Język pruski dla początkujących/Lekcja11

Lakciōni 11

Przyimki

Przyimki w języku pruskim łączą się najczęściej z rzeczownikami i zaimkami w bierniku i celowniku. Na dzisiejszej lekcji poznamy część z nich i nauczymy się, z jakimi przypadkami się ich używa.

ēn, ezze, prēi

ēn

Przyimek ēn łączy się z rzeczownikiem lub zaimkiem w celowniku, jeśli ma znaczenie w, np.:

• en buttu → w domu
• en Prūsai → w Prusach
• en awīzei → w gazecie

lub z biernikiem, jeśli ma znaczenie do, np.:

• en skūlin → do szkoły
• en mīstan → do miasta

i w, ale w sensie czasowym, np.:

• en naktin → w nocy
• en ketwirtikan → w czwartek

Uwaga! Jeśli przyimek ten łączy się ze słowem, które ma więcej niż jedną sylabę, wtedy wyraz ēn traci długą samogłoskę.

ezze

Przyimek ezze łączy się z rzeczownikiem lub zaimkiem w celowniku, jeśli ma znaczenie od, np.:

• ezze tenessei → od niej
• ezze mettu → od roku

lub z biernikiem, jeśli ma znaczenie o, np.:

• ezze tin → o tobie
• ezze mērgan → o dziewczynie

Przyimek ezze występuje również w konstrukcjach ze stroną bierną w znaczeniu przez i występuje ze słowem w celowniku, np. Pēismen pastāi peisātan ezze mērgai. → List został napisany przez dziewczynę.

prēi

Przyimek prēi łączy się z biernikiem i ma trzy znaczenia:

• przy, nad, np. prei stallin → przy stole, prei azzaran → nad jeziorem
• do, np. prei dīlin → do pracy
• u, np. prei annin → u babci

Podobnie jak przyimek ēn traci długą samogłoskę w połączeniu ze słowami, które mają więcej niż jedną sylabę.

pēr, pa, sēn

pēr

Przyimek pēr również łączy się z biernikiem i ma trzy znaczenia:

• za, np. per buttan → za domem
• dla, np. pēr tin → dla ciebie
• na, np. per brōkastin → na śniadanie

Podobnie jak przyimki ēn i prēi traci długą samogłoskę w połączeniu ze słowami, które mają więcej niż jedną sylabę.
Słowo pēr jest używane także jako odpowiednik polskiego za, zbyt, np. per mālds → za młody.

pa

Przyimek pa łączy się z celownikiem w znaczeniu pod, np.

• pa stallu → pod stołem

lub z biernikiem w znaczeniu po, np.

• pa bitasīdin → po kolacji

sēn

Przyimek sēn łączy się z biernikiem w znaczeniu z (kimś, czymś), np.

• sen mamman → z mamą

Przyimek sēn traci długą samogłoskę w połączeniach z wyrazami, które mają więcej niż jedną sylabę.
Za pomocą przyimka sēn można także wyrażać konstrukcje, których w języku polskim odpowiednikiem byłoby słowo w narzędniku, np.

• Tāns jāt sen welsipēdan. → On jedzie rowerem.
• Malnīkai spīlai sen spīlispagaptins. → Dzieci bawią się zabawkami.

Inne przyimki

Używane z biernikiem:

• iz → z (skądś), np. iz Pōlin (z Polski)
• na → na, np. na stallin (na stole)
• sirzdau → między, pomiędzy, np. sirzdau buttan be garrins (pomiędzy domem a drzewami)
• kīrsa → nad, np. kīrsa laztan (nad łóżkiem)
• šlāit → bez, np. šlāit tennan (bez niego/niej)
• pagār → obok, przy, np. pagār laztan (obok łóżka)
• ēr → do (w znaczeniu czasowym), np. ēr wisasīdin (do wtorku)
• pra → przez, np. pra tīnklin (przez internet)
• pirzdau → przed, np. pirzdau buttan (przed domem)

Słowo pirzdau jest używane także w konstrukcjach takich jak np. pirzdau septinnins mettans (siedem lat temu)