Japoński/Romaji

Romanizacja

Rōmaji (ロ ー マ 字) to system zapisu języka japońskiego korzystający jedynie z liter alfabetu łacińskiego (Rōma oznacza Rzym/rzymski a ji - znak/znaki). Nie jest zbyt popularny w samej Japonii, stosuje się go głównie w materiałach dla cudzoziemców.

Alfabet łaciński został przedstawiony w Japonii w okresie Muromachi, około roku 1542, kiedy to portugalscy kupcy oraz jezuici przybyli na Kyūshū.

Systemy zapisu rōmaji

Nie ma jednego powszechnie obowiązującego systemu zapisu rōmaji. Najpopularniejsze to: Hepburn, Kunrei oraz Nihon. Zmodyfikowany system Hepburna to obecnie najbardziej popularny sposób zapisu znaków japońskich.

System Hepburna

• W języku japońskim: ヘボン式 (hebon shiki) oraz 平文式 (heibun shiki)

Nazwa tego systemu pochodzi od amerykańskiego misjonarza dra Jamesa Curtisa Hepburna (1815-1911). W roku 1867 stworzył on pierwszy słownik japońsko-angielski (和英語林集成 waei gorin shūsei), a sam system zapisu zaadoptował i spopularyzował po publikacji trzeciej edycji słownika.

Omawiany system lub jego zmodyfikowana wersja, są najbardziej rozpowszechnionymi systemami zapisu rōmaji. System ten, z niewielkimi różnicami, używany jest przez większość niejapońskich rządów, szkół i studentów oraz przez główne japońskie korporacje, jak Japan Rail. Systemu tego używa się także przy wprowadzaniu tekstu japońskiego (z użyciem kana i kanji) w komputerach.

System Nihon

• W języku japońskim: 日本式 (nihon shiki)

System ten został opracowany przez dra Tanakadate Aikitsu (田中館愛橘) (1856-1952) w 1881 roku. Jest to zmodyfikowana wersja systemu Hepburna. Dużą popularnością cieszyła się w latach 30. XX wieku.

Uwaga: Podobnie jak chińskie i koreańskie, także japońskie nazwiska podaje się zawsze w kolejności: nazwisko imię. Tanakadate jest więc nazwiskiem a Aikitsu imieniem.

System Kunrei

• W języku japońskim: 訓令式 (kunrei shiki)

System ten został opracowany przez rząd japoński w 1937 roku, zmodyfikowany zaś w 1957. Jest on modyfikacją systemu Nihon stworzoną w celu zmodernizowania i ujednolicenia używania rōmaji w Japonii.

Japońskie dzieci uczą się w pierwszej kolejności systemu Kunrei a następnie systemu Hepburna. Uważa się, że Kunrei-shiki lepiej odwzorowuje zapis kan, jest jednak mniej intuicyjny w wymowie dla obcokrajowców, szczególnie anglojęzycznych (na przykład sylaba し wymawiana jako shi, w zapisie kunrei-shiki: si (zapis zbliżony do polskiej wymowy) natomiast Hepburna: shi).

Przykładowe różnice w zapisie w poszczególnych systemach

System	Przykład (だ段)	Komentarz
Hebon-shiki	da, ji, zu, de, do	Bazuje na wymowie japońskiej.
Nihon-shiki	da, di, du, de, do	Wszystkie zaczynają się na literę: d, wprowadza to bardziej logiczną strukturę zapisu. Zmodyfikowana wersja zapisu Hepburna.
Kunrei-shiki	da, zi, zu, de, do	Zmodyfikowana wersja systemu Nihon.

Jak czytać rōmaji?

Wymowa języka japońskiego zbliżona jest do polskiego. Polacy mają najmniej problemów z japońską wymową, ponieważ nie ma w języku japońskim zgłosek, których nie byłoby w języku polskim.

Wyjątki stanowią:
za - czytaj: 'dza' jak w kukurydza
zu lub du - czytaj: 'dzu'
ze - czytaj: 'dze'
zo - czytaj: 'dzo' jak w bardzo
ji lub di - czytaj: 'dzi' jak w dziwak
ja - czytaj: 'dzia' jak w działka
ju - czytaj: 'dziu' jak w dziura
jo - czytaj: 'dzio' jak w dzionek
ya - czytaj: 'ja' jak w jama
yu - czytaj: 'ju' jak w jutro
yo - czytaj: 'jo' jak w jogurt
hu lub fu - czytaj: 'fu' jak w fujarka
wa - czytaj: 'ła' jak w łata
wo - czytaj: 'o' jak w okno
su - na końcu wyrazu czytaj jako: 's'
n - przed 'p' ,'b' i 'm' czytaj: 'm'

Podwojone spółgłoski czyta się jako spółgłoskę z przydechem, jak w polskich słowach 'oddać', 'miękko'.

Podwojone samogłoski (np. 'oo' , 'aa', 'ee', 'uu' pisane również jako 'ō', 'ā', 'ē', 'ū') lub kombinację samogłosek z 'u' (np. 'ou' pisane również jako 'ō') czyta się jako samogłoskę z iloczasem (wydłużonym czasem trwania), jak w słowach 'koordynacja', 'samoopalacz'.

Przykłady

watashi - czytaj: 'łatasi' lub 'łataś'
desu - czytaj: 'des'
sushi - czytaj: 'susi' lub 'suś'
kenpō - czytaj: 'kempoo'
jōyō - czytaj: 'dzioojoo'
Fuji - czytaj: 'fudzi'
Hiroshima - czytaj: 'hirosima'
Watashi-wa Pōrando-jin desu (Jestem Polakiem) - czytaj: "łatasiła poorandodzin des"
Yappari, Nihongo-ga mada jōzu dewa arimasen (Jak się można spodziewać, japoński nie jest jeszcze moją mocną stroną) - czytaj: "jappari, nihongoga mada dzioodzu deła arimasen"