Fotografia/Konserwacja sprzętu fotograficznego

Utrzymywanie aparatu fotograficznego w dobrym stanie technicznym jest podstawową czynnością, jaką powinien wykonywać każdy fotograf. Na konserwację sprzętu składa się:

• regularne sprawdzanie poprawności działania mechaniki i elektroniki aparatu,
• prawidłowe czyszczenie aparatu,
• przechowywanie aparatu w odpowiednich warunkach,
• ochrona przed zabrudzeniem w czasie używania.

Ponadto mechaniczne elementy starszych aparatów należało okresowo smarować – obecnie się już tego nie praktykuje, gdyż współczesne aparaty są tak wykonane, że nie wymagają żadnego smarowania.

O sprawdzaniu poprawności działania aparatu była już mowa w rozdziale Przygotowanie aparatu fotograficznego do użycia.

Czyszczenie aparatu

Zestaw do czyszczenia soczewek obiektywu:
z lewej strony pędzelek i gruszka,
z prawej strony zbiornik z płynem do czyszczenia,
w tle miękka szmatka bezpyłowa

Aparaty fotograficzne są bardzo delikatnymi urządzeniami, szczególnie ich wnętrza i obiektywy. Do ich czyszczenia powinno się stosować specjalne narzędzia i płyny, które można nabyć w sklepach fotograficznych lub sporządzić je sobie samemu z ogólnie dostępnych sprzętów domowych. Do niezbędnych środków do czyszczenia aparatów można zaliczyć:

• miękki pędzelek z gruszką (można go zastąpić zwykłą gruszką lekarską i pędzelkiem do makijażu, choć układ gruszka z założonym pędzelkiem przyspiesza i ułatwia czyszczenie)
• patyczki czyszczące (te w zestawach dla fotografów nie różnią się niczym od zwykłych patyczków higienicznych)
• miękka i niepyląca się szmatka (w zestawach dla fotografów są zwykle szmatki z tzw. mikrofibry, które można dużo taniej kupić w supermarketach lub w sklepach chemicznych)
• bibułki do czyszczenia (te lepiej używać oryginalne z zestawu – bibuła do tuszu czy bibułki do papierosów się nie nadają)
• płyn do czyszczenia soczewek (jest to woda destylowana z małą ilością łagodnego i nie pieniącego się mocno detergentu, można go zastąpić np. 1% roztworem hipoalergicznego mydła w płynie dla niemowlaków w wodzie destylowanej)

Czyszczenie obiektywu

Czyszczenie obiektywu należy wykonywać ze szczególną ostrożnością. Powierzchnie soczewek są w obiektywach często pokrywane cienkimi warstwami antyodblaskowymi i filtracyjnymi, które jest bardzo łatwo uszkodzić. Ponadto, w skład obiektywów wchodzą też delikatne urządzenia mechaniczne i elektroniczne.

W warunkach domowych należy się ograniczać do czyszczenia korpusu obiektywu, jego zewnętrznych, dostępnych bez rozbierania soczewek oraz w przypadku obiektywów wymiennych mechanizmu bagnetowego i styków elektrycznych. Czyszczenie wnętrza obiektywu jest możliwe tylko w wyspecjalizowanych serwisach i lepiej tego nie robić samemu.

Soczewki należy czyścić tylko wtedy, gdy są wyraźnie zabrudzone – nie należy tego czynić bez powodu, gdyż każde czyszczenie ściera nieco warstwy antyodblaskowe. Czyszczenie to należy wykonywać następująco:

• najpierw należy przy pomocy gruszki pozbyć się grubszych pyłków
• następnie przy pomocy pędzelka usunąć ostrożnie wszelkie pyłki
• gdy soczewka jest zatłuszczona, należy kapnąć jedną kroplę płynu na środek i delikatnymi, kolistymi ruchami rozprowadzić ją po powierzchni szmatką z mikrofibry
• następnie takimi samymi kolistymi ruchami należy usunąć smugi po płynie z użyciem bibułki do czyszczenia
• na koniec trzeba odczekać, aby soczewki wyschły do końca i sprawdzić, czy zostały wyczyszczone.

Jeśli taka procedura powtórzona kilkukrotnie nie daje rezultatu, musimy z obiektywem udać się do serwisu, gdyż czyszczenie brutalniejszymi metodami może tylko spowodować jego uszkodzenie. Warto też pamiętać, że drobne rysy i zabrudzenia powierzchni soczewki od zewnętrznej strony obiektywu nie będą widoczne na zdjęciu, powodują one tylko pogorszenie ogólnej jasności obiektywu i zwiększają szansę wystąpienia blików i flar.

Podobnie warto też traktować ekran ciekłokrystaliczny aparatów cyfrowych. Ekrany te również są czasem pokryte warstwami antyodblaskowymi i są podatne na zarysowania, nie są one jednak aż tak delikatne jak soczewki obiektywów. Ponadto, nawet silnie zarysowany ekran może nam dalej służyć.

Korpus obiektywu można czyścić w bardziej standardowy sposób – mniej więcej tak samo jak korpus obudowy aparatu, tylko trzeba bardziej uważać, aby do wnętrza obiektywu nie dostała się woda lub detergent. W przypadku obiektywów wymiennych warto od czasu do czasu sprawdzić, czy styki obiektywu, gwinty i zatrzaski mechanizmu bagnetowego są w dobrym stanie. Jeśli są zabrudzone albo zaśniedziałe, należy je ostrożnie oczyścić do połysku delikatnym papierem ściernym.

Czyszczenie korpusu i wnętrza

Sama powierzchnia korpusu aparatu nie jest szczególnie wrażliwa mechanicznie i można ją czyścić zwykłą szmatką i zwykłymi delikatnymi detergentami – nie należy tylko zbyt mocno moczyć korpusu, gdyż może się zdarzyć, że woda wniknie do wnętrza aparatu.

W przypadku cyfrowych aparatów kompaktowych nie ma zwykle możliwości zajrzenia do ich wnętrza bez ich rozkręcania. Nie należy jednak tego czynić, gdyż tego rodzaju aparaty mają szczelne wnętrza, których nie trzeba w ogóle czyścić.

W przypadku aparatów analogowych i lustrzanek należy okresowo sprawdzać stan ich wnętrza. Urządzenia mechaniczne wewnątrz aparatu są bardzo wrażliwe i nie należy ich dotykać palcami – dotyczy to zwłaszcza lustra, mechanizmu migawki oraz powierzchni matrycy światłoczułej. Z wnętrza należy tylko ew. usuwać pyłki za pomocą zasysania gruszką i patyczków.

W razie zabrudzenia lustro należy czyścić podobnie jak soczewki obiektywu – z tym że należy się zastanowić, czy to czynić z byle powodu, gdyż nawet jeśli pozostanie ono lekko zabrudzone, nie będzie to miało wpływu na samo zdjęcie.

Lustra nie należy ręcznie ustawiać w pozycji umożliwiającej dotarcie do migawki. Migawki kurtynowej nie wolno również odchylać palcami, aby dostać się do matrycy, gdyż jest to wyjątkowo delikatne urządzenie mechaniczne. W większości aparatów migawkę i lustro można ustawić w pozycji otwartej za pomocą specjalnej opcji "konserwacyjnej" w menu. Gdy takiej opcji nie ma, można ustawić aparat na nieskończony czas ekspozycji i nacisnąć, a następnie zablokować mechanizm spustowy. Przy takim ustawieniu odsłoni się nam powierzchnia matrycy, z której możemy ostrożnie gruszką i patyczkiem usunąć wszelkie pyłki.

Pyłki na matrycy stanowią poważny problem, gdyż są dobrze widoczne na każdym rejestrowanym zdjęciu. Niektóre nowsze aparaty mają na szczęście mechanizm samoczyszczenia matrycy, który usuwa pyłki bez konieczności czynienia tego ręcznie.

Gdy wnętrze aparatu zostanie silnie zabrudzone, nie należy czyścić go samodzielnie, lecz lepiej jest się z tym udać do serwisu.

Przechowywanie

Aparat i wszystkie akcesoria należy przechowywać tak, aby nie uległy zakurzeniu, zapyleniu czy mechanicznemu zniszczeniu. Najczęściej po wyczyszczeniu aparatu najlepiej jest go schować do przeznaczonej do tego torby lub futerału i całość szczelnie zamknąć. Aparatu nie powinno się przechowywać w zbyt wysokiej i zbyt niskiej temperaturze. Aparaty nie lubią szczególnie bardzo niskich temperatur, gdyż tworzywa, z których są wykonane łatwiej w tych temperaturach pękają, a po przeniesieniu aparatu do cieplejszego miejsca trzeba poczekać aż skroplona para wodna zdąży odparować z obudowy i wnętrza aparatu. W domu należy unikać kładzenia go w na kaloryferze lub na parapecie.

Przy dłuższym przechowywaniu aparatu cyfrowego warto wyjąć z niego baterię i kartę pamięci, co zapobiega utlenianiu się styków. Akumulatory – zarówno NiMCH/NiCD, jak i litowo-jonowe – ulegają przy przechowywaniu samorzutnemu rozładowaniu, trzeba je zatem po tym czasie ponownie naładować, nawet jeśli się ich nie używało. Szczególnie wrażliwe na samorozładowanie są akumulatory litowo-jonowe, które tracą zawarty w nich ładunek elektryczny już po kilku dniach od naładowania.

Filmów fotograficznych nie powinno się przechowywać wewnątrz aparatów, gdyż wnętrze aparatu nigdy nie jest 100% szczelne i po kilku tygodniach film trzymany w aparacie ulega prześwietleniu. Dlatego lepiej jest "wypstrykać" wszystkie klatki w częściowo wykorzystanym filmie niż pozostawić go w aparacie na dłużej niż kilka dni. Filmy w postaci zwiniętej – jeszcze nieużyte – również tracą stopniowo swoje własności, dlatego podobnie jak żywność mają swoją datę przydatności do użycia. Filmy zaleca się przechowywać w niskiej temperaturze, ale nie poniżej 0 °C. Filmy z zarejestrowanymi zdjęciami należy jak najszybciej oddać do wywołania, gdyż zawarta w nich informacja ulega stopniowemu zatarciu z czasem.

Chronienie w czasie wykonywania zdjęć

W czasie ładnej pogody czy przy wykonywaniu zdjęć w pomieszczeniach ochrona aparatu w trakcie wykonywania zdjęć sprowadza się w zasadzie do takiego jego trzymania, aby go nie upuścić.

Jeśli często wykonujemy zdjęcia przy dużym zapyleniu powietrza, warto ew. rozważyć nabycie filtra UV na obiektyw i folii lub stałej osłony na ekranik aparatu. W takich warunkach bowiem będziemy musieli często czyścić powierzchnię obiektywu i ekraniku, co w końcu może spowodować ich porysowanie. Filtr UV jest tani i w praktyce nie zmienia warunków wykonania zdjęcia, chroni natomiast przed zabrudzeniem i porysowaniem soczewki obiektywu. Filtr ten warto też zakładać, gdy pracuje się w złych warunkach atmosferycznych. Podobną funkcję spełniają osłonki ekranu LCD. Dodatkowo niwelują one odbicia światła zewnętrznego od jego powierzchni, dzięki czemu łatwiej jest z niego korzystać zwłaszcza przy silnym nasłonecznieniu.

Jeśli planujemy wykonywać zdjęcia w trudnych warunkach atmosferycznych (np. w czasie deszczu), należy zaopatrzyć się w sprzęt chroniący aparat przed zamoknięciem. Większość aparatów nie lubi bowiem wody i przestaje działać w momencie, gdy ta się dostanie do ich wnętrza. Najprostszym tego rodzaju sprzętem jest zwykła parasolka – trzeba mieć jednak kogoś do pomocy, aby móc jednocześnie fotografować i ją trzymać. Gdy mamy czas i warunki, możemy postawić sobie tymczasową wiatę czy namiot i fotografować spod takiego tymczasowego schronienia.

Gdy musimy jednak moknąć – np. robimy zdjęcia zawodów sportowych na otwartym terenie czy fotografujemy na jachcie w czasie sztormu, musimy koniecznie zaopatrzyć się w specjalny pokrowiec przeciwdeszczowy na aparat. Teoretycznie można go zastąpić kurtką lub zwykłą folią zarzuconą na aparat, jednak para wodna z ust szybko w takim przypadku osadza się na aparacie, co mu zdecydowanie nie służy, a nam utrudnia zobaczenie czegokolwiek w wizjerze.

Pokrowiec przeciwdeszczowy można uszyć sobie samemu lub kupić. Niestety dobrej jakości pokrowce są dość kosztowne. Najczęściej mają one postać czegoś w rodzaju kaptura na aparat z trzema otworami i przezroczystą folią od tyłu. Do wynalazku tego wkłada się aparat od dołu, obiektyw umieszcza się w otworze środkowym i następnie zaciska się ten otwór za pomocą specjalnego sznurka tak, aby oplótł szczelnie obiektyw. Przez dwa otwory boczne, przypominające rękawy wkłada się dłonie, dzięki czemu można sterować aparatem. Dzięki folii z tyłu można natomiast normalnie patrzeć przez wizjer czy na ekran ciekłokrystaliczny.

W fotografii podwodnej stosuje się bardzo kosztowe tworzywowe kasety na aparat, które są całkowicie szczelne. Muszą one być jednak specjalnie projektowane do konkretnego modelu aparatu, gdyż sterowanie aparatem odbywa się poprzez klawisze na powierzchni kasety, które są odpowiednio połączone z "prawdziwymi" przełącznikami na aparacie.

Jeszcze innym rozwiązaniem są tzw. camera armor – czyli rodzaj "zbroi" wykonanej z tworzywa, nakładanej na aparat. Zbroja ta nie zapewnia pełnej szczelności, ale zabezpiecza korpus aparatu przed bezpośrednim zamoknięciem, jednocześnie pełniąc też rolę osłonki na ekran i zabezpieczenia w razie upadku. Podobnie jak kasety do fotografii podwodnej, "zbroje" muszą być dostosowane do konkretnego modelu aparatu.