Biologia szkoła ponadgimnazjalna/Różnorodność biologiczna i jej zagrożenia. Powtórzenie wiadomości

Różnorodność biologiczna i jej zagrożenia – powtórzenie wiadomości

Różnorodność biologiczna

1. Źródłem różnorodności biologicznej są mutacje oraz mieszanie genów podczas rozmnażania płciowego.
2. Częstość występowania allelu w populacji zależy od środowiska. Zjawisko utrwalania cech korzystnych to dobór naturalny.
3. Zmiany środowiska prowadzą do wymierania gatunków.
4. Zróżnicowanie genów istniejących w populacji pozwala przetrwać gatunkowi w zmieniającym się środowisku. Allele nieprzydatne obecnie mogą okazać się kluczowe dla przetrwania w przyszłości. Różne allele mogą też zapewniać przystosowanie się jednego gatunku do różnych środowisk.
5. Zmniejszanie liczebności populacji prowadzi do zubożenia puli genowej. Mało liczna populacja może być narażona na wyginięcie w zmieniających się warunkach środowiska.
6. Naukowcy obserwują spadek liczby gatunków na Ziemi. Ubywa również gatunków w poszczególnych ekosystemach. Głównym powodem wymierania gatunku jest człowiek i jego gospodarka.
7. Ekosystemy, w których występuje więcej gatunków, mają większą zdolność do regulacji i są bardziej odporne na zniszczenie.
8. Nowe gatunki powstają w wyniku ewolucji, która jest bardzo powolnym procesem.
9. Różnorodność ekosystemowa dotyczy liczby istniejących ekosystemów. Występowanie określonych ekosystemów jest uzależnione od klimatu i lokalnego zróżnicowania środowiska. Zróżnicowanie ekosystemów przekłada się na różnorodność gatunkową i genetyczną.
10. Ekosystemy w klimacie ciepłym i wilgotnym charakteryzują się największą różnorodnością gatunkową. Ekosystemy odtwarzają się po zniszczeniu w wyniku sukcesji wtórnej.
11. Rozwój rolnictwa, wycinanie lasów, zmiany klimatu, zanieczyszczenie środowiska, polowania, rozwój miast i zajmowanie terenów przez przemysł są przyczyną spadku różnorodności biologicznej.

Wymarłe i zagrożone gatunki

1. Ponad 60 tysięcy istniejących na Ziemi gatunków jest zagrożonych wyginięciem.
2. Wiele gatunków zanikło lub jest zagrożonych w lokalnych ekosystemach.
3. Mała liczebności populacji dzikich organizmów zagraża istnieniu gatunku.
4. Najbardziej zagrożone są gatunki endemiczne występujące w izolowanych ekosystemach.
5. Przykładowe gatunki, które wyginęły to: wilk workowaty, pazurogon sierpowaty, wielkouch mniejszy, alka olbrzymia, tygrys kaspijski, gołąb wędrowny, tur, tarpan.
6. Przykładowe gatunki zagrożone wyginięciem to: nosorożec, antylopa Huntera, różne gatunki waleni, echinokaktus Grusona.
7. Spadek liczebności wielu gatunków związany jest z zanikaniem ekosystemów, w których występowały. Większość tych terenów została zajęta przez pola uprawne. Dzikie zwierzęta i rośliny zwalczane są środkami chemicznymi na terenach pól. Niektóre organizmy przegrywają konkurencję z gatunkami przemieszczonymi przez człowieka z innych ekosystemów (gatunkami inwazyjnymi).

Formy ochrony przyrody

1. W Polsce istnieją:

Obszarowe formy ochrony przyrody

Parki narodowe – duże obszary, cenne przyrodniczo, całość przyrody jest chroniona. W parkach narodowych działania człowieka mogą służyć jedynie ochronie przyrody. Rezerwaty przyrody – niewielki obszary, cenne przyrodniczo. Ingerencja człowieka jest zabroniona w rezerwatach ścisłych, w rezerwatach częściowych realizowana jest ochrona czynna, zapewniająca istnienie chronionych elementów przyrody.

Parki krajobrazowe – tereny wartościowe przyrodnicze, użytkowane przez człowieka. Działalność człowieka powinna zapewnić zachowane wartości przyrodniczej. Obszary chronionego krajobrazu - tereny zapewniające harmonijne współistnienie dzikiej przyrody i ekosystemów sztucznych, gównie tereny rolnicze i leśne.

Obszary Natura 2000 – tereny występowania dzikich ptaków oraz siedliska roślin, zwierząt i grzybów chronionych na terenie Unii Europejskiej. Działania człowieka nie mogą zagrażać elementom przyrody, dla których został stworzony obszar Natura 2000.

Indywidualne formy ochrony przyrody

Pomnik przyrody – pojedynczy element przyrodniczy lub ich skupisko. Zwykle stare drzewa skały, głazy narzutowe

Stanowisko dokumentacyjne – miejsce występowania ciekawych elementów przyrody nieożywionej. Użytek ekologiczny – fragment naturalnego ekosystemu o kluczowej roli dla zachowania różnorodności biologicznej.

Zespół przyrodniczo-krajobrazowy – tereny szczególne wartościowe pod względem estetycznym, obejmujące przyrodę dziką lub zmienioną przez człowieka.

Ochrona gatunkowa

Listy gatunków chronionych roślin, zwierząt i grzybów. Gatunki mogą być objęte ochroną ścisłą, człowiek nie może ich pozyskiwać lub częściową, pozyskiwanie jest możliwe pod pewnymi warunkami. Ochronie podlegają też siedliska gatunków chronionych.

Szczególnie zagrożone gatunki powinny być chronione poprzez ich rozmnażanie w ogrodach zoologicznych lub botanicznych. Taka form ochrony nazywana jest ochroną ex situ. Gatunki rozmnażane w ogrodach zoologicznych lub botanicznych przywracane są w ekosystemach naturalnych. Działania takie nazywane są restytucją gatunków. Jeśli gatunek zanikł w ekosystemie przeprowadzana jest jego reintrodukcja.

1. Niektóre zagrożone gatunki udało się ocalić (restytucja). Przykłady ocalonych przed wymarciem gatunków to: żubr, sokół wędrowny, ryś, bóbr europejski, jesiotr ostronosy, suseł morgowy, niepylak apollo. W ekosystemach górskich przeprowadzono udaną restytucję jodły, w polskich lasach prowadzona jest restytucja cisa.

1. Człowiek chroni przyrodę z wielu powodów. Niektóre z nich to motywy: egzystencjalne (zapewnienie sobie żywności i środków do życia), ekonomiczne (zapewnienie dostępu do surowców oraz możliwości rozwoju gospodarczego), estetyczne (ochrona piękna przyrody) , etyczne (życie jest wartością samą w sobie), naukowe (pozostawienie niezmienionej przyrody pozwala rozwijać naukę, wiedza zdobywana przez naukę jest wykorzystywana dla dobra człowieka i przyrody), kulturowe (elementy przyrody są trwale powiązane z historią i rozwojem człowieka). Na Półwyspie Arabskim przeprowadzono reitrodukcję oryksa arabskiego, który rozmnażany był w ogrodzie zoologicznym w Stanach Zjednoczonych.

Międzynarodowa ochrona przyrody

1. Agenda 21 określa wspólne cele państw tworzących ONZ realizowane w XXI wieku. Rozwój zrównoważony to pogodzenie rozwoju społeczeństwa i gospodarki oraz zachowania przyrody.
2. Podczas Szczytu Ziemi podpisana została Konwencja o różnorodności biologicznej określającą zasady korzystania z zasobów różnorodności biologicznej.
3. Sieć Natura 2000 to wspólna dla wszystkich krajów Unii Europejskiej sieć obszarów chronionych. Gatunki przemieszczające się, mają zapewnioną ochronę w każdym z państw. Wspólnie chronione są gatunki występujące w wielu państwach europejskich.
4. Konwencja Waszyngtońska lub CITES wprowadza listę gatunków roślin i zwierząt, którymi nie wolno handlować i przewozić przez granicę. W ten sposób ograniczony jest negatywny wpływ na liczebność zagrożonych gatunków kłosowników i kolekcjonerów.
5. Konwencja Ramsarska tworzy wspólną dla wielu państw formę ochrony terenów bagiennych i mokradeł. Takie tereny to siedlisko wielu dzikich ptaków i innych gatunków.
6. Rezerwaty biosfery to forma ochrony obszarowej stworzona przez UNESCO. Obejmują najbardziej wartościowe tereny dzikiej przyrody. Pojedynczy rezerwat biosfery może znajdować się na terenie kliku państw.
7. Konwencja Bońska zapewnia wspólną ochronę gatunków zwierząt wędrownych. W tym także zwierząt występujących na terenie wód międzynarodowych.

Zadania

Zadanie 1

Podaj po trzy zagrożone wyginięciem gatunki:

• w Polsce
• w innych miejscach na świecie

Zadanie 2

Spośród wymienionych gatunków wybierz te, które wymarły.

• Alka olbrzymia
• Żubr
• Tarpan
• Niepylak apollo
• Tur
• Oryks
• Gołąb wędrowny
• Cis pospolity
• Nosorożec
• Słoń afrykański

Zadanie 3

Spośród wymienionych form ochrony przyrody wybierz i podpisz te, które określa się jako ochrona in situ oraz te, które reprezentują ochronę ex situ.

• Rezerwat przyrody
• Ogród zoologiczny
• Park narodowy
• Park krajobrazowy
• Ogród botaniczny
• Bank nasion
• Obszar chronionego krajobrazu

Zadanie 4

W kamieniołomie podczas wydobywania wapieni odsłonięto miejsce z licznymi skamieniałościami. Zaproponuj formę ochrony przyrody, którą można wprowadzić, aby skamieniałości nie zostały zniszczone.

Zadanie 5

Wyjaśnij, jakie zagadnienie jest regulowane przez podane konwencje międzynarodowe:

• Konwencja Waszyngtońska (CITES)
• Konwencja Ramsarska
• Konwencja Bońska
• Agenda 21

Zadanie 6

Spośród wymienionych gatunków wybierz te, które udało się odtworzyć naturalnych ekosystemach.

• Żubr
• Gołąb wędrowny
• Tur
• Sokół wędrowny
• Tarpan
• Oryks arabski
• Jesiotr ostronosy
• Bóbr europejski

Zadanie 7

Opisz dwie negatywne konsekwencje spadku różnorodności genetycznej wśród dzikich gatunków roślin i zwierząt.

Zadanie 8

Określ, który z podanych ekosystemów będzie najbardziej odporny na zmiany klimaty. Uzasadnij odpowiedź.

• Pastwisko dla krów
• Pole żyta
• Naturalny las mieszany
• Park miejski

Zadanie 9

Wyjaśnij, w jaki sposób na różnorodność biologiczną wpływają:

• powszechne stosowanie chemicznych środków ochrony roślin stosowanie maszyn rolniczych
• przemieszczanie gatunków roślin uprawnych między kontynentami

Zadanie 10

Podaj trzy przyczyny spadku liczby gatunków istniejących na Ziemi w okresie ostatnich 500 lat.