Uciążliwość zapachowa/Zapachowa uciążliwość emitorów – przykłady/Fermy norek: Różnice pomiędzy wersjami

Usunięta treść Dodana treść
m popr. linku
Beau (dyskusja | edycje)
m 43 wersje z w:Odory z ferm norek
Linia 1:
[[Plik:American Mink - Silverblue in Cage.jpg|thumb|Hodowlana [[norka amerykańska]] – odmiana silverblue]]
<noinclude>
'''Odory z ferm norek''' – pojęcie stosowane w odniesieniu do zapachowo uciążliwych [[zanieczyszczenie powietrza|zanieczyszczeń powietrza]], [[emisja zanieczyszczeń|emitowanych]] z obiektów, należących do ferm norek (gatunek hodowlany: [[norka amerykańska#Norki w hodowli|norka amerykańska]]), traktowanych zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska<ref>Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 stycznia 2008 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy - Prawo ochrony środowiska. {{Dziennik Ustaw||rok=2008|numer=25|pozycja=150}}, ss. 1625–1626.</ref> jako [[instalacja (inżynieria środowiska)|„instalacje”]], dla których są opracowywane [[ocena oddziaływania na środowisko|raporty o oddziaływaniu na środowisko]]. Dotyczy poszczególnych [[związek chemiczny|związków chemicznych]], albo [[mieszanina|mieszanin]] wszystkich [[odorant]]ów, których ilość jest określana łącznie, [[Olfaktometria#Olfaktometria w inżynierii środowiska|metodami olfaktometrycznymi]].
{{OzdobnaNawigacja
 
|Podrecznik= [[Uciążliwość zapachowa]]
[[strumień zapachowy|Emisję zapachową]] (ilość emitowanych [[Zapach#Zapachy niepożądane ("odory")|odorów]]) wyraża się w [[europejska jednostka zapachowa|jednostkach zapachowych (ou)]] emitowanych w jednostce czasu. Jest ona równa w przybliżeniu iloczynowi liczby norek na fermie przez [[wskaźniki emisji zapachowej|wskaźnik emisji]]. Średnia wartość wskaźnika, oszacowana dla konwencjonalnej fermy w warunkach polskich, wynosi ok. 0,4 ou/s•sztuka<ref name="norki 2006">{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.|nazwisko2 = Krajewska |imię2 = B. |url =http://baztech.icm.edu.pl/baztech/cgi-bin/btgetdoc.cgi?BPS2-0037-0020 |tytuł = Calculations of emission with a method of backward modelling. Odour nuisance of mink farming |czasopismo = Polish Journal of Chemical Technology |wolumin = 8|numer = 1|strony = 43-53|data = 2006| język = en|data dostępu = 2011.03.11}}</ref>.
|PoprzStrona=[[Uciążliwość zapachowa/Zapachowa uciążliwość emitorów – przykłady|Przykłady (lista)]]
 
|ObecnaStrona=Fermy norek
Znana wartość wskaźnika emisji zapachowej umożliwia określanie zasięgu [[standardy zapachowej jakości powietrza|ponadnormatywnej uciążliwości zapachowej]] w otoczeniu ferm o różnej wielkości. Obliczenia są wykonywane metodami matematycznego [[modelowanie dyspersji odorantów|modelowania procesu rozprzestrzeniania się odorantów]]<ref name = "Standardy OŚ2005">{{cytuj pismo |nazwisko = Krajewska |imię = B.|nazwisko2 = Kośmider |imię2 = J.|tytuł = Standardy zapachowej jakości powietrza |czasopismo = Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów |wolumin = 39|numer = 6 |strony = 181–191 |data = 2005|język = pl}}</ref><ref name = "IPPC H4 part1">{{cytuj stronę |autor = Environment. Agency, UK 2002|url = http://www.zut.edu.pl/fileadmin/pliki/odory/pdf/IPPC_H4_part_1.pdf|tytuł = Technical Guidance Note – Integrated Pollution Prevention and Control; Horizontal Guidance for Odour; IPPC H4 part 1 – Regulation and Permitting (draft 2002)|opublikowany= | data dostępu = 2010-11-01|język = en}}</ref><ref name = "Odournet_legislation">{{cytuj stronę |url = http://odournet.com/legislation.html |tytuł =Legislation. Overview of relevant legislation with regard to control of odour releases and odour nuisance.|opublikowany= WWW.Odournet.com | data dostępu = 2010-11-01|język = en}}</ref><ref name = "UNSW_legislation">{{cytuj stronę |url = http://www.odour.unsw.edu.au/odour-policy-regulation.html |tytuł = Odour policies, regulations in Australia and abroad |opublikowany= www.odour.unsw.edu.au | data dostępu = 2010-11-01|język = en}}</ref>.
|NastStrona= [[Uciążliwość zapachowa/Metody dezodoryzacji gazów|Metody dezodoryzacji gazów]]
 
== Emitowane zanieczyszczenia powietrza ==
{| class="wikitable" style="margin: auto 1em auto 1em" align="left"
! Aminy I rz. || Aminy II rz. || Aminy III rz.
|-
| <center>[[Plik:Primary-amine-2D-general.png|100px|primary amine]]</center> || <center> [[Plik:Secondary-amine-2D-general.png|100px|secondary amine]]</center> || <center> [[Plik:Amine-2D-general.png|100px|tertiary amine]]</center>
|}
Fermy chowu i hodowli, w tym fermy zwierząt [[futrzarstwo|futerkowych]], należą do grupy [[instalacja (inżynieria środowiska)|instalacji]], których [[standardy zapachowej jakości powietrza#Standardy zapachowej jakości powietrza|zapachowa uciążliwość]] dla mieszkańców otoczenia jest największa<ref name= ″Siwek″>{{cytuj pismo |nazwisko = Siwek|imię = Urszula|tytuł = Klasyfikacja źródeł uciążliwości zapachowej powietrza na podstawie analizy skarg ludności|czasopismo = Materiały Symp.: ''Intergrated Air Quality Control for Industrial and Commercial Sectors''|strony = 291–301|rok =1997 |wydawca = Ekochem|miejsce =Szczecin}}</ref>. Poza fermami w tej grupie znajdują się np. składowiska [[odpady komunalne|odpadów komunalnych]], [[kompost]]ownie, [[oczyszczalnia ścieków|oczyszczalnie ścieków]] i zakłady przetwarzające odpady (np. wytwórnie [[mączka rybna|mączki rybnej]] i mięsno−kostnej, odzyskiwanie [[oleje|olejów]], [[Spalarnia śmieci|spalarnie]]). We wszystkich wymienionych obiektach odory powstają wskutek naturalnych procesów [[biodegradacja|biodegradacji]] [[biomasa|biomasy]] (roślinnej i zwierzęcej), np. rozkładu [[białka|białek]].
{| class="wikitable" style="margin: auto 1em auto 1em" align="left"
! Tiole || Sulfidy || Disulfidy
|-
| <center>[[Plik:Thiol-group.png|100px|Tiole]]</center> || <center> [[Plik:Sulfide-group-2D.png|100px|Sulfidy]]</center> || <center> [[Plik:Organic disulfide.png|100px|Disulfidy]]</center>
|}
Gazy emitowane z ferm norek zawierają podobne wieloskładnikowe mieszaniny [[zanieczyszczenie powietrza|zanieczyszczeń powietrza]] (odorantów i związków bezwonnych), jak [[Odory z oczyszczalni ścieków komunalnych#Procesy biodegradacji biomasy|gazy z oczyszczalni ścieków]]. Emitowane są liczne, [[jakość hedoniczna|nieprzyjemnie pachnące]] zanieczyszczenia o niskich [[Zapach#Progi wyczuwalności czystych związków chemicznych|progach węchowej wyczuwalności]], np. [[amoniak]], [[siarkowodór]], [[związki siarkoorganiczne]], [[aminy]], [[kwasy tłuszczowe]]. [[Zapach#Próg wyczuwalności zapachu mieszanin|Zapach mieszanin]] jest nieprzewidywalny – badania zmierzające do opracowania [[Zapach#Modele interakcji węchowych|modeli interakcji węchowych]] są mało zaawansowane<ref name="Odory">{{cytuj książkę | autor = J. Kośmider| autor2 = B. Mazur-Chrzanowska | autor3 = B. Wyszyński| tytuł = Odory |url = http://www.ibuk.pl/fiszka.php?id=157| wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | rok = 2002 |isbn = 978-83-01-14525-5|data dostępu=2011.03.11| język = pl|}}</ref>.
 
W czasie ocen oddziaływania ferm na środowisko brane są pod uwagę aspekty:
* pozytywne, wynikające z traktowania ferm jako naturalnych zakładów utylizacyjnych do rzeczywistej [[utylizacja|utylizacji]] ([[recykling]]u) mięsnych i rybnych ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego (UPPZ), w przeciwieństwie do urządzeń konwencjonalnych, w których są one likwidowane (z częściowym [[odzysk]]iem energii)<ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Kujawski|imię=Hubert|nazwisko2=(podstawa: prof. Manfred O. Lorek, prof. UWM dr hab. Andrzej Gugołek Katedra Hodowli Zwierząt Futerkowych i Łowiectwa, UWM w Olsztynie)|tytuł=Ekologiczne aspekty hodowli zwierząt futerkowych|czasopismo=Hodowca zwierząt futerkowych; Ogólnopolski kwartalnik Polskiego Związku Hodowców i Producentów Zwierząt Futerkowych|url=http://hzf.net.pl/|data=11 grudnia 2010}}</ref>
* negatywne, np. związane z emisją zanieczyszczeń z fermy do powietrza
W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego największą wagę przywiązuje się do problemów związanych z emisją amoniaku, który przyczynia się do [[zakwaszenie środowiska|zakwaszenia środowiska]] w wyniku [[nitryfikacja|nitryfikacji]] i niekorzystnie [[Amoniak#Oddziaływanie na organizm ludzki|działa na organizm człowieka]]. Obliczono, że holenderskie fermy norek były w roku 1988 źródłem emisji ok. 200 ton amoniaku<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.google.com/books?hl=pl&lr=&id=G0EYUql3_98C&oi=fnd&pg=PA37&dq=emission+factor+mink&ots=k-YUMQntQK&sig=QLXXf6VtdWyeREjDd6-GWoJWa4g#v=onepage&q&f=false|tytuł=Acidification research in the Netherlands: final report of the Dutch priority programme on acidification|nazwisko=Heij|imię=G. |nazwisko2=Schneider|imię2=T.| data=1991|opublikowany=Elsevier| język=en|data dostępu=2011-03-11}}</ref>, jednakże na przestrzeni lat postęp technologiczny w hodowli znacznie ograniczył emisje amoniaku.
[[Plik:MinkFarmWisconsin2007.jpg|thumb|200px|Ferma norek (Mustela vison) w okolicy St. Anna, [[Wisconsin]], [[Stany Zjednoczone]]]]
[[Plik:Abandoned mink farm, Upper Edge, Fixby, near Elland - geograph.org.uk - 385695.jpg|thumb|200px|Opuszczona ferma norek w okolicy [[Elland]] ([[Anglia]])]]
W [[Karolina Północna|Północnej Karolinie]] określono wartość [[Wskaźniki emisji zanieczyszczeń powietrza|wskaźnika emisji]], równą 0,58 kg NH<sub>3</sub>/sztuka·rok<ref>{{cytuj pismo|autor=Battye, W. Battye, C. Overcash, and S. Fudze|tytuł=Development and selection of ammonia emission factors|czasopismo=Final Report, EC/R Incorporated Durham, North Carolina 27707; EPA Contract Number 68-D3-0034, Work Assignment 0-3|data=2000}}</ref><ref>{{cytuj pismo|nazwisko=Chetner |imię=Shane |nazwisko2=Sasaki|imię2=Doung |tytuł=Agricultural Air Emission Inventory for Alberta and Literature Reviev|odpowiedzialność=Developed for fte Intensive Livestock Operations Working Group|strony=18|język=en|data=November 16, 2001|url=http://www1.agric.gov.ab.ca/$department/deptdocs.nsf/all/sag5820/$FILE/ageinventory2000.pdf}}</ref> (w warunkach polskich, ze względu na różnice w sposobie żywienia i chowu, mogą być inne).
 
Wartości wskaźników emisji amoniaku są wykorzystywane w czasie obliczeń, czy w powietrzu otoczenia nowej fermy nie będą przekraczane wartości stężenia, wskazane przez odpowiednie urzędy. W Polsce ustalono, że poziom 400µg/m<sup>3</sup> nie powinien być przekraczany częściej niż przez 0,2% czasu roku<ref>{{cytuj stronę|url=http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20100160087|tytuł=Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu|data=2010|praca=Dz.U, 2010, nr 16, poz.87|data dostępu=2011-03-11}}</ref>. Spełnienie tego standardu w określonym punkcie otoczenia fermy nie gwarantuje, że nie wystąpi tam uciążliwy zapach.
 
== Ogólna charakterystyka fermy jako źródła emisji ==
Norki są hodowane zwykle w drucianych klatkach, ustawianych szeregami pod zadaszeniem. Pod klatkami jest umieszczana ściółka (np. słoma), która jest okresowo wymieniana. Pawilony nie posiadają ścian bocznych. Poza pawilonami źródłem zanieczyszczeń powietrza, w tym odorantów, są m.in.:
 
* płyty [[obornik]]owe, kompostowniki obornika (pozyskiwanie nawozów) oraz zbiorniki, w których zachodzi [[fermentacja]] [[gnojówka|gnojówki]], stosowanej następnie jako [[nawozy|nawóz]]
* urządzenia do przygotowywania i transportu [[pasza (rolnictwo)|karmy]] (np. odpady poubojowe, rybne)
* urządzenia do załadunku i transportu nawozów oraz odpadów przeznaczonych do utylizacji<ref name=pzhipzf-ferma>Polski Związek Hodowców i Producentów Zwierząt Futerkowych – {{cytuj stronę|url=http://www.pzhipzf.pl/ferma-norek/|tytuł=Ferma norek|data dostępu=2010-12-01}}</ref>
Chów jest prowadzony w cyklach rocznych. Cykl obejmuje okresy:
* przygotowanie do rozrodu (listopad - marzec)
* rozrodu (marzec – maj)
* [[laktacja|laktacji]] (maj – lipiec)
* odchowu młodzieży (lipiec – październik)
* pozyskiwanie skór (listopad)
 
Każdy z okresów charakteryzuje inne zapotrzebowanie na paszę. Zalecane są zmiany procentowego udziału [[białka]], [[tłuszcze|tłuszczu]] i [[węglowodany|węglowodanów]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Barański|imię=P.|nazwisko2=Urbanowicz|imię2= J.|tytuł=Żywienie zwierząt futerkowych|wydawca=Wydawnictwo Morpol|miejsce=Lublin|data=1997|}}</ref><ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Frindt|imię=A.|tytuł=Hodowla zwierząt futerkowych|wydawca=PWRiL|miejsce=Warszawa|data=1990}}</ref>.
 
== Wskaźnik emisji zapachowej ==
{{Galeria
|Nazwa= Oszacowanie wartości<br /> [[strumień zapachowy|emisji zapachowej]]|wielkość = 200|pozycja=right
|Plik:Field scal ind card.jpg|Protokół indywidualnych [[Olfaktometria#Skalowanie intensywności zapachu|ocen intensywności zapachu]] w smudze
|Plik:Field scal odour int.jpg|Zespół w czasie [[Olfaktometria#Skalowanie intensywności zapachu|skalowania intensywności zapachu]]
|Plik:Backward mod disp.svg|Oszacowanie emisji metodą odwróconego [[modelowanie dyspersji odorantów|modelowania dyspersji]]
}}
{{Galeria
{{TopPage|czcionka=100%}}
|Nazwa= Prognoza zasięgu wyczuwalności zapachu <br />w otoczeniu ferm o różnej wielkości<br /><small>(izolinie 8% czasu roku, przy izoliniach – liczba norek na fermie)</small>|wielkość = 200|pozycja=right
</noinclude>
|Plik:Norki progn.svg|<small>Częstości występowania stężenia odpowiadającego środowiskowemu progowi wyczuwalności</small>
|Plik:Norki progn2.svg|<small>Częstości występowania stężenia odpowiadającego środowiskowemu progowi rozpoznawalności</small><br /><small>[[Standardy zapachowej jakości powietrza|(granice "akceptowalnej uciążliwości")]]<ref name = "prUstawy2008">{{cytuj stronę| url = http://www.zut.edu.pl/fileadmin/pliki/odory/PRAWO/pr_USTAWY_odory_2008.pdf | tytuł = Projekt ustawy o przeciwdziałaniu uciążliwości zapachowej| data dostępu = 2010-11-01| autor = DPE MŚ| data = 2008| język =pl}}</ref></small>
}}
Ze względu na rozproszenie źródeł emisji odorantów na terenie ferm i ich niezorganizowany charakter nie jest możliwe [[Olfaktometria#Pobieranie próbek|pobieranie próbek]] emitowanych gazów i wykonywanie pomiarów olfaktometrycznych [[Olfaktometria#Olfaktometria dynamiczna (PN-EN 13725)|metodą dynamiczną]] (zgodnie z PN-EN 13725<ref name = "norma">{{cytuj stronę |nazwisko = Polski Komitet Normalizacyjny, NKP 280|url = https://sklep.pkn.pl/?a=show&m=product&pid=537854&page=1|tytuł = Jakość powietrza. Oznaczanie stężenia zapachowego metodą olfaktometrii dynamicznej
|opublikowany= PKN Warszawa, 2007| data dostępu = 2010-09-07|język = pl}}</ref><ref name="Normalizacja 2005">{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.|nazwisko2 = Krajewska |imię2 = B. |tytuł = Normalizacja olfaktometrii dynamicznej. Podstawowe pojęcia i jednostki miar|czasopismo = Normalizacja |wolumin = |numer = 1|strony = 15-22|data = 2005 |język = pl}}</ref>). Pomiary emisji utrudnia też jej zmienność z dnia na dzień i w skali roku. Z tych powodów są wykonywane pomiary długofalowe, obejmujące wszystkie okresy hodowli i różne sytuacje meteorologiczne (zmierzające do określenia średnich wartości wskaźnika emisji). Stosowane są pośrednie metody pomiarów, polegające na oznaczeniach [[stężenie zapachowe|stężenia zapachowego]] poza granicą fermy, po stronie zawietrznej (w różnych punktach „smugi zanieczyszczeń”)<ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.| tytuł = Uciążliwość zapachowa. Metodyka terenowych oznaczeń stężenia odorów w powietrzu na przykładzie fermy norek|czasopismo = Archiwum Ochrony Środowiska|wolumin = 24|numer = 2 |strony = 19–32|data = 1998|język = pl}}</ref><ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.|nazwisko2 =Krajewska |imię2 =B.|url = |tytuł = Odor Air Quality Standards and Precision of Odor Intensity Assessments |czasopismo =Polish Journal of Environmental Studies |wolumin = 13|numer =Supplement III |strony = 87–89|data = 2004|język = en}}</ref><ref name="Zdyb 2006">{{cytuj stronę|url=http://www.odory-szczecin.ps.pl/uploads/prezentacje/53._Jacek_Zdyb_eng.zip|tytuł=Odorymetria w zarządzaniu jakością powietrza. Uciążliwość fermy norek – oszacowanie wskaźników emisji zapachowej odorantów na podstawie terenowych badań stężeń przygruntowych|nazwisko=Zdyb|imię=Jacek|nazwisko2=(promotor: J. Kośmider)|data=2006|praca=prezentacja Power Point na Seminarium Instytutu Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska|opublikowany=ZUT w Szczecinie|język=en|data dostępu=2011–03–12}}</ref>.
Stężenie zapachowe w smudze zanieczyszczeń oznacza się metodą zespołowego [[Olfaktometria#Skalowanie intensywności zapachu|skalowania intensywności zapachu]] lub z użyciem olfaktometrów terenowych [[Olfaktometria#Olfaktometria terenowa|Nasal Ranger]].
 
[[Strumień zapachowy|Emisję zapachową]] – łączny strumień zapachowy z powierzchni fermy (q<sub>od</sub> [ou/s]) – wyznacza się metodą „odwróconego” [[modelowanie dyspersji odorantów|modelowania rozprzestrzeniania się]]. Obliczenia polegają na [[iteracja|iteracyjnym]] określaniu, jaka wielkość strumienia emitowanego ze źródła najlepiej odpowiada wartościom stężenia zapachowego, stwierdzanym w otoczeniu tego źródła. Obliczone wartości strumienia dzieli się przez liczbę norek na fermie, uzyskując wartości wskaźnika emisji. Wyznaczone wartości wskaźników emisji mieściły się w zakresie 0,09 – 1,2 ou/s·sztuka (wartość średnia: ok. 0,4 ou/s·sztuka)<ref name="norki 2006"/>.
 
Inną metodykę zastosowano w czasie wstępnych badań orientacyjnych. Wykonano serię pomiarów stężenia zapachowego wewnątrz jednego z kilkunastu pawilonów (okres odchowu młodzieży). Emisję pawilonu oszacowano korzystając dodatkowo z założeń dotyczących intensywności przewietrzania pawilonów. Do emisji z pawilonów dodano poprawkę 50% na udział ze źródeł poza pawilonami (szambo, składowisko zużytej ściółki, magazyn pasz). Uzyskano wartości wskaźników emisji mieszczące się w zakresie 0,083 – 0,209 ou/s·sztuka<ref name="Odory"/>.
 
== Prognozowanie zasięgu uciążliwości zapachowej ==
Iloczyn wskaźnika emisji przez liczbę norek jest w przybliżeniu równy łącznej emisji zapachowej z obszaru fermy. Sporządzenie prognozy zapachowej uciążliwości tej fermy wymaga uwzględnienia statystyki sytuacji meteorologicznych ([[róża wiatrów|róży wiatrów]]), czyli informacji o prawdopodobieństwie występowania w danej okolicy różnych kierunków i prędkości wiatru oraz stanów równowagi atmosfery (decydujących o ruchu zanieczyszczonego powietrza w górę). Istotną rolę odgrywa też tzw. szorstkość aerodynamiczna podłoża, np. wysokość zabudowy, stopień zadrzewienia itp. Korzystając z dostępnych programów komputerowych oblicza się stężenie zapachowe w każdym punkcie otoczenia fermy w każdej sytuacji, a następnie prawdopodobieństwo występowania w każdym punkcie stężeń odpowiadających np. progowi wyczuwalności lub rozpoznawalności zapachu w skali sezonu lub roku. Wyniki obliczeń porównuje się ze [[standardy zapachowej jakości powietrza|standardami zapachowej jakości powietrza]]<ref name="Odory"/><ref name="Połeć 2006">{{cytuj stronę|url=http://www.odory-szczecin.ps.pl/uploads/prezentacje/54._Milena_Polec_eng.zip|tytuł=Odorymetria w zarządzaniu jakością powietrza. Uciążliwość fermy norek – prognozowanie częstości występowania zapachu|nazwisko=Połeć|imię=Milena|nazwisko2=(promotor: J. Kośmider)|data=2006|praca=Prezentacja Power Point na Seminarium Instytutu Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska|opublikowany=ZUT w Szczecinie|język=en|data dostępu=2011-03-12}}</ref>.
 
== Zobacz też ==
{{Portal|Węch i zapachy}}
* [[w:Odory z ferm norektrzody chlewnej]]
* [[odory z oczyszczalni ścieków komunalnych]]
* [[odory z produkcji kwasu fosforowego]]
 
{{clear}}
== Fermy norek ==
{{Przypisy|2}}
[[w:Odory z ferm norek]]
 
[[Kategoria:Odory]]
<noinclude>----
[[Kategoria:Inżynieria środowiska]]
<center>'''[[Uciążliwość zapachowa|Powrót do spisu treści]]'''</center>{{BottomPage}}</noinclude>