Gramatyka języka słowackiego/Pisownia

Pisownia

Współczesny słowacki alfabet składa się z 46 liter (każda litera ma odpowiednie miejsce w rzędzie):

a, á, ä, b, c, č, d, ď, dz, dž, e, é, f, g, h, ch, i, í, j, k, l, ľ, ĺ, m, n, ň, o, ó, ô, p, q, r, ŕ, s, š, t, ť, u, ú, v, w, x, y, ý, z, ž.

Używa się trzech dwuznaków: dz, dž, ch.

Litery q i w są używane tylko w wyrazach pochodzenia obcego, np.: Walter, watt, Quido.

Ortografia nie jest skomplikowana, ponieważ obecnie używany system zapisu powstał zaledwie 150 lat temu.

Podział spółgłosek

Dla potrzeb ortografii oraz odmiany wyrazów spółgłoski zostały podzielone na trzy grupy:

twarde: t, d, n, l, k, g, ch, h

neutralne: p, b, f, v, s, z, m, r

miękkie: ť, ď, ň, ľ, c, dz, š, č, ž, dž, j

Podział ten oczywiście nijak ma się do fonetycznych właściwości zawartych w nich liter, ale jest niezwykle ważny, ponieważ dzięki jego znajomości możemy wybrać np. odpowiedni wzorzec deklinacyjny podczas odmiany rzeczowników.

Pisownia i oraz y

Głoska y zanikła w języku słowackim już dawno, ale wciąż jest obecna w pisowni. Używa się jej do oznaczania samogłosek i, í, z tym że w przeciwieństwie do nich, y nie potrafi zmiękczać spółgłosek. W końcówkach najlepiej uczyć się odpowiedniej pisowni na pamięć, ale już w tematach wyrazów w większości pokrywa się ona z polską. Niemniej jednak są od niej wyjątki, dlatego należy podać reguły:

Spółgłoski miękkie - i, í: šiť, čítať

Spółgłoski twarde - y, ý: plyn, týždeň

Spółgłoski neutralne - dozwolone oba warianty, przy czym y pisze się tradycyjnie w wybranych wyrazach.

Zmiękczanie

Spółgłoski miękkie: ť, Ť; ď, Ď; ľ, Ľ; ň, Ň oznaczone są tzw. znakiem miękkości. Nie wszędzie jest on jednak stosowany, ponieważ właściwości zmiękczające posiadają następujące samogłoski: i, í, e oraz dwugłoski, tzw. dyftongi: ia, ie, iu. Przykład: nedeľa → /ňeďeľa/, diera → /ďiera/, hadia → /haďia/, šitiu → /šiťiu/. Istnieje kilka wyjątków od tej reguły, kiedy tracą one tę zdolność:

wyrazy obce, np. negácia → /negaːcija/

wyrazy z przedrostkami: nad-, od-, pod-, pred-

zaimki, np.: ten, tento, onen, tej, tí, tie, tejto, títo, tieto, onej, oní

formy przymiotników, liczebników oraz imiesłowów

wyrazy dźwiękonaśladowcze

wyrazy: teda, vtedy, odvtedy, vtedajší, teraz, žiaden, hoden, pijatika, terč, vínečko, jeden, jedenásť

niektóre nazwy własne, np. Helena.

Wymowa litery v

W przeważającej większości przypadków litera ta czytana jest jako /v/. Czyta się ją jako /u̯/ (polskie ł):

• kiedy występuje na końcu sylaby, np.: pravda /pra­­u̯da/, kravský /krau̯skiː/, kov /kou̯/ - z wyjątkiem pozycji przed „n” i „ň”, np. hlavný /ɦlavniː/; tak więc już povstať czytamy /pofstať/, bo „v” nie stoi na końcu sylaby (po-vstať)
• zasada ta tyczy się też końcówki rzeczowników dopełniacza liczby mnogiej -ov /-ou̯/, np. domov /domou̯/