Język pruski dla początkujących/Lekcja5
<35>
edytujTakim schematem można odmieniać część rzeczowników rodzaju nijakiego zakończone na -an i -lin, np. mīstan, undan, azzaran, buttan, pannustaklin.
- Przykład odmiany mīstan:
| aīnagirbausna (liczba pojedyncza) | tūlagirbausna (liczba mnoga) | |
|---|---|---|
| Nōminatiws (Mianownik) | mīstan | mistāi |
| Gēnitiws (Dopełniacz) | mīstas | mīstan |
| Dātiws (Celownik) | mīstu | mistammans |
| Akkuzatiws (Biernik) | mīstan | mīstans |
Jak widać, gdy taki rzeczownik ma w mianowniku akcent w pierwszej sylabie, np. mīstan, buttan, to wtedy w mianowniku i celowniku liczby mnogiej akcent przechodzi na drugą sylabę, np. mistāi, butāi, mistammans, butammans. Dotyczy to jednak części rzeczowników, np. w wyrazie Ullandan (Holandia), nōpidan (zadanie) akcentowana jest zawsze pierwsza sylaba.
- Przykład odmiany pannustaklin (zapalniczka):
| aīnagirbausna (liczba pojedyncza) | tūlagirbausna (liczba mnoga) | |
|---|---|---|
| Nōminatiws (Mianownik) | pannustaklin | panustaklāi |
| Gēnitiws (Dopełniacz) | pannustaklas | pannustaklin |
| Dātiws (Celownik) | pannustaklu | panustaklammans |
| Akkuzatiws (Biernik) | pannustaklin | pannustaklins |
<36>
edytujTakim schematem można odmieniać część rzeczowników rodzaju męskiego zakończone na -s, np. Dēiws, wāiks, tāws, wīrds (słowo).
- Przykład odmiany Dēiws:
| aīnagirbausna (liczba pojedyncza) | tūlagirbausna (liczba mnoga) | |
|---|---|---|
| Nōminatiws (Mianownik) | Dēiws | Deiwāi |
| Gēnitiws (Dopełniacz) | Dēiwas | Dēiwan |
| Dātiws (Celownik) | Dēiwu | Deiwammans |
| Akkuzatiws (Biernik) | Dēiwan | Dēiwans |
Jak widać, odmiana ta jest podobna do odmiany <35>.
<37>
edytujTakim schematem można odmieniać część rzeczowników rodzaju nijakiego zakończonych na -in, np. meddin, kattistin, garrin, uppin. Uwaga! Nie dotyczy to słów zakończonych na -lin, np. automōbilin, które odmieniają się zgodnie ze schematem <35>.
- Przykład odmiany meddin:
| aīnagirbausna (liczba pojedyncza) | tūlagirbausna (liczba mnoga) | |
|---|---|---|
| Nōminatiws (Mianownik) | meddin | medēi |
| Gēnitiws (Dopełniacz) | meddes | meddin |
| Dātiws (Celownik) | meḑḑu | medemmans |
| Akkuzatiws (Biernik) | meddin | meddins |
- Odmiana słów, które mają przed zmienną końcówką głoski: b, p, w, f, m, i których miękkość oznacza się przez literę j:
| aīnagirbausna (liczba pojedyncza) | tūlagirbausna (liczba mnoga) | |
|---|---|---|
| Nōminatiws (Mianownik) | uppin | upjāi |
| Gēnitiws (Dopełniacz) | uppjas | uppin |
| Dātiws (Celownik) | uppju | upjammans |
| Akkuzatiws (Biernik) | uppin | uppins |
Widzimy tutaj, że w celowniku l. pojedynczej głoska przed zmienną końcówką ulega zmiękczeniu, np. kattistin → kattisțu, meddin → meḑḑu. W słowie uppin funkcję znaku miękkości pełni litera j, gdyż w pruskiej ortografii nie ma osobnej litery na miękkie p. Litera j jest używana także jako znak miękkości głosek b, w, f i m.
Jeśli chodzi o słowa takie jak np. uppin (głoski b, p, w, f, m przed zmienną końcówką) to widzimy także, że jego odmienione formy zapisujemy tak jak słyszymy, a nie za pomocą litery e (porównaj wymowę: meddes ['miadias] i uppjas ['upias]). Końcówkę -ēi czytamy jako aj (gdzie głoska a jest krótka i akcentowana) i spółgłoskę przed nią zmiękczamy, np. medēi [mia'diaj].