Muzyka/Skale molowe
Skale molowe występują w trzech odmianach:
- naturalna skala molowa, np. skala A-moll grana na białych klawiszach, ma schemat T-P-T-T-P-T-T,
- skala molowa harmoniczna ma siódmy stopień podwyższony o półton,
- skala molowa melodyczna ma szósty i siódmy stopień podwyższony o półton.
Zazwyczaj w kierunku wznoszącym gra się skalę melodyczną, a w opadającym – naturalną.
Skalami harmonicznymi będziemy zajmować się później, omawiając budowę akordów.
Budowa skali A-moll edytuj
Pomiędzy A i B jest czarny klawisz (ais/bes), a zatem różnica między nimi wynosi cały ton.
Pomiędzy B i C nie ma czarnego klawisza, zatem różnica między nimi wynosi pół tonu.
Pomiędzy C i D jest czarnego klawisz (cis/des), a zatem różnica między nimi wynosi cały ton.
Skończyliśmy na tym, że pomiędzy C i D jest cały ton.
Pomiędzy D i E jest czarny klawisz (dis/es), zatem różnica znów wynosi cały ton.
Pomiędzy E i F nie ma czarnego klawisza, więc różnica wynosi pół tonu.
Pomiędzy E i F jest pół tonu.
Między F i G jest czarny klawisz (fis/ges), zatem różnica między nimi wynosi cały ton.
Pomiędzy G i A także jest czarny klawisz (gis/as), co oznacza że rónica wynosi cały ton.
Mamy zatem następujący schemat budowy naturalnej skali molowej:
T P T T P T T
Można użyć go do budowy skali molowej, rozpoczynąjcej się od dowolnego dźwięku. Jako przykłady przedstawimy skale G-moll, Cis-moll i Es-moll.
Aby uzyskać harmoniczną skalę A-moll, podnosimy siódmy stopień (czyli G) o pół tonu do gis:
Jeśli przez 3P oznaczymy trzy półtony, czyli półtora całego tonu, harmoniczna skala molowa ma schemat:
T P T T P 3P P
Aby zagrać skalę melodyczną, podnosimy o pół tonu szósty (F do fis) i siódmy (G do gis) stopień. W kierunku opadajcym gramy skalę naturalną:
Skala melodyczna ma schemat:
T P T T T T P
Przykład 1: Skala G-moll edytuj
Zbudujemy skalę naturalną G-moll według schematu
T P T T P T T
Następnie zapiszemy wznoszącą skalę melodyczną i opadającą skalę naturalną.
Rozpoczynając od dźwięku G, przesuwamy się o cały ton i dochodzimy do A.
Dodając do A pół tonu, otrzymujemy bes.
Przesuwając się z bes o cały ton, dochodzimy do C.
Dodając cały ton do C, dostajemy D.
Przesuwając się z D o pół tonu, dochodzimy do es.
Dodając cały ton do es, otrzymujemy F.
Przesuwając się z F o cały ton, dochodzimy do G.
Zatem skala naturalna G-moll (opadająca) będzie wyglądać tak:
A skala melodyczna (es → E, F → fis) w ten sposób:
Obie skale zapisane przy użyciu znaków przykluczowych:
Przykład 2: Cis-moll edytuj
Cis i cały ton to dis.
Dis i pół tonu to E.
E i cały ton to fis.
Fis i cały ton to gis.
Gis i pół tonu to A.
A i cały ton to B.
B i cały ton to cis.
Naturalna skala Cis-moll:
Melodyczna skala Cis-moll (A → ais, B → bis czyli C):
Obie skale ze znakami przykluczowymi:
Przykład 3: Es-moll edytuj
Es i cały ton to F.
F i pół tonu to ges.
Ges i cały ton to as.
As i cały ton to bes.
Bes i pół tonu to ces, czyli B.
Ces i cały ton to des.
Des i cały ton to es.
Naturalna skala Es-moll:
Melodyczna skala Es-moll (ces → C, des → D):
Obie skale ze znakami przykluczowymi:
Ćwiczenia edytuj
- Zbudować naturalne i melodyczne skale D-moll i E-moll. Określić dla nich konfiguracje znaków przykluczowych.
- W podobny sposób opracować skale C-moll i Fis-moll.
- W podobny sposób opracować skale Bes-moll i Gis-moll.
Odpowiedzi (w postaci konfiguracji znaków przykluczowych) można sprawdzić w artykule Znaki przykluczowe lub na diagramie Koło kwintowe.
W kategorii Gamy muzyczne w Wikipedii można też znaleźć artykuły poświęcone poszczególnym skalom.
Zobacz też edytuj
- http://www.music4vip.eu/pl/music_theory_book/pl/8
- http://tepramu.w.interiowo.pl/teoria/gama_minor_i_jej_odmiany.htm
- http://www.musictheory.net/lessons/22
- http://www.dolmetsch.com/musictheory10.htm
- http://www.wolframalpha.com/input/?i=minor+scale