Podkasting. porady dla początkujących

Podkasting. Porady dla początkujących

Wstęp

Długo zbierałem się do napisania tego poradnika. Na początku, gdy sam poznawałem podkasting notowałem wszystkie podpowiedzi. Później zacząłem poszukiwać oryginalnych odpowiedzi na liczne pytania. Podkasting narodził się w 2005 roku i do dziś napisano mnóstwo książek na ten temat. Większość z nich się zdezaktualizowała, bo postęp technologiczny znacznie wyprzedza nasze wyobrażenia. Dlatego właśnie postanowiłem, że mój poradnik będzie opisywał uniwersalne zagadnienia, a nie konkretny sprzęt czy oprogramowanie. W dodatku skupiłem się na zagadnieniach technicznych wypróbowanych podczas mojej przygody z nagrywaniem podkastów. Nie podejmuję się na razie napisać porad dla poszukujących tematów, które przyniosą popularność, zdobędą wielu słuchaczy. Trudno też radzić jak można zarobić na podkastach. W tych dziedzinach musicie sobie radzić sami, albo poszukać innych książek. Mam jednak nadzieję, że mimo tych braków przyda się wam moje doświadczenie i wykorzystacie je do własnych produkcji.

Książka jeszcze nie jest skończona. Wiele tematów jest jeszcze jedynie zasygnalizowanych tytułami rozdziałów i podrozdziałów. Celowo wybrałem tę formę pracy nad poradnikiem, aby każdy kto ma na to ochotę mógł dołączyć. Jeśli chcesz zostać współautorem Wikibooks to umożliwia. Tematy, co do których podczas czytania macie wątpliwości omawiamy na stronie dyskusji książki.

Porady dla tych, którzy wiedzą już jak:

• wybrać temat audycji
• nagrać dźwięk
• korzystać z programu do edycji dźwięku

Nagranie jest materiałem źródłowym każdej audycji. W formie pliku najczęściej mp3. Wykonać je można przy użyciu rejestratora, którym mogą być: magnetofon, dyktafon, telefon, kamera lub komputer. Podczas nagrania należy pamiętać o wielu sprawach. Poniżej niektóre z nich. Jeśli macie pytania odnośnie któregoś z tematów proszę wpisać tekst pytania na końcu sekcji. Znajdą się tam odpowiedzi. Zapraszam również do udzielania odpowiedzi. Poradnik jest tworzony wspólnie przez poszukujących i znających odpowiedzi. Publikacja powstaje na podstawie prezentacji pod tym samym tytułem.

Nagrywanie

To zupełnie podstawowa czynność przy produkcji podkastów i innych form dźwiękowych. Przez lata doświadczeń, od fonografu i pierwszego nagrania w 1877 roku doszliśmy do powszechnie używanego cyfrowego zapisu dźwięku. Temat jest dość rozległy i dobrze opracowany w specjalistycznych publikacjach, ale warto przyjrzeć się kilku aspektom i zwrócić uwagę na kilka zagadnień z teorii. Pozwoli to wam zaoszczędzić sporo czasu i przygotować się tak, żeby unikać przykrych niespodzianek. Przesterów, głośnego szumu, cichego nagrania, dziwnych dźwięków itp. itd.

Trochę teorii

W dużym skrócie można powiedzieć, że nagrywanie obecnie polega na konwersji fali dźwiękowej na zapis cyfrowy. Taki zapis nie podlega deformacjom i może być bez strat kopiowany i rozpowszechniany tak jak inne pliki cyfrowe. Jak widać kluczowym procesem podczas nagrywania jest zamiana fali dźwiękowej na postać cyfrową. Drgania powietrza musi przechwycić membrana i rejestrator uzyskane w ten sposób impulsy elektryczne zapisuje w postaci zero jedynkowej. Powietrze nie jest ośrodkiem sztywnym więc im większa odległość od źródła dźwięku do membrany tym zniekształcenia drgań będą większe. Podobnie działa membrana w naszym uchu. Jej drgania zamieniane są na elektryczne impulsy. Zapis jest jednak nie tak dokładny :) a możliwości odtworzenia zapisanych w naszej pamięci dźwięków mocno ograniczone.

Schemat mikrofonu dynamicznego.

Odległość czujnika zapisu jakim jest membrana w mikrofonie od źródła dźwięku ma więc jak widać kluczowe znaczenie przy nagrywaniu. Zbyt duże oddalenie spowoduje utratę szczegółów dźwięków, a zbyt mała odległość do mikrofonu spowoduje zniekształcenia związane z ograniczonymi możliwościami przemieszczania się membrany. Jeśli będzie ona docierać do skrajnych pozycji możliwego wychylenia (uderzać w magnes) dźwięk zapisany będzie przesterowany, co widać na wykresie:

Oryginal - dźwięk oryginalny docierający do membrany. Soft clipping - niewielki przester. Hard Clipping - duży przester

Czyli nie za blisko, bo będą przestery i nie za daleko, bo stracimy zbyt wiele dźwięków. Blisko i daleko to oczywiście pojęcia względne i zależne od siły rejestrowanego dźwięku. Im dźwięk cichszy, tym bliżej. Im głośniejszy tym dalej od mikrofonu.

Ze względu na różne zastosowanie mamy właśnie dlatego olbrzymią gamę mikrofonów, a także pomocnego oprogramowania.

Często zadawane jest pytanie czym się różni mikrofon pojemnościowy od dynamicznego i który jest lepszy. Po tej dawce teorii łatwiej to wyjaśnić.

Mikrofon dynamiczny

Schemat mikrofonu dynamicznego.

W mikrofonie dynamicznym niepotrzebne jest zasilanie, a impulsy elektryczne powstają wskutek poruszania się, drgania membrany a tym samym cewki oplecionej wokół magnesu.

Mikrofon pojemnościowy

Schemat mikrofonu pojemnościowego

W mikrofonie pojemnościowym impulsy elektryczne powoduje zmienna objętość puszki i tym samym zmienna pojemność kondensatora. Dostarczane napięcie podtrzymuje pracę kondensatora.

Te różnice w zasadzie działania mają niemałe znaczenie przy nagrywaniu. O ile mikrofon dynamiczny jest zdecydowanie wygodniejszy w użyciu, bo nie wymaga dodatkowego zasilania o tyle mikrofon pojemnościowy ma zdecydowanie większą czułość. Ze względu na swoją konstrukcję mniejszą wrażliwość na przestery. Wszystko zależy oczywiście od tego co jest za mikrofonem. Przedwzmacniacz, mikser itd. Nie wdając się jednak w te tematy ogólnie mogę poradzić wykorzystywanie mikrofonów pojemnościowych jedynie w studiu, które jest odpowiednio wyciszone, a mikrofonów dynamicznych w terenie poza studiem. Nie dotyczy to oczywiście rejestratorów, dyktafonów, które mają często doskonałej jakości mikrofony pojemnościowe. Wbudowane mikrofony są znakomicie dopasowane parametrami do pozostałych elementów rejestrujących dźwięk w urządzeniu.

Jeśli już o mikrofonach mowa należy wspomnieć o tak zwanych pop filtrach, pop killerach, czy po prostu gąbkach i pończochcach.

"Pończocha" do "wyłapywania" głosek wybuchowych

Powyższe informacje teoretyczne wyjaśniły, mam nadzieję, jak powstaje dźwięk w nagraniu. Do naszego mikrofonu docieraja jednak nie tylko fale dźwiękowe. Jeśli dotkniemy membrany to przecież też spowoduje jej wychylenie a tym samym niepożądany dźwięk. Przed dotykaniem zabezpiecza mikrofon siatka metalowa, tak zwane sitko (w slangu sitko to jest mikrofon). W terenie naszym wrogiem będzie wiatr i tak zwane głoski wybuchowe, a w studiu już tylko te drugie. Głoski wybuchowe atakują nasz mikrofon niepożądanymi uderzeniami a nie są falą dźwiękową. To miedzy innymi "p", "b". Chronią nasz mikrofon przed tymi niechcianymi dźwiękami właśnie tak zwane pończochy. Jest to cienka warstwa przepuszczalnego materiału podobnego do materiału z którego zrobione sa pończochy rozpięta na obręczy, umieszczona przed mikrofonem.

Mikrofon z gąbką

Przed głoskami wybuchowymi i niewielkim wiatrem w terenie może nassz mikrofon ochronić gąbka nakładana na sitko. Są również sposoby na wyeliminowanie z nagrania silnego wiatru.

Włochacz nakładany na mikrofon zabezpieczy przed nawet silnym wiatrem

Nie szukajcie tego zdechłego kota w sklepach, chyba, że macie dużo pieniędzy. Można łatwo zrobić sobie samemu takiego włochacza przy pomocy gąbki, materiału z długim włosiem igły, nitki i odrobiny kleju silikonowego.

Kiedy nacisnąć przycisk zapis?

• Nagrania nie można wydłużyć, dlatego zacząć trzeba przed czasem i skończyć po czasie.
• Sprawdź czy baterie są naładowane
• Zacznij nagrywanie i sprawdź, czy trwa zapis
• Zacznij nawet 20 minut wcześniej
• Jakości nagrania nie można podwyższyć, dlatego lepiej zapisywać w wyższej jakości niż potrzeba.

Zależnie od potrzeb wybierz jakość docelową

Do nagrania rozmowy telefonicznej wystarczy jakość dyktafonu telefonicznego. W starszych modelach zapis odbywał się w słabej jakości porównywalnej jakością fal krótkich. Rozwój urządzeń rejestrujących i objętość podręcznych, niedrogich pamięci stale się zwiększa i dziś nie stanowi problemu wykonanie długiego nagrania jakości mp3 128 kbps stereo przy próbkowaniu 44 kHz. Godzinna audycja w tej jakości zajmie zaledwie 56 MB,a w jakości 320 kbps 140 MB. Coraz częściej audycje słuchane są w smartfonach a przepustowość łącza internetowego przy połączeniu przez sieć komórkową może być niewystarczająca do strumieniowego przekazywania nagrania. Wyższa jakość niż 128 kbps mono ma sens w przypadku audycji, w których umieszczana jest muzyka, podkład muzyczny, lub bogate dźwięki, z dużą dynamiką. W przypadku zwykłej rozmowy zupełnie wystarczy jakość 64 kbps mono, co znacznie ograniczy wielkość pliku (jedna godzina nagrania to około 28 MB). Na jakość finalnego nagrania ma jednak znaczący wpływ jakość oprogramowania kodującego nasze pliki źródłowe podczas obróbki do postaci finalnej. Jeśli przegrywamy pliki z urządzenia przy pomocy kabla audio, duże znaczenie ma też jakość karty dźwiękowej. Te uwagi dotyczą głównie starszych modeli kart dźwiękowych, które nie są już używane w nowym sprzęcie.

Przy okazji warto zwrócić uwagę na fakt, że coraz więcej sprzętu komputerowego, który wychodzi z rynku nadal znakomicie nadaje się do naszych celów. Zarówno starsze oprogramowanie, system operacyjny (Windows XP) oraz starsze wyposażenie tych komputerów są zupełnie wystarczające do produkcji audio. Niestety odwrotnie jest z wolnym oprogramowaniem, które stale jest ulepszane i spełnia coraz większe wymagania sprzętowe a tym samym nie ma zastosowania na wolniejszych komputerach.

• Zwróć uwagę na parametry zapisu
• Słuchaj podczas zapisu

Rejestrator ma znajdować się możliwie najbliżej źródła dźwięku

• Im dalej od źródła dźwięku tym mniej słychać
• Zakłócenia słychać głośniej
• Rozmowa mono, otoczenie stereo
• Lepiej za cicho niż za głośno
• Obróbka

Opracowanie nagrania

Słuchacze słuchają audycji w różnych warunkach. W autobusie, w samochodzie, w pociągu, w poczekalni. Jednym słowem zawsze nagraniu towarzyszy dźwiękowe tło otoczenia, w którym się znajduje. Dlatego najlepiej, aby w nagraniu nie było niepotrzebnych dźwięków. Do tych niepotrzebnych można zaliczyć szum, szczekającego psa, dźwięki telewizora z pokoju obok itd. Jeśli nagranie nie jest wykonane w warunkach wyciszonego studia warto wykonać następujące czynności:

• normalizacja
• odszumianie
• dynamika
• kompresja (hard limmiting)

Oczywiście wszystko zależy od was. Można, nie znaczy trzeba.

Dostałem plik dźwiękowy od naszego użytkownika z pytaniem: "No i jak?". Ogólnie powiem, jest nieźle, ale... Przy okazji postanowiłem skorzystać i napisać krótką lekcję podstaw nagrywania i prostej obróbki dźwięku z głosem. Plik jaki otrzymałem był w formacie wav, ale tu przedstawiam go po konwersji na ogg 320 kbps:

Graficzne przedstawienie pliku Tu-wikradio-1-1.ogg w programie Audacity

Pierwsze co zrobiłem to normalizacja pliku, której efektem jest podniesienie poziomu głośności nagrania tak, by najgłośniejszy dźwięk nie uległ przesterowaniu. Efekt normalizacji:

Graficzne przedstawienie pliku Tu-wikradio-1-2.ogg w programie Audacity

Druga rzecz jaką zrobiłem to odszumianie, którego efektem jest następujący dźwięk:

Graficzne przedstawienie pliku Tu-wikradio-1-3.ogg w programie Audacity

Trzecia rzecz to poprawienie dynamiki:

Graficzne przedstawienie pliku Tu-wikradio-1-4.ogg w programie Audacity

Jeszcze jeden sposób na poprawienie dźwięku to tak zwany Hard limiting:

Graficzne przedstawienie pliku Tu-wikradio-1-5.ogg w programie Audacity

Jak widać największe "szkody" powstały w związku z szumem w nagraniu. Usunięcie szumu z nagrania to sprawa niełatwa i nie udaje się to w całości. Drobny szum doskonale maskuje podkład muzyczny, taki jak w poniższym przykładzie:

Próbka do poradnika Podkasting Porady dla początkujących z Wikibooks

Aby uniknąć problemów z szumem warto maksymalnie przybliżyć się do mikrofonu, użyć funkcji kompresji, która obecna jest w wielu urządzeniach rejestrujących (auto gain, auto recording volume). Więcej próbek ilustrujących skutki kompresji można znaleźć w linku do zestawu próbek nagrań z dyktafonu DM-550.

Sygnał audycji

Czy sygnał jest potrzebny? Oczywiście można zaczynać audycję bez sygnału. Brak wtedy jednak jasnego określenia początku audycji. Słuchacz musi być pewien, że słucha od początku, plik nie jest uszkodzony to właśnie ta audycja, której chce posłuchać. Jeśli nie będzie pewien od pierwszego dźwięku to go rozproszy i może przegapić treść audycji w pierwszych sekundach. Jest jeszcze jedna, ważna zaleta sygnału. To twórca audycji najczęściej go słucha. Odpowiednio dobrany pomoże mu zacząć audycję i wpaść w jej rytm, niezależnie od sytuacji zewnętrznej. Sygnał tworzy przestrzeń eksterytorialną. To musi być coś, czego twórca przede wszystkim słucha z zadowoleniem i przekonaniem o jego pozytywnym wpływie na słuchaczy. Zauważyłem, że działa na moją psychikę mobilizująco i odświeżająco. To może jedynie moje subiektywne obserwacje.

Sygnał audycji powinien być niepowtarzalny. Nie można go mylić, powinien być kojarzony jedynie z audycją, której słuchacz słucha. Niezbyt długi, niezbyt agresywny. To akcent rozpoczynający, taki dzwonek do drzwi słuchacza.

Sygnał można skomponować samemu z dostępnych na wolnych licencjach dźwięków ze stron internetowych. Można wybrać coś muzycznego, albo samodzielnie go nagrać.

• Niepowtarzalny
• Oryginalny
• Zapamiętywalny

Podkład muzyczny

Coraz więcej miejsc w internecie oferuje muzykę, której możemy użyć w audycjach za darmo. Można też zamówić taki podkład w wyspecjalizowanej firmie. Koszty są bardzo różne a jakość tych produkcji również. Warto jednak pamiętać, że jeśli muzyka w podkładzie ma nie przeszkadzać, a pomagać nie powinna to być piosenka, lecz utwór instrumentalny. Drugą ważna rzeczą przy używaniu podkładu muzycznego jest odpowiednie dopasowanie do głośności rozmówców, lub prezentera. Z tym początkujący podkasterzy mają najwięcej problemów. Problem powstaje głównie z powodu dużej różnicy jakości nagrań podkładu (który zwykle jest wysokiej jakości) i nagrania prezentera lub rozmówców (które często są znacznie niższej jakości). Zmuszanie słuchacza do ciągłej regulacji głośności może go skutecznie zniechęcić do słuchania, jeśli więc sobie z tym nie radzisz zrezygnuj z podkładu, lub zastosuj poniższe porady.

Poniższa ilustracja to dwie ścieżki dźwiękowe w wyglądzie multitrack. Po obróbce łączone są w jeden plik, którego można posłuchać w przykładzie. Zielona linia, której wysokość drastycznie się zmienia to linia głośności pliku. Górna ścieżka (mono) z nagraniem tekstu po skompresowaniu hard limiting. Dolna wartość głośności muzyki podczas mówienia tekstu to zaledwie 11% całej głośności.

Stopka audio audycji

Tak zwana stopka audycji to zazwyczaj ten sam, lub podobny tekst wypowiadany na koniec audycji. To bardzo ważne, bo słuchacze, którzy słuchali do końca z pewnością będą chcieli wiedzieć o czymś co dla autora audycji jest oczywiste, a dla słuchacza może być nowością. Dodatkowo, jeśli mamy w audycji rozmówców to jest dla nich wyraźny sygnał, że to już koniec :)

• Nazwa audycji
• Autor
• Licencja
• Kontakt
• Wykorzystane materiały
• Finansowanie i możliwość wsparcia kolejnych audycji

Przykładowa stopka może wyglądać następująco:

To była audycja pod tytułem "...". Nazywam się "...". Audycja udostępniana na licencji ... . W audycji wykorzystano nagrania zespołu ... . Audycja finansowana jest przez ... . Pozostałe audycje, kontakt i komentarze znajdują się na stronie audycji pod adresem ... .

Jako tło do stopki można wykorzystać ten sam utwór co w sygnale. Można też nagrać stopkę jednorazowo i dołączać ją do każdego nagrania.

Montaż

• Chrząknięcia, pauzy, kaszlnięcia
• Ingerencja w przekaz
• Dźwięki i muzyka
• Publikacja

Licencje

• Brak określenia licencji = copyright
• Własna licencja
• Creative Commons

Publikacja pliku.

Plik powinien być dostępny publicznie, czyli powinien być opublikowany. Nie znaczy to, że będzie jednocześnie rozpropagowany. Najpierw trzeba opisać metatagi i zastanowić się nad systemem nazywania plików.

Nazwa pliku

Jeśli chcesz się dowiedzieć jak nazwać plik i nie czytać artykułu, przejdź na jego koniec. Tam szybka podpowiedź.

Nazwa pliku podkastu przy całym początkowym zamieszaniu podczas pracy nad pierwszym odcinkiem może wydawać się mało znacząca i nieistotna. To jednak jak zaczniecie nazywać pliki będzie miało swoje konsekwencje. Nazwa opublikowanego pliku nie powinna ulegać zmianom. Czasem można zamienić plik, jeśli to na prawdę konieczne, ale nazwa powinna pozostać jednakowa. Konsekwencje to głównie zamieszanie wśród słuchaczy. Link propaguje się poprzez RSS i dociera do różnych wyszukiwarek, gdzie jest adres pliku z jego nazwą są indeksowane i zapisywane. Generatory statystyk opierają się na adresie pliku, po zmianie mogą tworzyć niepotrzebnie nowe statystyki dla tej samej audycji. Lektura tego rozdziału pozwoli wam uniknąć problemów jakie napotykają początkujący podkasterzy. Głównymi założeniami nazywania plików jest logika, przejrzystość, brak kolizji, ekonomia. Logiczne i przejrzyste nazywanie pliku to takie gdy widząc samą jego nazwę możemy się domyślić co to za plik. Kolizje nazw plików mogą powstawać podczas używania polskich znaków, zbyt długich nazw, jednakowych nazw plików. Nie bez znaczenia jest długość nazwy. Bardzo długie nazwy staja się nieczytelne i może być problem z ich przenoszeniem pomiędzy różnymi systemami przechowywania plików. Zbyt krótka nazwa niewiele nam powie.

Do rozważań przyjąłem następujące założenia:

Przykładowy tytuł kanału podkastu Zabawy dźwiękiem

31 odcinek nosi tytuł: Trąbka Maurycego

data publikacji 20 kwietnia 2015 roku

Przykłady

1. Untitled.mp3
2. New-audio.mp3
3. Trabka Maurycego.mp3
4. trabka.mp3
5. Zabawy-dzwiekiem-31.mp3
6. Zabawy-dzwiekiem_Trabka-Maurycego.mp3
7. Zabawy-dzwiekiem-31_Trabka-Maurycego.mp3
8. Zd-31_Trabka-Maurycego.mp3
9. 20150420-Zd-31_Trabka.mp3
10. 150420-ZD31_Trabka-Maurycego.mp3
11. 20150420-ZD_Trabka-Maurycego.mp3

W przypadku nazw od 1 do 4 mamy problem z rozpoznaniem przeznaczenia, pochodzenia pliku. Wyobraź sobie, że tę nazwę ogląda ktoś zupełnie niezorientowany. Nazwa "Untitled", lub każda inna, która domyślnie jest generowana przez programy sugeruje, że plik jest nieistotny, skoro autorowi nie chciało się nadać nazwy. Nazwanie pliku jak w przykładzie 5 dużo mówi o pliku, ale jednak czegoś tej nazwie brakuje. Kolejne przykłady rozwiewają podstawowe wątpliwości. Za kilka lat jak zobaczysz taki plik od razu będziesz wiedział co to jest. Pozostawienie nazwy odcinka w całości, lub w dużym fragmencie, jeśli jest zbyt długa pozwala łatwo zorientować się w statystykach, które często odnoszą się do nazw plików. Polecam stosowanie nazwy według schematu: RokMiesiącDzień-Inicjały-nazwy-kanału_Tytul-odcinka.mp3 czyli YYYYMMDD-Inicjały-nazwy-kanału_Tytul-odcinka.mp3 a przykładowy odcinek posiadałby nazwę: 20150420-ZD_Trabka-Maurycego.mp3

Szybka podpowiedź

Polecany format nazywania plików. Nazwę pliki powinny wyznaczać - data jego publikacji, tytuł odcinka i tytuł kanału. Nie używamy polskich znaków:

YYYYMMDD-Inicjały-nazwy-kanału_Tytul-odcinka.mp3

20150420-ZD_Trabka-Maurycego.mp3

Społecznościówki

• Facebook
• Google+
• archive.org
• Wikimedia Commons

Chmury

• Dropbox
• Mega
• Mixcloud

Hosting

• Domena
• Serwer

RSS

• Zasady pliku RSS
• Jak zrobić?
• Jak wykorzystać?

Publikacja linku

• Strona internetowa
• Serwisy społecznościowe
• E-mail

Kanały dostępu

• RSS
• Katalogi
• Portale