Poradnik harcerski/Musztra ZHP

Dzisiaj musztra nie jest nieodłącznym elementem wszystkich harcerskich zajęć. Zastęp, drużyna może mieć wspaniałe zbiórki, w trakcie których żadna harcerka, ani żaden harcerz nie stanie na baczność, a przełożony nie wyda żadnego rozkazu. Ale pamiętać musimy, że od swojego powstania harcerstwo polskie było i w dużym stopniu pozostaje stowarzyszeniem, w którym wiele elementów obrzędowości, zwyczajów i tradycji opartych jest o tradycje i wzorce patriotyczne i wojskowe. Jest to charakterystyczna cecha polskiego skautingu, akceptowana i potrzebna naszemu społeczeństwu.

Podstawowe elementy musztry pozwalają na większą sprawność organizacyjną, uatrakcyjnienie form pracy, zdyscyplinowanie, a przede wszystkim istotnie zwiększają bezpieczeństwo podopiecznych, co dla często młodych instruktorów ma istotne znaczenie.

Komenda

Kierujący musztrą wydaje polecenia za pomocą komendy. Komenda podawana jest ustnie i należy ją wykonać natychmiast, a jeżeli dotyczy grupy, powinna być wykonana również jednocześnie i jednolicie.

Rozróżniamy komendy:

• proste - składające się z hasła np. “BACZNOŚĆ”,
• złożone - składające się z zapowiedzi i hasła np. “W prawo – ZWROT”.

W celu rozpoczęcia zajęć z musztry lub przejmując dowodzenie musztrą należy pierwszą wydaną komendę poprzedzić zapowiedzią “Na moją komendę ....”.

Komendę “WRÓĆ” podaje się w celu cofnięcia ostatniej komendy lub przerwania wykonywanej czynności.

Postawa zasadnicza

Postawa zasadnicza wyraża gotowość do przyjęcia, wykonania i podawania komendy.

W postawie zasadniczej harcerz stoi nieruchomo. Ciężar ciała spoczywa na obu stopach. Pięty złączone, stopy lekko rozwarte (mniej więcej na szerokość własnej stopy). Brzuch lekko wciągnięty, klatka piersiowa lekko wysunięta przez swobodne cofnięcie ramion. Ramiona na równej wysokości, położone równolegle do linii frontu. Ręce opuszczone swobodnie wzdłuż tułowia, dotykają uda nasadą dłoni oraz złączonymi i wyprostowanymi palcami. Głowa lekko podniesiona, wzrok skierowany na wprost, usta zamknięte.

Postawa swobodna

Postawa swobodna jest formą odpoczynku harcerza.

Przyjmując postawę swobodną, wysuwa się energicznie lewą nogę do przodu, o połowę długości stopy. Ciężar spoczywa na prawej nodze. Ręce opuszczone swobodnie. W tej postawie harcerz może poprawiać umundurowanie, zmieniać położenie nóg.

Drużyny zwyczajowo mogą przyjmować odmienną postawę swobodną, np. w lekkim rozkroku ze skrzyżowanymi rękami z tyłu tułowia. Dotyczy to tylko zbiórek w gronie drużyny/szczepu i nie może mieć miejsca w czasie innych wystąpień.

Meldowanie

Meldowanie jest to zwięzłe sprawozdanie z przebiegu czynności lub celu przybycia: "Czuwaj Druhu... (funkcja lub stopień oraz nazwisko meldującego), melduję drużynę X (czynność lub cel), stan Y".

Przełożonemu podajemy swoją funkcję, a starszemu swój stopień.

Oddawanie honorów w miejscu

Honory oddaje się w postawie zasadniczej. Będąc bez nakrycia głowy harcerz zwraca głowę w kierunku przełożonego, jednocześnie wznosząc prawą rękę zgiętą w łokciu do wysokości barku. Dłoń ułożona przodem, z kciukiem położonym na paznokciu małego palca, z trzema palcami środkowymi uniesionymi w górę.

W nakryciu głowy harcerz zwraca głowę w kierunku przełożonego, jednocześnie podnosząc najkrótszą drogą prawą rękę do daszka. Palec wskazujący i środkowy powinny być wyprostowane i złączone, pozostałe palce złączone i przyciśnięte kciukiem. Wystającą część palca środkowego przykłada się :

• do brzegu daszka rogatywki/kapelusza skautowego,
• do obrzeża beretu/furażerki,

nad zewnętrznym kątem prawego oka. Dłoń zwrócona ku przodowi, łokieć na prawo skos. Po oddaniu honoru harcerz opuszcza energicznie rękę w dół z jednoczesnym zwrotem głowy na wprost.

Jeżeli harcerz ma niesprawną prawą rękę, to w celu oddania honoru przyjmuje postawę zasadniczą, frontuje i wykonuje energiczny skłon głowy.

Harcerz/instruktor przyjmujący honory ma obowiązek na nie odpowiedzieć.

Zwroty

Zwroty w miejscu wykonuje się na komendę “W prawo/lewo/tył – ZWROT”. Na zapowiedź komendy harcerz przyjmują postawę zasadniczą. Na hasło “ZWROT” wykonuje obrót na dwa tempa. Przy zwrocie w lewo:

• tempo pierwsze – obrót na obcasie lewego buta i na czubku prawego buta,
• tempo drugie – najkrótszą droga dostawia energicznie nogę pozostawioną w tyle.

Przy zwrocie w prawo odwrotnie.

Zwrot w tył wykonuje się przez lewe ramię.

Zbiórka

Zbiórkę zarządza się w celu ustawienia harcerzy w szyku. Na komendę “Drużyna – BACZNOŚĆ” harcerze zwracają się frontem do wydającego komendę i przyjmują postawę zasadniczą.

Następnie prowadzący podaje komendę określającą szyk i miejsce zbiórki:

• “W (szyk zbiórkowy) – ZBIÓRKA” – harcerze ustawiają się z lewej strony prowadzącego;
• “W (szyk marszowy) – ZBIÓRKA” - harcerze ustawiają się za prowadzącym;
• “Drużyna w (szyk), (frontem-czołem) do mnie – ZBIÓRKA” – harcerze ustawiają się 2-3 kroki przed prowadzącym;
• “Drużyna (szyk zbiórkowy), (gdzie – miejsce), frontem do ..., prawe skrzydło na wysokości... – ZBIÓRKA” ;
• “Drużyna (szyk marszowy), (gdzie – miejsce) w kierunku..., czoło na wysokości – ZBIÓRKA”.

Na hasło “ZBIÓRKA” harcerze szybkim krokiem podążają na wskazane miejsce i ustawiają się w odpowiednim szyku w postawie zasadniczej.

Po podaniu komendy “SPOCZNIJ” harcerze powinni pokryć i wyrównać szyk.

W celu sformowania kolumny w marszu podajemy komendę: “Drużyna w (szyk marszowy) za mną w marszu – ZBIÓRKA” – harcerze dołączają z tyłu do prowadzącego.

Rozejście się

Na komendę “ROZEJŚĆ SIĘ” harcerze opuszczają szyk w dowolnym kierunku.

Na komendę “W tył – ROZEJŚĆ SIĘ” harcerze wykonują zwrot w tył, przez lewe ramię i rozpraszają się.

Prowadzący może podać precyzyjnie – kierunek lub miejsce, gdzie harcerze po rozejściu mają się udać, np.: “W kierunku lasu – ROZEJŚĆ SIĘ”, “Do namiotów – ROZEJŚĆ SIĘ”.

Równanie i krycie

Równanie oznacza ustawienie harcerzy – każdy szereg w jednej linii do prawoskrzydłowego, z zachowaniem kilkucentymetrowych odstępów. Odstęp w sposób praktyczny mierzy się szerokością dłoni na wysokości łokcia.

Krycie oznacza ustawienie harcerzy – każdy rząd w jednej linii do czoła, z zachowaniem metrowych odległości. Odległość w sposób praktyczny mierzy się wyciągnięciem wyprostowanej ręki do pleców harcerza, którego kryjemy.

Odliczanie

Po podaniu komendy “[do trzech]-ODLICZ” harcerze pierwszego szeregu szyku zbiórkowego zwracają głowy w prawo, z wyjątkiem prawoskrzydłowego. Prawoskrzydłowy zaczyna odliczanie, zwracając głowę w lewo i podaje “Raz”, a następnie staje na spocznij. Pozostali odliczający zwracają energicznie głowy z prawej na lewą stronę, podając kolejne liczby, po czym zwracają głowę na wprost i przyjmują postawę swobodną. Harcerze kolejnych szeregów zwracają uwagę na podaną przez ich poprzedników liczbę, która także ich dotyczy, i wraz z nimi przyjmują postawę swobodną.

Odliczanie w szyku marszowym odbywa się poprzez zwrot głowy w lewo i podanie liczby do tyłu, do kolejnego harcerza w rzędzie. Pozostałe elementy analogicznie jak w szyku zbiórkowym. Ostatni odliczający podaje głośno liczbę w kierunku wydającego komendę. Przy komendzie “Kolejno – ODLICZ”, jeżeli szyk jest niepełny, lewoskrzydłowy/zamykający ostatniego szeregu, po odliczeniu, zwraca głowę w kierunku wydającego komendę i głośno melduje – “Niepełny”.

Występowanie

Harcerz wywołany z szyku w miejscu przyjmuje postawę zasadniczą i jeżeli prowadzący szuka go wzrokiem – odpowiada “Jestem”. Na komendy:

• “WYSTĄP” – harcerz występuje 3 kroki przed szyk,
• “Do osoba/miejsce – WYSTĄP” – harcerz podąża najkrótszą drogą do wskazanej osoby/miejsca. Przy występowaniu do osoby stajemy 2-3 kroki przed nią.

Każdorazowo po wystąpieniu harcerz przyjmuje postawę zasadniczą. Po wystąpieniu harcerza wywołanego z pierwszego szeregu, jego miejsce zajmuje harcerz z drugiego szeregu.

Na komendę "WSTĄP" harcerz wykonuje zwrot w pożądanym kierunku, najkrótszą drogą wraca na swoje miejsce i przyjmuje postawę szyku.

Reguła trzech kroków na samo hasło “WYSTĄP” nie obowiązuje w przypadkach, kiedy nie jest możliwe zachowanie tej odległości.

Harcerz wywołany z drugiego szeregu wykonuje mały krok lewą nogą i dotyka swego poprzednika który wykonuje krok w skos, w prawo do przodu (w uzasadnionych sytuacjach w lewo do przodu). Wywołany wykonuje drugi, mały krok równając się z pierwszym szeregiem, i występuje. W tym czasie poprzednik wraca na swoje miejsce wykonując krok w skos, w lewo do tyłu. Gdy wywołany wykonuje komendę “WSTĄP”, następują analogiczne czynności.

Postępowanie z proporcami drużyn i proporczykami zastępu

Proporce drużyn i proporczyki zastępów są symbolem obrzędowym drużyn i zastępów. Drużyny i zastępy występują ze swoimi proporcami i proporczykami na zbiórkach, apelach i w innych chwilach życia drużyny czy zastępu. Tradycje drużyn czy zastępów określają sposób postępowania z proporcami drużyn i proporczykami zastępu.

Zasady służby wartowniczej w ZHP

Bezpośrednim celem służby wartowniczej jest ochrona życia, zdrowia oraz mienia wspólnego i osobistego osób przebywających na strzeżonym terenie. Służba wartownicza może też mieć charakter honorowy. Z wychowawczego punktu widzenia pełnienie służby wartowniczej przyczynia się do rozwoju takich cech, jak: odpowiedzialność, wytrwałość, odwaga, spostrzegawczość.

Prawa i obowiązki wartownika

Wartownik w związku z pełnioną funkcją ma prawo:

• wydawać polecenia związane z pełnioną służbą wszystkim osobom znajdującym się na chronionym obszarze, z wyjątkiem bezpośredniego przełożonego,
• nie wykonywać poleceń jakichkolwiek osób poza bezpośrednim przełożonym i dowódcą warty,
• oddalić się z chronionego obszaru w przypadku konieczności ratowania życia ludzkiego lub ochrony zdrowia.

Wartownik ma następujące obowiązki:

• pilnie obserwować chroniony obszar,
• w przypadku zagrożenia chronionego obszaru ogłosić alarm,
• pełnić służbę aż do momentu przejęcia przez innego wartownika bądź zwolnienia z pełnienia służby przez bezpośredniego przełożonego,
• poinformować bezpośredniego przełożonego o przybyciu osób nie upoważnionych, a chcących wejść na obszar chroniony po uprzednim zatrzymaniu ich słowami: “Stój – służba wartownicza!”,
• wykonywać inne czynności zlecone przez bezpośredniego przełożonego, np. prowadzić książkę wyjść uczestników z obozu,
• pełnić służbę w umundurowaniu organizacyjnym zgodnym z odpowiednimi regulaminami, a w porze nocnej strój określa dowódca warty.

Uwagi prawne

Ta strona została stworzona zgodnie z "Prawem cytatu" na podstawie oficjalnych "Zasad musztry i ceremoniału harcerskiego" obowiązujących w Związku Harcerstwa Polskiego