Ekoogrodnictwo/Nawożenie/Nawozy zielone

<< Nawadnianie ogrodu - Spis treści - Biologiczna ochrona roślin >>

NAWOŻENIE ROŚLIN

Nawozy w ogrodzie biologicznym - Nawozy zielone - Stosowanie nawozów - Preparaty wpływające na plonowanie roślin

Czym są zielone nawozy

Nawóz zielony to zielona masa roślinna pozostawiona w glebie. Zwykle roślina przeznaczona na zielony nawóz uprawiana jest na polu, często jako poplon (międzyplon), a następnie wprowadzana do gleby. Znaczenie nawożenia zielonego dla ekologicznych metod produkcji roślinnej jest nieocenione, zwłaszcza zaś roślin motylkowych, które pozwalają utrzymać pozytywny bilans azotu w glebie.

Sposoby poprawiana żyzności gleby przy użyciu nawozów zielonych znane i stosowane są od dawna. Zwarta warstwa roślinności przeznaczonej na nawóz chroni glebę przed nadmiernym parowaniem hamując jednocześnie rozwój chwastów. Po skoszeniu czy wyrwaniu rośliny przeznacza się na kompost lub ściółkę. Rozrośnięty system korzeniowy nie tylko spulchnia i przewietrza glebę, ale wzbogaca ją dodatkowo w substancję organiczną, dlatego tam, gdzie mamy ograniczony dostęp do nawozów zwierzęcych, nawozy zielone są niezastąpionym ich zamiennikiem! Ponadto korzenie często czerpią związki pokarmowe z głębokich warstw gleby, dzięki czemu są one później dostępne dla roślin uprawnych.

Plon ziemniaków wczesnych jest wyraźnie większy, jeżeli ich uprawę poprzedza zielone nawożenie. Koniczyny i Lucerna należą ponadto do roślin gromadzących azot - plon wzrasta wprost proporcjonalnie do ilości azotu, jakie są one w stanie zgromadzić w glebie.

Nawóz zielony ma duże znaczenie np. przy zagospodarowaniu działki przy nowo wybudowanym domu. Jest on w stanie w krótkim czasie zregenerować zdegradowaną, zbitą glebę, jaka została po pracy maszyn.

Rośliny motylkowe symbiotyzują m.in. z bakteriami Rhizobium, mającymi zdolność do pobierania i wykorzystywania azotu z powietrza glebowego, który jest dostępny dla roślin. Bakterie żyją w brodawkach korzeniowych, dlatego nazywa się je bakteriami brodawkowatymi. W ciągu okresu wegetacyjnego rośliny te potrafią wprowadzić do gleby 8-12 gramów azotu na metr kwadratowy. Do motylkowych zaliczamy: koniczyny, wykę, łubin, a z roślin warzywnych groch, fasolę, soję.

Jako nawozy zielone używa się także gatunków roślin szybko rosnących, takich jak gorczyca. Jej nasiona kiełkują równie szybko jak nasiona rzeżuchy. Głębokie korzenie spulchniają glebę i pozostawiają w niej strukturę gruzełkowatą. Gorczycy nie powinno się wysiewać przed lub po kapuście, gdyż obie rośliny należą do tej samej rodziny botanicznej.

Nawozy zielone jako element zmianowania

Nawozy zielone stosować możemy wszędzie tam, gdzie zagony pozostają puste, dobieramy tylko odpowiednie gatunki roślin. Mając do dyspozycji duże powierzchnie uprawne, możemy uprawiać te rośliny w plonie głównym, co jest godne polecenia zwłaszcza na przepuszczalnych, piaszczystych glebach, które potrzebują próchnicy do zwiększenia zdolności sorpcyjnych. Wydzielamy wtedy w płodozmianie rok dla nawozu zielonego. Taka uprawa ma swoje zalety - możemy w trakcie wzrostu nawozu stopniowo go kosić, przeznaczając masę roślinną do ściółkowania zagonów. Najlepiej do uprawy w plonie głównym nadaje się łubin żółty, o bardzo głębokim systemie korzeniowym, odpowiedni praktycznie dla każdej gleby, od piaszczystej po gliniastą.

Niektóre rośliny możemy wsiać bezpośrednio w roślinę uprawną, mówimy wtedy o wsiewce poplonowej. Nadają się na nią gatunki z początku rosnące powoli i znoszące lekkie zacienienie, takie jak seradela, koniczyny czy mieszanka koniczyny z lucerną chmielową.

Jeżeli późnym latem siejemy po zbiorach nawozy zielone i wprowadzamy je do gleby jeszcze w tym samym roku, to mamy wtedy do czynienia z poplonem letnim. Dzięki takiej uprawie nie zmniejszamy wilgotności gleby wiosną, co miałoby miejsce w przypadku poplonu ozimego. Zaleca się stosować taką metodę przed pomidorami, ogórkami, selerami czy cebulą. Na poplony letnie możemy wykorzystać każdą jednoroczną roślinę motylkowatą, szczególnie godne polecenia są: łubin żółty i niebieski, peluszka lub ich mieszanki, np. (na 10 m²):

80 g wyki, 60 g grochu, 60 g bobiku, 20 g owsa;
150 g łubinu niebieskiego, 75 g peluszki;
120 g łubinu niebieskiego, 20 g peluszki, 40 g wyki, 10 g seradeli;

Dla późnych terminów siewu, od połowy sierpnia, zaleca się rośliny szybko rosnące, np. krzyżowe, facelię czy grykę. Na gleby bardzo lekkie i lekkie nadaje się gryka, seradela, łubin, wyka ozima, na gleby średnie: koniczyna inkarnatka, rzodkiew oleista, gorczyca biała, rzepak ozimy, na gleby ciężkie: nostrzyk, koniczyna biała. Ponadto słonecznik, facelia, peluszka dobrze rosną na każdej glebie.

Na poplony ozime nadają się jedynie gatunki zimotrwałe. Sieje się je późno, po zbiorze plonu głównego, a wprowadza do gleby dopiero wiosną następnego roku. Na bardzo ciężkich glebach możemy zrezygnować z nawożenia ozimego, a zamiast niego głęboko spulchnić glebę, pokryć warstwą świeżego kompostu i ściółki. Oto przykłady mieszanek poplonów ozimych (na 10 m²):

120 g żyta, 30 g wyki ozimej, można dodać trochę nasion szpinaku
(mieszanka gorzowska czyli landsberska) 20 g wyki ozimej, 20 g życicy wielokwiatowej, 20 g koniczyny inkarnatki.

Gatunki zalecane na zielony nawóz

Gatunek	Termin siewu	Nadaje się na gleby:	Norma siewu nasion g/m²	Głębokość siewu (cm)	Zimotrwałość
Motylkowate:
Peluszka (groch polny)	1 III - 25 VIII	lekka - ciężka	20	2-6	nie
Wyka jara	1 IV - 1 VIII	lekka - średniociężka	15	2-6	nie
Wyka ozima (kosmata)	15 VII - 1 X	lekka - średniociężka	20	1-5	tak
koniczyna inkarnatka	1 IV - 5 IX	średniociężka	3-5	1-2	mała
Koniczyna biała	1 III - 1 X	średniociężka	1-3	0-1	tak
Łubiny	1 IV - 1 VIII	piaszczysta do gliniastej	20	2-6	nie
Krzyżowe:
Gorczyca	15 III - 15 IX	średniociężka	2-3	0-3	nie
Rzepak jary	15 III - 5 IX	średniociężka	1,5	0-2	nie
Rzepak ozimy	1 VII - 1 X	średniociężka	1,5	0-2	tak
Rzodkiew zwyczajna	15 III - 5 IX	średniociężka	1-3	0-3	nie
Trawy:
Żyto	1 III - 15 X		18	3-6	tak
Życica roczna	15 III - 5 IX		4	0-1	nie
Życica wielokwiatowa	1 III - 1 X		4	0-1	tak
Pozostałe:
Facelia	15 IV - 1 IX	lekka - ciężka	1,5-3	0,5-2	nie
Gryka	1 IV - 15 VIII	lekka	6-8	1-3	nie
Słonecznik	15 IV - 20 VIII	lekka - ciężka	4	2-4	nie
Nagietek lekarski	IV - VIII	pulchna, może być ciężka			nie
Mieszanka gorzowska	1 IV - 15 IX		8-10	2-5	tak

Stosowanie nawozów zielonych

Glebę, na której wysiewać będziemy zielony nawóz, należy spulchnić głęboko i w razie konieczności uzupełnić w niej składniki pokarmowe - np. pod rośliny motylkowe bardzo odpowiednim nawozem będzie popiół drzewny, nie zawierający w swoim składzie azotu.

Faza rozwojowa roślin stosowanych jako nawóz ma spore znaczenie dla ich działania, młodsze rośliny motylkowe zawierają więcej azotu, będą więc szybciej rozkładać się w glebie, nadmiernie wyrośnięte rośliny o twardych łodygach zaś znacznie wolniej.

Terminy wprowadzania masy zielonej do gleby zależą m.in. od warunków pogodowych w okresie ich wegetacji oraz od gatunku uprawianej rośliny. Większość roślin uprawianych jako poplon letni będzie zajmowała zagon przez okres około trzech miesięcy. Poplony ozime wprowadzamy do gleby między 25 IV a 5 V (dla rzepaku, rzepiku ozimego), a mieszanki żyta i mieszankę landsberską między 10 V a 20 V, chociaż oczywiście możemy to zrobić wcześniej, aby szybciej wprowadzić na zagon plon główny.

Nie bez znaczenia jest sposób wprowadzania nawozu zielonego do gleby. Oto podstawowe zasady:

Rzepak, gorczyca, rzodkiew oleista, facelia, rośliny które osiągają około 50 - 80 cm wysokości, należy skosić jak najniżej kosiarką czy kosą i poddać tę masę kompostowaniu, ewentualnie po rozdrobnieniu użyć jako ściółkę. Glebę wystarczy głęboko spulchnić.
Niewielkie ilości zielonej masy, jaką wytwarzają niskie gatunki roślin lub rośliny rosnące tylko przez krótki okres czasu, możemy przekopać na niewielką głębokość, około 5 - 10 cm. Na niewielkich zagonach można do tego celu użyć motyki. Po około 1-2 tygodniach, jeżeli jest taka konieczność przekopujemy je jeszcze raz, ale nie głębiej niż na 20 cm na lekkich glebach i nie głębiej niż na około 15 cm na glebach cięższych. Na bardzo ciężkich glebach raczej powinno unikać się takiego sposobu wprowadzania nawozu do gleby, na pozostałych stosować go jak najrzadziej. Pamiętajmy, że bezpośrednio do gleby można wprowadzać tylko niewielkie ilości masy zielonej.
Rośliny jare, stosowane w poplonach letnich, pozostawiamy na zimę, aby przemarzły. Dopiero wczesną wiosną przekopujemy je płytko na około 5 - 15 cm.

<<<Rodzaje nawozów --- Teoretyczne podstawy nawożenia roślin --- Stosowanie nawozów>>>