Muzyka/Skale molowe

Skale molowe występują w trzech odmianach:

• naturalna skala molowa, np. skala A-moll grana na białych klawiszach, ma schemat T-P-T-T-P-T-T,
• skala molowa harmoniczna ma siódmy stopień podwyższony o półton,
• skala molowa melodyczna ma szósty i siódmy stopień podwyższony o półton.

Zazwyczaj w kierunku wznoszącym gra się skalę melodyczną, a w opadającym – naturalną.

Skalami harmonicznymi będziemy zajmować się później, omawiając budowę akordów.

Budowa skali A-moll

Pomiędzy A i B jest czarny klawisz (ais/bes), a zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

Pomiędzy B i C nie ma czarnego klawisza, zatem różnica między nimi wynosi pół tonu.

Pomiędzy C i D jest czarnego klawisz (cis/des), a zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

Skończyliśmy na tym, że pomiędzy C i D jest cały ton.

Pomiędzy D i E jest czarny klawisz (dis/es), zatem różnica znów wynosi cały ton.

Pomiędzy E i F nie ma czarnego klawisza, więc różnica wynosi pół tonu.

Pomiędzy E i F jest pół tonu.

Między F i G jest czarny klawisz (fis/ges), zatem różnica między nimi wynosi cały ton.

Pomiędzy G i A także jest czarny klawisz (gis/as), co oznacza że rónica wynosi cały ton.

Mamy zatem następujący schemat budowy naturalnej skali molowej:

T P T T P T T

Można użyć go do budowy skali molowej, rozpoczynąjcej się od dowolnego dźwięku. Jako przykłady przedstawimy skale G-moll, Cis-moll i Es-moll.

Aby uzyskać harmoniczną skalę A-moll, podnosimy siódmy stopień (czyli G) o pół tonu do gis:

Jeśli przez 3P oznaczymy trzy półtony, czyli półtora całego tonu, harmoniczna skala molowa ma schemat:

T P T T P 3P P

Aby zagrać skalę melodyczną, podnosimy o pół tonu szósty (F do fis) i siódmy (G do gis) stopień. W kierunku opadajcym gramy skalę naturalną:

Skala melodyczna ma schemat:

T P T T T T P

Przykład 1: Skala G-moll

Zbudujemy skalę naturalną G-moll według schematu

T P T T P T T

Następnie zapiszemy wznoszącą skalę melodyczną i opadającą skalę naturalną.

Rozpoczynając od dźwięku G, przesuwamy się o cały ton i dochodzimy do A.

Dodając do A pół tonu, otrzymujemy bes.

Przesuwając się z bes o cały ton, dochodzimy do C.

Dodając cały ton do C, dostajemy D.

Przesuwając się z D o pół tonu, dochodzimy do es.

Dodając cały ton do es, otrzymujemy F.

Przesuwając się z F o cały ton, dochodzimy do G.

Zatem skala naturalna G-moll (opadająca) będzie wyglądać tak:

A skala melodyczna (es → E, F → fis) w ten sposób:

Obie skale zapisane przy użyciu znaków przykluczowych:

Przykład 2: Cis-moll

Cis i cały ton to dis.

Dis i pół tonu to E.

E i cały ton to fis.

Fis i cały ton to gis.

Gis i pół tonu to A.

A i cały ton to B.

B i cały ton to cis.

Naturalna skala Cis-moll:

Melodyczna skala Cis-moll (A → ais, B → bis czyli C):

Obie skale ze znakami przykluczowymi:

Przykład 3: Es-moll

Es i cały ton to F.

F i pół tonu to ges.

Ges i cały ton to as.

As i cały ton to bes.

Bes i pół tonu to ces, czyli B.

Ces i cały ton to des.

Des i cały ton to es.

Naturalna skala Es-moll:

Melodyczna skala Es-moll (ces → C, des → D):

Obie skale ze znakami przykluczowymi:

Ćwiczenia

1. Zbudować naturalne i melodyczne skale D-moll i E-moll. Określić dla nich konfiguracje znaków przykluczowych.
2. W podobny sposób opracować skale C-moll i Fis-moll.
3. W podobny sposób opracować skale Bes-moll i Gis-moll.

Odpowiedzi (w postaci konfiguracji znaków przykluczowych) można sprawdzić w artykule Znaki przykluczowe lub na diagramie Koło kwintowe.

W kategorii Gamy muzyczne w Wikipedii można też znaleźć artykuły poświęcone poszczególnym skalom.

Zobacz też

• http://www.music4vip.eu/pl/music_theory_book/pl/8
• http://tepramu.w.interiowo.pl/teoria/gama_minor_i_jej_odmiany.htm
• http://www.musictheory.net/lessons/22
• http://www.dolmetsch.com/musictheory10.htm
• http://www.wolframalpha.com/input/?i=minor+scale