Logika dla prawników/Podział logiczny
| « | Logika dla prawników Podział logiczny |
» |
| Zmienne | Uzasadnianie twierdzeń |
Spis treści
|
|---|
Podział logiczny edytuj
Podział logiczny wystąpi wówczas, gdy dla określonej nazwy ogólnej wskaże się zawierające się w niej nazwy szczegółowe; ściślej: gdy dla zakresu danej nazwy ogólnej wskaże się zakresy nazw szczegółowych wchodzące w jej zakres. Nazwa ogólna w stosunku do nazw szczegółowych będzie pozostawać w stosunku nadrzędności, a nazwy szczegółowe będą podrzędne wobec nazwy ogólnej. Zakres poddawany podziałowi zwany jest całością dzieloną, zaś zakresy nazw podrzędnych to człony podziału.
Podział logiczny może być:
- wyczerpujący[1] - jeśli każdy z desygnatów nazwy, którą dzielimy możemy zaliczyć do wyróżnionego członu podziału.
- rozłączny - jeśli żaden z desygnatów nie może być zaliczony do dwóch lub więcej członów podziału jednocześnie.
Podział wyczerpujący i rozłączny będzie w logice podziałem poprawnym. Podział niewyczerpujący powstanie, gdy nie podział obejmie wszystkich desygnatów danej nazwy. Zaś nierozłączny, jeśli pozostaną desygnaty należące choćby do dwóch członów podziału.
Podział uważany za poprawny powstaje przy zastosowaniu tzw. zasady podziału (fundamentum divisionis)[2], czyli sensownego sposobu wyróżnienia członów podziału. Dlatego za najprostszy podział logiczny uważa się podział dychotomiczny; gdy całość dzielona jest dzielona na dwa człony podziału, zawierające nazwy ostre i sprzeczne (kontradyktoryczne). [3]
Jako, że podział dychotomiczny często jest niewystarczający logicy wyróżniają takie podziały, w których człony podziału są wyodrębniane w oparciu o jakąś cechę ogólną (np. kolor) oraz cechy szczegółowe (np. czerwony, zielony, niebieski). Cecha ogólna zwana jest determinandą a cechy szczegółowe determinatami [Z. Ziembiński]. Jednakże takowy podział będzie wówczas wyczerpujący, jeśli każdy z przedmiotów - wchodzących w zakres desygnatów nazwy ogólnej i posiadających cechę ogólną - będzie mógł zostać zaliczony do jednego z członów podziału (np. do koloru czerwonego) i nie będzie posiadać cech szczegółowych pozwalających zaliczyć go do dwóch lub więcej członów podziału (koloru czerwonego i zielonego jednocześnie). Może natomiast posiadać więcej niż jedną cech szczegółowych (np. kolor biało-zielony), ponieważ zostanie wówczas przyporządkowany do specjalnie dla niego utworzonego, nowego członu podziału (kolor biało-zielony).
Niekiedy podział logiczny - zwłaszcza rozbudowany - zwie się w logice klasyfikacją. Mówi się też o podziałach naturalnych i sztucznych. Natomiast wyróżnianie części składowych danego przedmiotu, to partycja, np. podział samochodu na nadwozie i podwozie. Czym innym będzie też typologia, czyli typowanie określonych grup desygnatów według subiektywnie przyjętego wzorca. Zaś stratyfikacja polega na wyodrębnianiu właściwości danego desygnatu, np. opisanie samochodu jako szybkiego, komfortowego i drogiego.