Zaimki osobowe
edytujZaimkami osobowymi zastępuje się rzeczowniki, które mogą być użyte jako podmioty zdań.
Liczba pojedyncza:
- jô
- të (Wë)
- òn, òna, òno
Liczba mnoga:
- më lub ma
- wa
- òni, òne
W przypadku drugiej osoby liczby pojedyńczej (të), jeżeli zwracamy się z szacunkiem, używamy formy Wë (tzw. pluralis maiestaticus). Forma ta jest typowa dla większości języków słowiańskich, oprócz polskiego, w którym używa się w takim przypadku wyrazu pan, pani, panna.
Odmiana zaimków osobowych
edytujZaimki osobowe -- podobnie jak rzeczowniki -- ulegają deklinacji:
Persónowé zamiona - pòjedinczô lëczba | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Persónowé zamiona - wielnô lëczba | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Zaimki dzierżawcze
edytujZaimki dzierżawcze (lub dzierżawne) służą do zastąpienia wyrazu określającego posiadacza czegoś i odmieniają się jak przymiotniki. Analogicznie jak przymiotnik, zaimek zmienia się w zależności od rodzaju gramatycznego wyrazu, który następuje po nim.
Liczba pojedyńcza:
- mój, mòja, mòje
- twój, twòja, twòje
- jegò, ji, jegò
Każdą z podanych form stosujemy dla innych rzeczowników innego rodzaju, tak samo jak w języku polskim. Dla rzeczowników rodzaju męskiego stosujemy pierwszą formę, np. mój pùjk (mój kot). Jeżeli rzeczownik jest rodzaju żeńskiego to wybierzemy drugą, np. mòja karwa (moja krowa). W przypadku rodzaju nijakiego - trzecią, np. mòje dodóm (mój dom rodzinny). W trzeciej osobie sytuacja przedstawia się inaczej. Mówimy: to jest jej kot/krowa/dziecko, to jest jego kot/krowa/dziecko i tak też jest w języku kaszubskim.
Przykłady:
- To je mój aùtôł. To je mòja knéga. To je mòje dzeckò.
- To je twój aùtôł. To je twòja knéga. To je twòje dzeckò.
- To je jegò aùtôł/knéga/dzeckò. To je ji aùtôł/knéga/dzeckò.
Liczba mnoga:
- naj (naji / nasz), naja (najô / nasza), naje (najé / nasze)
- waj (waji / wasz), waja (wajô / wasza), waje (wajé / wasze)
- jich, jich
Podobnie jak wyżej, stosujemy dla różnych rodzajów różne formy.
Przykłady:
- To je naj (naji/nasz) aùtôł. To je naja (najô, nasza) knéga. To je naje (najé/nasze) dzeckò.
- To je waj (waji/wasz) aùtôł. To je waja (wajô/wasza) knéga. To je waje (wajé/wasze) dzeckô.
- To je jich aùtôł. To je jich knéga. To je jich dzeckò.
Dodatkowo, stosowany jest zaimek "swój", który zastępuje każdy z poprzednich zaimków, jeżeli przedmiot posiadania należy do podmiotu. Zaimka "swój" nie używa się tylko wtedy, gdy w zdaniu akcent pada na określenie właściciela przedmiotu. Przykłady:
- To je mój kòt.
W tym zdaniu podmiotem jest słowo "to", stąd użyto zaimka "mój".
- (Jô) żëwiã swòjégò kòta.
Tutaj podmiotem jest "jô", kot należy do podmiotu, stąd jedyną poprawną formą jest "swój".
- (Jô) żëwiã nié mòjégò kòta, leno twòjégò.
Tutaj mówiący chce podkreślić, do kogo należą koty i używa zaimków "mój" i "twój".
Zaimek "nikògò" mówi, że przedmiot nie ma właściciela, zaś "kògò/kògòs" -- że ma, ale jest on nieistotny lub nieznany.
Do pytania o właściciela służy zaimek pytajny "kògò".
Odmiana zaimków dzierżawczych
edytujmój, twój, swój
Dosebné zamiona - pòjedinczô lëczba | ||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dosebné zamiona - wielnô lëczba | ||||||||||||||||||||||||
|
<br=clear>
naji, waji
Dosebné zamiona - pòjedinczô lëczba | ||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Dosebné zamiona - wielnô lëczba | ||||||||||||||||||||||||
|
Zaimki zwrotne
edytujZaimki zwrotne w połączeniu z czasownikami służą do wyrażenia, że podmiot wykonał czynność na samym sobie. W języku kaszubskim występują zaimki zwrotne: "sã", "sebie", "sobie", "se" oraz "so". Każdy z tych zaimków odpowiada zaimkom osobowym, których nie należy używać, gdy podmiot i dopełnienie jest to samo.
- sebie, se
- Òn widzy sebie/se w zdrzadle.
- sobie, so, se
- Jô kùpił sobie/so/se piãc kilo pòmarańczë.
- se, sã
- Bëlno se/sã czëjã.
Zaimki wskazujące
edytujZaimki wskazujące (kasz. pòkazowné, wskazëjącé) podnoszą się do znanych już z kontekstu pojęć lub ich cech.
nen/ten, na/ta, no/to; tuten, tuta, tuto
edytujZaimki "nen/ten", "na/ta", "no/to"" oraz "ni/ti" i "ne/te", pełniące funkcje przymiotników, są używane do określenia samego przedmiotu (lub osoby), kiedy chce się wyróżnić jeden z nich z pewnego zbioru przedmiotów, lub położyć większy nacisk niż przy używaniu samego zaimka osobowego. "Nen", "na", "no" są występują głownie w gwarach północno- i środkowokaszubskich, ale mogą być w literackiej kaszubszczyźnie używane zamiennie z odpowiednio "ten", "ta", "to". Zaimki "tuten" (albo "tu ten", "tuta" (albo "tu ta"), "tuto" (albo "tu to"), "tuti" (albo "tu ti") określają przedmioty lub osoby, które znajdują się w zasięgu wzroku rozmówców.
Szablon:Kaszubski/zaimki wskazujące ten
Zaimki "nen/tamten" (albo "tam ten"), "na/tamta" (albo "tam ta"), "no/tamto" (albo "tam to"), "ni/tamti" (albo "tam ti") oraz "ne/tamte" (albo "tam te") pełnią zbliżoną funkcję, ale służą do określania przedmiotów, osób lub pojęć znajdujących się w jakimś sensie dalej od mówiącego. Odmiana tych zaimków jest analogiczna, jak zaimków poprzednich. Zaimki "nen, na, no, ni, ne" mogą dotyczyć także rzeczy (osób) znajdujących się dalej od mówiącego, lub poza zasięgiem wzroku, w czasie przeszłym.
taczi, takô taczé; tak
edytujZaimki "taczi", "takô" oraz "taczé", pełniące funkcje przymiotników, są używane do określenia cechy przedmiotu (lub osoby), która jest już znana z kontekstu. Nieodmienny zaimek "tak" pełni funkcje przysłówka.
Szablon:Kaszubski/zaimki wskazujące taczi
tuwò, tam, stąd(ka), znądka, tądkā, tej
edytujTe zaimki, pełniące funkcje przysłówków, określają znane miejsce lub kierunek ("tuwò/hewò/tu", "tam/henë/tã", "stąd(ka)", "znądka/òdnądka/z hejnë", "tądkã/nądkã") lub czas ("tej/tedë"). Wszystkie są nieodmienne.