Wikijunior:Układ Słoneczny/Pas planetoid
|
|
| Układ Słoneczny |
|
Słońce ☉ |
Pas planetoid leży między orbitami Marsa i Jowisza. Składa się z brył metalu i skał znacznie mniejszych niż planety. Te bryły nazywamy asteroidami lub planetoidami. Nie są widoczne z Ziemi gołym okiem, ale mogą być dostrzeżone przez teleskop lub lornetkę.
Jak duże są planetoidy? edytuj
Największą planetoidą jest Ceres, która ma 933 km średnicy. Następna pod względem wielkości Westa ma średnicę 530 km.
Niektóre asteroidy mają rozmiary poniżej kilometra. Nieoficjalną dolną granicą jest 50 metrów, mniejsze bryły skał są nazywane meteoroidami. Nowoczesnymi teleskopami daje się zaobserwować nawet tak małe obiekty, zwłaszcza jeśli przelatują blisko Ziemi.
W Układzie Słonecznym prawdopodobnie znajduje się kilka milionów planetoid. Ponad 96 000 z nich ma swoje oficjalne numery. Prawie 12 000 oprócz numerów ma też nazwy. Mimo że planetoid jest tak wiele, Pas Planetoid praktycznie jest prawie pusty. Statek kosmiczny mógłby przez niego przelecieć całkiem bezpiecznie.
Z czego są zbudowane? edytuj
Trzy czwarte planetoid składa się ze skał bogatych w węgiel. Reszta zbudowana jest z metali: żelaza i niklu. Około połowa z tego to metale w stanie czystym, pozostałe są zanieczyszczone związkami krzemu. Każda z większych metalicznych asteroid zawiera ogromne ilości żelaza: więcej niż wydobywa się na Ziemi w ciągu roku. Westa, najjaśniejsza planetoida, ma nietypowy skład: jest zbudowana ze skał wulkanicznych o dużej gęstości.
Naukowcy interesują się składem planetoid, ponieważ mówi im to wiele o początkach Układu Słonecznego. Kilka statków kosmicznych odwiedziło planetoidy i prowadziło na nich badania.
Kiedy zostały odkryte? edytuj
Jako pierwsza została odkryta planetoida Ceres, 1 stycznia 1801 roku, przez Giuseppe Piazziniego. Początkowo uważano ją za kometę, później za planetę. Kiedy okazało się, że jest zbyt mała, William Herschel (odkrywca Urana) zaproponował termin „asteroida” (od łacińskiego słowa „aster”, oznaczającego gwiazdę, i greckiego „oidos” - kształt). W roku 2006 uznano Ceres za planetę karłowatą.
Do roku 1807 odkryto jeszcze 3 planetoidy, ale na kolejne trzeba było czekać aż do 1845 roku, kiedy wytrwały „łowca asteroid” Karl Ludwig Hencke odkrył piątą, a następnie szóstą w 1847 roku. Odtąd co roku odkrywano co najmniej jedną nową planetoidę.
W 1891 roku po raz pierwszy wykorzystano zdjęcia nocnego nieba do poszukiwania planetoid. W ten sposób odkryto wiele nowych obiektów. Metoda polega na wykonaniu 2 fotografii tego samego fragmentu nieba w różne noce. Następnie nakłada się na siebie zdjęcia, aby je porównać: „prawdziwe” gwiazdy pozostaną na swoich miejscach, natomiast asteroidy zdążą się przesunąć na tle gwiazd.
Współcześnie odkryto ponad 280 000 planetoid. Ciągle znajdowane są nowe. Wiele asteroid odkryto w sposób zautomatyzowany.
Od czego pochodzą ich nazwy? edytuj
Nazwa planetoidy Ceres pochodzi od rzymskiej bogini urodzaju (greckiej Demeter). Niektóre duże planetoidy również mają nazwy wywodzące się ze starożytnej mitologii, nazwy innych zostały nadane na cześć astronomów (np. Piazzia na cześć odkrywcy Ceres) lub otrzymały inne nazwy (np. Archaeopteryx od jurajskiego praptaka), ale większość jest oznaczana jedynie numerami.