Biologia dla liceum/Komórka

Komórka

Komórka to najmniejsza jednostka organizmów żywych, która ma wszystkie ich cechy, m. in. prowadzi własne procesy metaboliczne (a więc pobiera składniki odżywcze i wydala produkty przemiany materii oraz dokonuje wymiany gazowej). Zwierzęta oraz większość roślin i grzybów są organizmami wielokomórkowymi. Oznacza to, że składają się z więcej niż jednej komórki. Zazwyczaj duże zwierzęta mają ich klika milionów lub nawet miliardów. Komórki zwierzęce mogą mieć rożną wielkość. Zwykle jest to około 10μm-100μm (0,01mm-0,1mm), choć zdarzają się komórki znacznie większe. Wygląd komórek jest bardzo różnorodny.

Budowa komórki zwierzęcej

• Diktiosom, zwany również aparatem Golgiego

Służy modyfikacjom substancji chemicznych zawartych w komórce (m. in. prowadzi obróbkę i pakowanie w pęcherzyki białek, syntetyzuje niektóre sacharydy) i ich przechowywaniu, posiada dwa bieguny (cis i trans).

• Lizosom

Tu zachodzi proces trawienia substancji niepotrzebnych w komórce - pęcherzyki te zawierają m. in. enzymy proteolityczne (trawiące białka) aktywne w środowisku kwaśnym.

• Centriole

Są używane w procesie cytokinezy, czyli podziale komórki, są zbudowane z mikrotubul (białkowych rurkowatych struktur, złożonych z białka zwanego tubuliną). Centriole są biegunami wrzeciona podziałowego (kariokinetycznego), pozwalającego na uporządkowany rozdział chromosomów do naprzeciwległych biegunów dzielącej się komórki.

• Cytoplazma

Płyn lub galaretowata substancja, w której unoszą się wszystkie białka, kwasy tłuszczowe i sole mineralne, a także wszystkie organelle. Posiada odczyn lekko zasadowy (ok. 7,2). Może zmieniać swoją konsystencję w zależności od uwodnienia (jędrności, turgoru).

• Pęcherzyk wydzielniczy

Służy do transportu substancji na zewnątrz, jak i do wnętrza komórki. Może być tworzony poprzez oderwanie od cysterny siateczki śródplazmatycznej lub diktiosomu.

• Siateczka śródplazmatyczna szorstka (retikulum endoplazmatyczne szorstkie)

Bierze udział w procesie wytwarzania białek - - zwanym syntezą białek. W swojej błonie posiada rybosomy duże (o stałej sedymentacji 80S), które prowadzą translację (biosyntezę białka).

• Siateczka śródplazmatyczna gładka (retikulum endoplazmatyczne gładkie)

Jest niezbędne w procesie syntezy lipidów (tłuszczy i niektórych związków regulatorowych) oraz usuwaniu toksyn. W komórkach mięśniowych odpowiada również za magazynowanie i uwalnianie jonów wapnia, niezbędnych do zachodzenia skurczu mięśni.

• Wić

Organellum ruchu, zbudowane z mikrotubul. Jest zakotwiczona w cytoplazmie za pomocą ciałka podstawowego (parabazalne).

• Rybosomy

Biorą udział w procesie produkcji białka. Mogą być przyczepione do siateczki śródplazmatycznej lub wolne. Wyróżnia się dwa typy rybosomów: małe (prokariotyczne), o stałej sedymentacji 70S oraz duże (eukariotyczne), o stałej sedymentacji 80S.

• Cytoszkielet

Złożony jest z trzech typów białkowych struktur (filamentów): mikrofilamentów (filamentów aktynowych), filamentów pośrednich (zbudowanych m. in. z keratyny, desminy lub innych białek włókienkowych) i mikrotubul. Oprócz nadawania kształtu komórkom, umożliwia poruszanie się, fagocytozę oraz stabilizuje błonę komórkową oraz ma wpływ na ruch i rozmieszczenie organelli.

• Peroksysom

Zajmuje się neutralizacją szkodliwego nadtlenku wodoru.

• Mitochondrium

Wytwarza adenozynotrifosforan (ATP) czyli energię.

• Błona komórkowa

Oddziela wnętrze komórki od świata zewnętrznego.

Jądro komórkowe

• Otoczka jądrowa

Oddziela wnętrze jądra komórkowego od cytoplazmy.

• Jąderko

Wytwarza kwas rybonukleinowy (RNA) w procesie syntezy RNA.

• Nukleoplazma

Twór podobny do cytoplazmy, bierze udział w naprawie i transkrypcji DNA.

• Chromatyna

Składa się z DNA, RNA i białek. Dzieli się na luźną euchromatynę i zbitą heterochromatynę.

• Pory jądrowe

Transportują substancje z jądra do cytoplazmy i na odwrót.

Błona komórkowa

• Kanał białkowy

Wykorzystywany jest do transportu substancji do i z komórki, wbrew działaniu dyfuzji.

• Białko globularne

Grupa białek pełniących m.in. funkcje transportowe, magazynujące, wysyłające i katalizujące.

• Glikoproteina

Białko te zapobiegają przedwczesnemu rozkładowi innych białek oraz obrony przeciw ciałami obcymi.

• Płyn pozakomórkowy

Oprócz płynu międzykomórkowego (służącego za smar), występuje on w krwi, limfie i innych wypełnionych cieczą miejscach.

• Węglowodany

Ich zadanie to przechowywanie zapasów, transport substancji, materiał budulcowy i inne.

• Grupy hydrofilowe

Są to polarne (o nierównomiernie rozłożonym ładunku elektrycznym) cząsteczki reagujące z wodą.