Język pruski dla początkujących/Lekcja22
Czasowniki
edytujPruskie czasowniki w bezokoliczniku mogą mieć jedną z końcówek: -tun albo -twei. Końcówka -tun oznacza czasownik przechodni, czyli taki z którego można utworzyć stronę bierną, a -twei czasownik nieprzechodni.
Czasy
edytujCzas teraźniejszy i przeszły
edytujForm czasu teraźniejszego i przeszłego będziemy się uczyć korzystając ze schematów odmian, które będziemy poznawali w następnych lekcjach.
Często się zdarza, że formy czasownika w cz. teraźniejszym i przeszłym są takie same, i jeśli kontekst nie wskazuje, jaki to czas, możemy użyć odmienionego przez rodzaj i liczbę imiesłowu czynnego czasu przeszłego (w słowniku jest to pragūbiniskas aktīws, o tym, jak go odmieniać, nauczymy się na osobnej lekcji), np. As segīwuns/segīwusi. → Ja robiłem/robiłam.
Czas przyszły
edytujJego budowa to odmieniony przez osobę czasownik posiłkowy wīrstwei w cz. teraźniejszym:
|
oraz odmieniony przez rodzaj i liczbę imiesłów czynny czasu przeszłego, np. As wīrst segīwuns/segīwusi. → Ja będę robił/robiła.
Uwaga! Zwróć uwagę na kolejność wyrazów w pytaniu, np. Wīrst tū segīwuns? oraz w przeczeniu, np. As ni wīrst segīwuns.
Taka sama kolejność występuje w budowie czasu perfekt.
Czas perfekt
edytujCzasu perfekt używamy, kiedy coś się wydarzyło w przeszłości, ale skutki są widoczne w teraźniejszości, jego użycie jest takie same jak angielskiego Present Perfect.
Jego budowa to odmieniony przez osobę czasownik posiłkowy būtwei w cz. teraźniejszym oraz odmieniony przez rodzaj i liczbę imiesłów czynny czasu przeszłego, np. As asma jāu segīwuns/segīwusi stan. → Już to zrobiłem/zrobiłam.
Odmiany od <115> do <119>
edytujCzasowniki, które odmieniają się tymi schematami, są bardzo często używane i mają nieregularną odmianę.
- būtwei <115>
| cz. teraźniejszy (prezēnti) | cz. przeszły (pretēritan) | |
|---|---|---|
| As | asma | bēi |
| Tū | assei | bēi |
| Tāns/Tenā | ast | bēi |
| Mes | asmai | bēimai |
| Jūs | astei | bēitei |
| Tenēi/Tennas | ast | bēi |
- ēitwei <116>
| cz. teraźniejszy (prezēnti) | cz. przeszły (pretēritan) | |
|---|---|---|
| As | ēima | gūbi |
| Tū | ēisei | gūbi |
| Tāns/Tenā | ēit | gūbi |
| Mes | ēimai | gūbimai |
| Jūs | ēitei | gūbitei |
| Tenēi/Tennas | ēit | gūbi |
- īstun <117>
| cz. teraźniejszy (prezēnti) | cz. przeszły (pretēritan) | |
|---|---|---|
| As | īma | īda |
| Tū | īsei | īda |
| Tāns/Tenā | īst | īda |
| Mes | īmai | īdamai |
| Jūs | ītei | īdatei |
| Tenēi/Tennas | īst | īda |
- dātun <118> → dać, dawać
| cz. teraźniejszy (prezēnti) | cz. przeszły (pretēritan) | |
|---|---|---|
| As | dāma | dāi |
| Tū | dāsei | dāi |
| Tāns/Tenā | dāst | dāi |
| Mes | dāmai | dāimai |
| Jūs | dātei | dāitei |
| Tenēi/Tennas | dāst | dāi |
- jātwei <119>
| cz. teraźniejszy (prezēnti) | cz. przeszły (pretēritan) | |
|---|---|---|
| As | jāma | jāja |
| Tū | jāsei | jāja |
| Tāns/Tenā | jāt | jāja |
| Mes | jāmai | jājamai |
| Jūs | jātei | jājatei |
| Tenēi/Tennas | jāt | jāja |
Kiedy dana forma czasownika należy tylko do jednej osoby, podmiot w zdaniu można opuścić, np. zamiast As asma skūlaniks można powiedzieć Asma skūlaniks.