Francuski/Pisownia i wymowa

Alfabet

Alfabet francuski składa się z 26 liter:

a [a]
b [by]
c [sy]
d [dy]
e [y]
f [ef]
g [że]
h [asz]
i [i]
j [żi]
k [ka]
l [el]
m [em]
n [en]
o [ou]
p [py]
q [kü]
r [er]
s [es]
t [ty]
u [ui]
v [wy]
w [dublewy]
x [iks]
y [igrek]
z [zed]

W języku francuskim istnieją dwie specjalnie ligatury:

œ (des oeufs)
æ

A także różne akcenty:

accent aigu (le bébé)
accent grave (la mère)
accent circonflexe (la fenêtre)

Oraz znaki ortograficzne:

cédille (la leçon)
łącznik (donnez-moi)
tréma (Citroën)
apostrof (l'amie)

Wymowa

Litery:

a - jak polskie "a"
à - jak polskie "a"
â - jak polskie "a"
æ - dźwięk pośredni między "a" a "e"
b - jak polskie "b"
c:- jak polskie c

- + spółgłoska, czytamy jak "k"
- + o, a, u, czytamy jak "k"
- + e, i, czytamy jak "s"
- kiedy stoi na końcu wyrazu, czytamy jak "k"
ç - czytamy jak "s"
d - jak polskie "d"
e:
- kiedy stoi na końcu wyrazu, nie czytamy
- kiedy stoi w środku wyrazu, czytamy jak "e" polskie lub z ustami jak do "o"
é - czytamy zawsze (również na końcu wyrazu), jak "e"
è - czytamy zawsze (występuje generalnie w środku wyrazu), jak "e"
ê - jak "e"
ë - jak "e"
f - jak "f"
g:
- + spółgłoska, czytamy jak "g"
- + a, o, u, czytamy jak "g"
- + e, i, czytamy jak "ż"
h - nie czytamy nigdy
i - jak "i"
î - jak "i"
ï - jak "i"
j - jak "ż"
k - jak "k"
l - jak "l"
m - jak "m"
n - jak "n"
o - jak ścieśnione "o"
ô - jak "o"
œ - dźwięk pośredni między "o" a "e"
p - jak "p"
q - jak "k", nie czytamy po nim "u" (np. que [ke], qui [ki])
r - jak "r" języczkowe, "charczaste"
s - pomiędzy samogłoskami jak "z", w innych przypadkach jak "s"
t - jak "t", z wyj. "-tion", gdzie czytamy jak "s"
u - język jak do "i", usta jak do "u", podobne do niemieckiego ü
ù - poprzedzone jest zawsze "o", czytamy jak "u"
û - poprzedzone jest zawsze "o", czytamy jak "u"
ü - czytamy jak "u"
v - jak "w"
w - jak "w" lub "ł"
x - jak "ks", przed "e, a, o" czytamy jak "gz"
y - jak "i"
z - jak "z"

Grupy kilkuliterowe:

ai - jak "e" np. vrai
ais - jak "e" np. fraises
ait - jak "e" np. il fait
aî - jak "e" np. traîner
ay - jak "ej" np. payer
ant - jak "ą" np. tante
au - jak "o" np. faux
ou - jak "u" np. tout
on - jak "ą" np. Bonjour
om - jak "ą" np. Combien
an - jak "ą" np. plan
am - jak "ą" np. lampe
en - jak "ą" np. en
em - jak "ą" np. emploi
eu - jak "e" (czyli tak, jakby chciało wymówić się "e" i "u" jednocześnie)np. sœur
in - jak "ę" np. pain
im - jak "ę" np. impoli
yn - jak "ę" np. syndic
ym - jak "ę" np. symptôme

(Jeśli po układzie "samogłoska + n/m" pojawia się samogłoska/niemie "h" lub litera n/m jest podwojona, wtedy wymawiamy go normalnie {tak jak jest napisane}, np. panorama [panorama], année [ane])

gn - jak "ńj" np. vignette
ph - jak "f" np. xylophone
ent - na końcu wyrazu:
- jeśli jest formą czasownika w 3.os. l.mn. to nigdy nie wymawiamy np. ils veulent (il wel)
- jeśli jest inną częścią mowy niż czasownik, wymawiamy "ą" np. vivement
um - na końcu wyrazu jak "om" (to słowa pochodzenia łacińskiego) np. sodium
oi - czytamy jak "ła" np. moi
oy - czytamy jak "łaj" np. voyage
ch - jak "sz" np. chambre
th - jak "t" np. zénith
ille - jak "ij" np. famille (wyjątki: mille (mil), ville (wil))
eill/eil - jak "ej" np. vieille
aill/ail - jak "aj" np. Versailles

Łączenie międzywyrazowe:

Gdy słowo kończy się spółgłoską, a następne zaczyna samogłoską lub niemym "h", występuje łączenie międzywyrazowe (liaison). Wtedy owa spółgłoska, nawet jeśli w normalnych warunkach nie jest wymawiana, na skutek łączenia zostaje wymówiona. Dzięki "liaison" można np. odróżniać liczby rzeczowników oraz formy gramatyczne czasowników.

Uwaga! W łączeniach "s" wymawiamy jak "z".

il observe [il-obserw] / ils observent [ilz-obserw]
l'ombre [l-ąbr] / les ombres [lez-ąbr]

Elizja:

Elizja to inaczej wyrzucenie ostatniej samogłoski z wyrazu i zastąpienie jej apostrofem, jeśli następny wyraz rozpoczyna się samogłoską lub niemym "h".

le ami -> l'ami
que il -> qu'il
la orange -> l'orange