Logika dla prawników/Język
Spis treści
|
|---|
Język
edytujJęzyk - to zbiór znaków słownych połączonych wzajemnymi relacjami, z którymi pewne reguły nakazują wiązać określone myśli [Z. Ziembiński]. W logice uważa się, iż język jest tworzony przez dwa zbiory:
- oznaczeń
- znaczeń
Co do zasady każdemu oznaczeniu odpowiada określone znaczenie. Jednak relacje między nimi mogą się kształtować na różny sposób, w tym:
- synonimów: gdy kilku wyrażeniom odpowiada jedno znaczenie. Przykładowo wyrażeniom "twórca" i "autor" odpowiada jedno znaczenie w postaci człowieka, który coś stworzył.
- homonimów: gdy jednemu wyrażeniu odpowiada kilka znaczeń. Przykładowo wyrażeniu "ranny" odpowiadają znaczenia: "zraniony", "o poranku"; zaś wyrażeniu "koza": "zwierzę", "piecyk".
- wyrażeń jednoznacznych: gdy jednemu wyrażeniu odpowiada jedno znaczenie. [M. Sieruga]
Jak napisał Zygmunt Ziembiński: "wyraz czy wyrażenie złożone ma ustalone znaczenie w danym języku, jeśli wśród ludzi mówiących danym językiem istnieje pewien ustalony sposób posługiwania się danym wyrazem czy wyrażeniem jako znakiem" [Z. Ziembiński].
Mówimy, iż dane słowo czy wyrażenie oznacza jakiś przedmiot w danym języku wówczas, gdy reguły znaczeniowe tego języka odnoszą owe słowa czy wyrażenia do konkretnych przedmiotów. Z innej strony można powiedzieć, iż dane słowa wyrażają myśli jakiejś osoby mówiącej danym językiem [Z. Ziembiński].
Języki dzielimy z reguły na:
- naturalne
- żywe, jak np. język polski
- wymarłe, np. język pruski
- sztuczne, np. html, wikikod, esperanto
Zdarza się, iż jednocześnie posługujemy się kilkoma językami jednocześnie w jednej wypowiedzi. Nie tylko może chodzić o wplatanie słów obcojęzycznych w dane zdanie, ale też ułożenie zdania z wykorzystaniem języka żywego i sztucznego.
 |
Synonim - wyraz dla którego element oznaczany może być powiązany z różnymi elementami oznaczającymi. |
|
Homonim - wyraz mający jednakowe brzmienie z innym wyrazem, lecz inne znaczenie a niekiedy pisownię. |
|
Idiom - wyrażenie właściwe danemu językowi, niedające się przetłumaczyć na inny język lub trudne do przetłumaczenia, mające sens odmienny od dosłownego brzmienia, które wynikałoby z prostego zestawienia poszczególnych wyrazów składających się na to wyrażenie, np. "I w tym jest pies pogrzebany". |
Język I, II i III stopnia
edytujJęzyk posiada określone poziomy, które mówią nam o treści danego wyrażenia. Spotyka się wypowiedzi, które mówią coś o jakichś rzeczach; jak również wypowiedzi mówiące coś o wypowiedziach pierwszego rodzaju. Dlatego też mówimy o wyrażeniach:
- I stopnia - opisujących stan rzeczy, np. "Warszawa jest stolicą Polski".
- II stopnia (metajęzykowe) - opisujące wyrażenie I stopnia, np. "Zdanie Warszawa jest stolicą Polski jest prawdziwe".
- III stopnia - odnoszące się do wyrażenia II stopnia, np. "Jan powiedział, że zdanie Warszawa jest stolicą Polski jest prawdziwe". [M. Sieruga, Z. Ziembiński]
M. Sieruga odnosi poziomy języka również do wyrażeń stosowanych w prawie, np.
- język prawny (I stopnia): czyli język aktów normatywnych,
- język prawniczy (II stopnia): język używany przez prawników w wypowiedziach o prawie (języku prawnym),
- glosy i komentarze (III stopnia): czyli wypowiedzi nauki prawa odnoszące się do wyroków sądów, publikacji i poglądów innych prawników.
Jednakże - co może dziwić - do języka prawniczego (II stopnia) zalicza się definicje legalne mimo, że zawarte są w aktach normatywnych pisanych językiem prawnym (I stopnia).
Przykłady:
- język prawny (I stopnia):
Fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczypospolitej Polskiej celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich, jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki... (art. 1. Ustawy o fundacjach z 6 kwietnia 1984 r.).
- język prawniczy (II i III stopnia):
Fundacje, które nie realizują celów użytecznych społecznie (...) powinny (...) zostać zrównane w statusie prawno-podatkowym z przedsiębiorcami. W duchu tego rozumowania pozostaje stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego wyrażone w wyroku z 19 marca 1992 r., w którym stwierdził on, iż tylko te darowizny na rzecz fundacji i organizacji społecznych korzystają z ulgi, które miały cel społecznie użyteczny (...). Stanowisko to powinno, jako zasadne, obowiązywać na obszarze całego prawa fundacyjnego w Rzeczypospolitej Polskiej. (A. Kidyba, H. Cioch, Ustawa o fundacjach. Komentarz, LEX, 2007).
Pytania testowe
edytuj- Podaj przykład języka wymarłego i języka sztucznego ...
- Czy język aktów normatywnych to język I czy III stopnia ...