Uciążliwość zapachowa/Wprowadzenie: Różnice pomiędzy wersjami

Usunięta treść Dodana treść
link do wiki popr.
dr. techn., sprzątanie kodu
Linia 4:
''Poszukiwaniem odpowiedzi na takie pytania zajmuje się od dawna wiele ośrodków badawczych na świecie. Stwierdzono, że do rozwiązania problemów nie wystarczają wyniki chemicznych analiz. W zanieczyszczonym powietrzu występują równocześnie dziesiątki lub setki różnych związków chemicznych. Zapach części składników mieszanin jest wyczuwalny przy stężeniach tak małych, że nie jest możliwe ich analityczne wykrycie. Interpretację wyników analiz bardzo utrudnia fakt, że rodzaj i siła zapachu mieszaniny zanieczyszczeń zależy od wzajemnych proporcji między stężeniami składników, a dotychczas nie wyjaśniono tych zależności. Sprawia to, że problemy przeciwdziałania nadmiernej zapachowej uciążliwości działalności gospodarczej muszą być rozwiązywane z wykorzystaniem analizy olfaktometrycznej (węchowej). Wykazano, że takie pomiary mogą być obiektywne, ilościowe i wystarczająco dokładne.''
 
''W Polsce w olfaktometrii technicznej (przemysłowej i środowiskowej) specjalizuje się od lat 80. XX w. zespół badawczy Pracowni Zapachowej Jakości Powietrza, który reprezentuję. Wykonujemy pomiary w różnych sytuacjach rzeczywistych. Zajmujemy się również upowszechnianiem tej – wciąż mało znanej – techniki pomiarów. Wydaliśmy m.in. książkę „Odory” (Wyd. Naukowe PWN, 2002) <ref name="Odory"> Kośmider Joanna, Mazur-Chrzanowska Barbara, Wyszyński Bartosz, [http://www.ibuk.pl/fiszka.php?id=157 ''Odory'']. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ISBN 83-01-14525-0 [dostęp 2012-01-26]</ref>, która cieszyła się dużym zainteresowaniem. Mimo wyczerpania nakładu wciąż jest dostępna w PWN w trybie „druk na żądanie”, jednak niestety nie jest aktualna. Wiąże się to z wprowadzeniem w 2003 roku Normy Europejskiej EN 13725, której polskojęzyczną wersję – PN-EN ”Jakość powietrza. Oznaczanie stężenia zapachowego metodą olfaktometrii dynamicznej” – Polski Komitet Normalizacyjny ustanowił w roku 2007<ref name="Norma">Polski Komitet Normalizacyjny, NKP 280. [https://sklep.pkn.pl/?a=show&m=product&pid=537854&page=1 Polski Komitet Normalizacyjny], NKP 280: ''Jakość powietrza. Oznaczanie stężenia zapachowego metodą olfaktometrii dynamicznej'''] (pol.). PKN Warszawa, 2007</ref>.''
 
''Zdecydowałam się podjąć próbę napisania zaktualizowanej i ogólnodostępnej wersji podobnego podręcznika z wykorzystaniem [[w:Wikipedysta:Joanna_Kośmider/brudnopis#Węch,_olfaktometria_i_ochrona_zapachowej_jakości_powietrza|artykułów, napisanych w latach 2010–2011]] w Wikipedii. Wszystkich zainteresowanych proszę o pomoc. Mam nadzieję, że powstanie książka, która ułatwi i przyspieszy starania o uregulowanie problemów przeciwdziałania zapachowej uciążliwości w Polsce.''
Linia 17:
[[Plik:Olfactory system.svg|right|150px]]
[[w:Węch|Węch]] odbiera i przetwarza [[w:bodziec (fizjologia)|bodźce chemiczne]], jakimi są obecne w powietrzu cząsteczki niektórych [[w:związek chemiczny|związków chemicznych]] ([[w:odorant|odorantów]]). Drugim z chemicznych [[w:zmysł|zmysłów]] człowieka jest [[w:smak (fizjologia)|smak]], niemal nierozłącznie związany z węchem (oba rodzaje wrażeń są odbierane równocześnie). Zasady działania [[w:wzrok|wzroku]], [[w:słuchu|słuchu]], smaku i innych [[w:zmysł|zmysłów]] są znane od dawna. Węch jest bardziej złożony, co wynika z najdłuższej historii [[w:ewolucja|ewolucji]] tego sposobu „obserwacji” otoczenia przez [[w:organizm|organizmy]] żywe. Dzięki wielkiemu postępowi wiedzy w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych (np. [[w:biochemia|biochemia]], [[w:biofizyka|biofizyka]], elektrofizjologia, [[w:genetyka|genetyka]], [[w:inżynieria genetyczna|inżynieria genetyczna]]) działanie tego zmysłu jest w XXI w. znacznie mniej tajemnicze niż jeszcze w połowie wieku XX
<ref> Axel Richard, [http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/axel-lecture.pdf Axel Richard]: ''Scents and Sensibility'':, ''A Molecular Logic of Olfactory Perception''] (ang.). The Nobel Foundation, 2004-12-08 [dostęp 2012-01-26]</ref>
<ref> Buck Linda B., [http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/buck-lecture.pdf Buck Linda B.]: ''Unraveling the Sense of Smell''] (ang.). The Nobel Foundation, 2004 [dostęp 2012-01-26]</ref>
<ref>Białaczewski Leszek, [http://www.mediton.eu/library/orl_volume-4_issue-4_article-500.pdf Białaczewski Leszek]: ''Nagroda Nobla za rok 2004: odkrycie genów receptorów węchowych'']. „Otorynolaryngologia”. 4 (4), s. 163–168, 2005 (pol.) [dostęp 2012-01-26]</ref>
<ref>Skangiel-Kramska Jolanta, Rogozińska Karolina, [http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2005/149.pdf Skangiel-Kramska Jolanta, Rogozińska Karolina]: ''Zmysł węchu — kodowanie zapachów — Nagroda Nobla z fizjologii lub medycyny w 2004 roku'']. „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”. 54 (2–3 (267–268)), s. 149–154, 2005 [dostęp 2012-01-26]</ref>
<ref>Potargowicz Elżbieta, [http://www.phmd.pl/fulltxthtml.php?ICID=834265 Potargowicz Elżbieta]: ''Węch – niedoceniany zmysł człowieka'']. „Postępy Hig. Med. Dośw.”. 62, s. 87–93, 2008 [dostęp 2012-01-26]</ref>
<ref>Obrębowski Andrzej, [http://www.mp.pl/artykuly/index.php?aid=26055&_tc=126CC645AB454EB8B32F2AE28CDF673B Obrębowski Andrzej]: ''Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny za rok 2004'']. „Medycyna Praktyczna”, 2005-04-11. Uniwersytet Adama Kopernika, Wydział Informatyki, Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii AM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu [dostęp 2012-01-26]</ref>
, jednak nadal wciąż nie w pełni wyjaśnione. Uniemożliwia to rozwiązywanie problemów uciążliwości zapachowej na podstawie wyników chemicznej analizy składu zanieczyszczonego powietrza. Konieczne jest odwoływanie się do opisu wrażeń węchowych odbieranych przez ludzi.
 
Zapachy niepożądane są zwykle nieprzyjemne (smród, fetor, odór), jednak uciążliwe bywają również zapachy przyjemne, lecz obce w danym środowisku – świadczące o obecności zanieczyszczeń powietrza (również takie są nazywane ''odorami''). Przyczyną uciążliwości są zwykle wieloskładnikowe mieszaniny [[w:zanieczyszczenie powietrza|zanieczyszczeń powietrza]] (odorantów i związków bezwonnych). Poszczególne składniki mieszanin – [[w:związek chemiczny|związki chemiczne]] – znacznie różnią się rodzajem zapachu, wysokością [[w:próg węchowej wyczuwalności|progu węchowej wyczuwalności]], szybkością zmian intensywności zapachu wraz ze zmianami [[w:stężenie (chemia)|stężenia]] itp. Szczególnie intensywny nieprzyjemny zapach wykazują np. [[w:siarkowodór|siarkowodór]], [[w:siarczek dimetylu|DMS]] i inne [[w:tioetery|sulfidy]], [[w:tiole|tiole]] i inne [[w:związki siarkoorganiczne|związki siarkoorganiczne]], [[w:aminy|aminy]], [[w:alkohole|alkohole]], [[w:aldehydy|aldehydy]], [[w:ketony|ketony]], [[w:estry]] i [[w:kwasy tłuszczowe]]. Chemicy identyfikują zwykle tylko część składników rzeczywistych mieszanin odorantów, przy czym nie jest możliwe wykazanie, że są to związki decydujące o zapachu zanieczyszczonego powietrza. Interpretację wyników [[w:analiza chemiczna|analizy chemicznej]] – jakościowej i ilościowej – utrudnia też wspomniany brak pełnej wiedzy o zależności [[w:wrażenie|wrażeń]] zmysłowych od [[w:bodziec (fizjologia)|bodźców]] ([[w:psychofizjologia|psychologia]], [[w:psychofizyka|psychofizyka]])<ref name="Odory">[http://www.ibuk.pl/fiszka.php?id=157 Kośmider Joanna, Mazur-Chrzanowska Barbara, Wyszyński Bartosz]: ''Odory''. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, ISBN 83-01-14525-0 [dostęp 2012-01-26]</ref>.
 
----
[[Plik:Crystal Clear app kdict.png|left|40px]]
''Ogólne informacje na temat działania węchu i określania cech zapachów zamierzam zamieścić w rozdziałach 2–5: „[[Uciążliwość zapachowa/Węch człowieka|Węch człowieka]]”, „[[Uciążliwość zapachowa/Prawa psychofizyczne w olfaktometrii|Prawa psychofizyczne w olfaktometrii]]”, „[[Uciążliwość zapachowa/Klasyfikacja zapachów według rodzaju|Klasyfikacja zapachów według rodzaju]]” i „[[Uciążliwość zapachowa/Analiza sensoryczna|Analiza sensoryczna]]”''.
----
[[Plik:Stanowiska TO7.JPG|right|150px]]
Linia 38:
----
[[Plik:Crystal Clear app kdict.png|left|40px]]
''Techniki pomiarów olfaktometrycznych zamierzam opisać w rozdziale 6: „[[Uciążliwość zapachowa/Olfaktometria techniczna|Olfaktometria techniczna]]”.''
----
[[Plik:Oczyszcz rok.svg|right|150px]]
Znajomość emisji (q<sub>od</sub> [ou<sub>E</sub>/s]), charakterystycznej dla określonej działalności, umożliwia podejmowanie racjonalnych decyzji administracyjnych, dotyczących np. lokalizacji nowych zakładów przemysłowych w sąsiedztwie istniejących osiedli mieszkaniowych lub budowy budynków mieszkaniowych obok istniejących zakładów (zapobieganie przekroczeniom poziomu tzw. akceptowalnej uciążliwości zapachowej. Podstawę takich decyzji stanowią wyniki matematycznego [[w:modelowanie dyspersji odorantów|modelowania rozprzestrzeniania się odorantów]] w otoczeniu projektowanego źródła. W przypadku, gdy uciążliwość już występuje, możliwe jest wydawanie – na analogicznej podstawie – odpowiednich decyzji administracyjnych, gwarantujących przywrócenie poziomu uciążliwości akceptowalnej. Mogą to być np. nakazy zmniejszenia emisji zapachowej, co można osiągnąć np. przez zmianę technologii, zmniejszenie produkcji lub zwiększenie sprawności instalacji [[w:dezodoryzacja|dezodoryzującej]] gazy odlotowe<ref>Kośmider Joanna: ''Sensoryczne metody oceny zapachowej jakości powietrza i skutecznej dezodoryzacji''. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Politechniki Szczecińskiej, 1991</ref>.
 
Za miarę uciążliwości zapachowej w otoczeniu źródła odorantów jest uznawana częstość występowania zapachu rozpoznawalnego, słabego lub wyraźnego, odniesiona do skali roku. Zgodnie z ustawą „Prawo ochrony środowiska”<ref [name="POŚ">[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20080250150 Prawo ochrony środowiska], art. 222, ust. 5–7 Dz.Ust U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 [dostęp 2012-01-26]</ref> za źródła emisji zanieczyszczeń uznaje się takie [[w:Instalacja (inżynieria środowiska)|instalacje]], jak np. ferma hodowlana, [[w:oczyszczalnia ścieków|oczyszczalnia ścieków]], [[w:Rafineria ropy naftowej|rafineria]]). Akceptowalna częstość przekroczeń ustalonych wartości stężenia zapachowego zależy od tego, jak bardzo nieprzyjemny jest zapach. Zostało to uwzględnione np. w projekcie dyrektywy IPPC H4
<ref>[http://www.zut.edu.pl/fileadmin/pliki/odory/pdf/IPPC_H4_part_1.pdf IPPC H4 Horizontal Guidance for Odour]:, Environment. Agency, UK 2002; ''Technical Guidance Note - Integrated Pollution Prevention and Control''; IPPC H4 part 1 – ''Regulation and Permitting'' (draft 2002) (ang.) [dostęp 2012-01-26]</ref>.
Wyodrębniono trzy grupy źródeł o różnej potencjalnej uciążliwości, dla których zasugerowano różne „granice akceptowalności”, po których przekroczeniu powinny być wydawane administracyjne decyzje, zobowiązujące np. do zmniejszenia uciążliwej produkcji lub zainstalowania bardziej skutecznych instalacji dezodoryzujących.
 
Wydanie odpowiednich polskich przepisów, określających poziomy odniesienia dla stężenia zapachowego w otoczeniu instalacji, mieści się w zakresie kompetencji Ministra Środowiska, w porozumieniu z Ministrem Zdrowia<ref name="POŚ"/>.
<ref>[http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20080250150 Prawo ochrony środowiska], art. 222, ust. 5–7Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 [dostęp 2012-01-26]</ref>.
 
----
[[Plik:Crystal Clear app kdict.png|left|40px]]
''Techniki modelowania dyspersji odorantów oraz sposoby interpretacji ich wyników (prognozowanie poziomu uciążliwości zapachowej w otoczeniu emitorów) zamierzam opisać w rozdziałach 7-9: „[[Uciążliwość zapachowa/Modelowanie dyspersji odorantów|Modelowanie dyspersji odorantów]]”, „[[Uciążliwość zapachowa/Standardy zapachowej jakości powietrza|Standardy zapachowej jakości powietrza]]” i „[[Uciążliwość zapachowa/Zapachowa uciążliwość emitorów – przykłady|Zapachowa uciążliwość emitorów – przykłady]]”''.
[[Uciążliwość zapachowa/Standardy zapachowej jakości powietrza|Standardy zapachowej jakości powietrza]]” i „[[Uciążliwość zapachowa/Zapachowa uciążliwość emitorów – przykłady|Zapachowa uciążliwość emitorów – przykłady]]”''.
----
[[Plik:Thermal-oxidizer-megtec-systems.jpg|right|150px]]
Linia 64 ⟶ 62:
''Najbardziej popularne techniki dezodoryzacji gazów – w miarę możliwości z informacjami o ich skuteczności – zamierzam przedstawić w rozdziale 10: „[[Uciążliwość zapachowa/Dezodoryzacja gazów|Dezodoryzacja gazów]]”''
 
''Dodatkowo mam w planie opracowanie przykładówdodatkowego różnychrozdziału: obliczeń olfaktometrycznych ([[Uciążliwość zapachowa/Obliczenia olfaktometryczne – przykłady|rozdziałObliczenia 11)olfaktometryczne – przykłady]].''
----
<noinclude>{{Przypisy}}</noinclude>