Język pruski dla początkujących/Lekcja28

Lakciōni 28

Pragūbiniskas aktīws

Imiesłów czynny czasu przeszłego w języku pruskim tworzy się, obcinając końcówkę bezokolicznika i dodając końcówkę -uns, np. aubīrgtun → aubīrguns. Jeśli przed zmienną końcówką bezokolicznika stoi samogłoska, to dodajemy końcówkę -wuns, np. widātun → widāwuns. Zwróć także uwagę na czasowniki z końcówką -stun/stwei. Jeśli w odmianie w cz. przeszłym s zamieniło się w t lub d, to w imiesłowie również zajdzie taka zmiana, np. aumestun → aumettuns, gēistwei → gēiduns. Gdy w odmianie w cz. przeszłym zajdzie zmiana w akcencie, np. īmtun → as immi, to wtedy uwzględniamy to w imiesłowie i będzie wtedy immuns. Ważnym wyjątkiem jest ēitwei → gūbuns.

Odmiana

Imiesłów czynny czasu przeszłego odmienia się zgodnie ze schematem <68>. Gdy używamy go w budowie czasu przyszłego i perfekt, potrzebne nam są tylko formy mianownika.

• Przykład odmiany aubīrguns:

	rodzaj męski	rodzaj żeński	rodzaj nijaki
l. pojedyncza	aubīrguns	aubīrgusi	aubīrgus
liczba mnoga	aubīrgusis	aubīrgušas	aubīrgus

Rodzaj imiesłowu odpowiada rodzajowi podmiotu, np. Wīrs aubīrguns, Genā aubīrgusi.

Tryb rozkazujący

• Gdy tworzymy tryb rozkazujący dla 1. osoby lp. oraz 3. osoby lp. i lm., obcinamy końcówkę bezokolicznika i dodajemy końcówkę -sei, np. aubīrgtun → aubīrgsei (niech gotuję, niech gotuje, niech gotują).
• Gdy tworzymy tryb rozkazujący dla 2. osoby lp., to wtedy patrzymy na formę 2. osoby lp. czasu teraźniejszego, i dodajemy do niej końcówkę -is, np. tū aubīrga (ty gotujesz) → aubīrgais (gotuj). Jeśli forma 2. osoby lp. czasu teraźniejszego kończy się na literę i, to wtedy dodajemy samo s, np. tū segēi → segēis lub końcówkę -i obcinamy (w odmianie <143>), np. tū dīnkaui → dīnkaus.
• Gdy tworzy się tryb rozkazujący dla 2. osoby lm., patrzy się na formę trybu rozkazującego 2. osoby lp., i zamienia końcówkę -s na -ti, np. aubīrgais (gotuj) → aubīrgaiti (gotujcie).
• Forma trybu rozkazującego 1. osoby lm. jest taka sama jak forma 1. osoby lm. czasu teraźniejszego.
• Wyjątek: czasownik būtwei:

As Tū Tāns/Tenā Mes Jūs Tenēi/Tennas seīsei seīs seīsei asmai seīti seīsei

Gdy używamy trybu rozkazującego, nie używamy zaimków osobowych, czyli nie mówimy np. tū segēis, tylko samo segēis.

Tryb przypuszczający

Tryb przypuszczający tworzymy obcinając końcówkę bezokolicznika -tun/twei i dodając końcówkę:

• -lai w 1., 2. i 3. osobie lp. oraz w 3. osobie lm., np. aubīrgtun → aubīrglai
• -limai w 1. osobie lm., np. aubīrgtun → aubīrglimai
• -litei w 2. osobie lm., np. aubīrgtun → aubīrglitei