Uciążliwość zapachowa/Wprowadzenie: Różnice pomiędzy wersjami

Usunięta treść Dodana treść
zbędny nagłówek
m dr. techn.
Linia 11:
[[Plik:Olfactory system.svg|right|150px]]
[[w:Węch|Węch]] odbiera i przetwarza [[w:bodziec (fizjologia)|bodźce chemiczne]], jakimi są obecne w powietrzu cząsteczki niektórych [[w:związek chemiczny|związków chemicznych]] ([[w:odorant|odorantów]]). Drugim z chemicznych [[w:zmysł|zmysłów]] człowieka jest [[w:smak (fizjologia)|smak]], niemal nierozłącznie związany z węchem (oba rodzaje wrażeń są odbierane równocześnie). Zasady działania [[w:wzrok|wzroku]], [[w:słuchu|słuchu]], smaku i innych [[w:zmysł|zmysłów]] są znane od dawna. Węch jest bardziej złożony, co wynika z najdłuższej historii [[w:ewolucja|ewolucji]] tego sposobu „obserwacji” otoczenia przez [[w:organizm|organizmy]] żywe. Dzięki wielkiemu postępowi wiedzy w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych (np. [[w:biochemia|biochemia]], [[w:biofizyka|biofizyka]], elektrofizjologia, [[w:genetyka|genetyka]], [[w:inżynieria genetyczna|inżynieria genetyczna]]) działanie tego zmysłu jest w XXI w. znacznie mniej tajemnicze niż jeszcze w połowie wieku XX
<ref>{{cytuj Axel Richard, [stronę|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/axel-lecture.pdf''|tytuł=Scents and Sensibility'',: ''A Molecular Logic of Olfactory Perception''] (ang.). The Nobel Foundation, |nazwisko=Axel|imię=Richard|data=2004-12-08|opublikowany=The [dostępNobel Foundation|data dostępu=2012-01-26]30|język=en}}</ref>
<ref>{{cytuj Buck Linda B., [stronę|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/buck-lecture.pdf ''|tytuł=Unraveling the Sense of Smell'']|nazwisko=Buck|imię=Linda (angB.). |data=2004|opublikowany=The Nobel Foundation, 2004 [dostęp|język=en|data dostępu=2012-01-26]30|język=en}}</ref>
<ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Białaczewski |imię =Leszek, [|tytuł = Nagroda Nobla za rok 2004: odkrycie genów receptorów węchowych |url = http://www.mediton.eu/library/orl_volume-4_issue-4_article-500.pdf ''Nagroda|czasopismo Nobla= zaOtorynolaryngologia rok|wolumin 2004:= odkrycie4|wydanie genów receptorów węchowych'']. „Otorynolaryngologia”.= 4|strony (4), s.= 163–168, 2005|rok (pol.)= [dostęp2005|data dostępu=2012-01-26]30|język=pl}}</ref>
<ref>Skangiel-Kramska Jolanta, Rogozińska Karolina, [http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2005/149.pdf ''Zmysł węchu — kodowanie zapachów — Nagroda Nobla z fizjologii lub medycyny w 2004 roku'']. „Kosmos. Problemy nauk biologicznych”. 54 (2–3 (267–268)), s. 149–154, 2005 [dostęp 2012-01-26]</ref>
<ref>Potargowicz Elżbieta, [http://www.phmd.pl/fulltxthtml.php?ICID=834265 ''Węch – niedoceniany zmysł człowieka'']. „Postępy Hig. Med. Dośw.”. 62, s. 87–93, 2008 [dostęp 2012-01-26]</ref>
Linia 19:
, jednak nadal wciąż nie w pełni wyjaśnione. Uniemożliwia to rozwiązywanie problemów uciążliwości zapachowej na podstawie wyników chemicznej analizy składu zanieczyszczonego powietrza. Konieczne jest odwoływanie się do opisu wrażeń węchowych odbieranych przez ludzi.
 
Zapachy niepożądane są zwykle nieprzyjemne (smród, fetor, odór), jednak uciążliwe bywają również zapachy przyjemne, lecz obce w danym środowisku – świadczące o obecności zanieczyszczeń powietrza (również takie są nazywane ''odorami''). Przyczyną uciążliwości są zwykle wieloskładnikowe mieszaniny [[w:zanieczyszczenie powietrza|zanieczyszczeń powietrza]] (odorantów i związków bezwonnych). Poszczególne składniki mieszanin – [[w:związek chemiczny|związki chemiczne]] – znacznie różnią się rodzajem zapachu, wysokością [[w:próg węchowej wyczuwalności|progu węchowej wyczuwalności]], szybkością zmian intensywności zapachu wraz ze zmianami [[w:stężenie (chemia)|stężenia]] itp. Szczególnie intensywny nieprzyjemny zapach wykazują np. [[w:siarkowodór|siarkowodór]], [[w:siarczek dimetylu|DMS]] i inne [[w:tioetery|sulfidy]], [[w:tiole|tiole]] i inne [[w:związki siarkoorganiczne|związki siarkoorganiczne]], [[w:aminy|aminy]], [[w:alkohole|alkohole]], [[w:aldehydy|aldehydy]], [[w:ketony|ketony]], [[w:estry]] i [[w:kwasy tłuszczowe]]. Chemicy identyfikują zwykle tylko część składników rzeczywistych mieszanin odorantów, przy czym nie jest możliwe wykazanie, że są to związki decydujące o zapachu zanieczyszczonego powietrza. Interpretację wyników [[w:analiza chemiczna|analizy chemicznej]] – jakościowej i ilościowej – utrudnia też wspomniany brak pełnej wiedzy o zależności [[w:wrażenie|wrażeń]] zmysłowych od [[w:bodziec (fizjologia)|bodźców]] ([[w:psychofizjologia|psychologia]], [[w:psychofizyka|psychofizyka]])<ref name="Odory">{{cytuj książkę | autor = J.Kośmider| Joanna,autor2 = B. Mazur-Chrzanowska Barbara,| autor3 = B. Wyszyński| Bartosz,tytuł = Odory |url = [http://www.ibuk.pl/fiszka.php?id=157| ''Odory''].wydanie Warszawa:= 1 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN, | miejsce = Warszawa |rok = 2002, ISBN|isbn = 978-83-01-14525-05|data [dostępdostępu = 2012-01-26]30|język = pl|}}</ref>.
 
----
Linia 26:
----
[[Plik:Stanowiska TO7.JPG|right|150px]]
Rozwiązywanie problemów związanych z uciążliwością zapachową umożliwiają techniki olfaktometryczne. Olfaktometria inżynierska (wykorzystywana w inżynierii chemicznej i środowiskowej) jest działem analizy sensorycznej<ref>Baryłko-Pikielna, Nina: ''Zarys analizy sensorycznej żywności''. Warszawa, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 1975</ref>, który obejmuje różne techniki ocen subiektywnych (np. skalowanie uciążliwości zapachu, jego intensywności i [[w:jakość hedoniczna|jakości hedonicznej]]) oraz techniki obiektywnego i ilościowego oznaczania [[w:stężenie zapachowe|zapachowego stężenia]] zanieczyszczeń (wszystkich [[w:odorantówodorant|odorantów]] łącznie). Zgodnie z normą ”Jakość powietrza. Oznaczanie stężenia zapachowego metodą rozcieńczeń dynamicznych”<ref name="Norma">Polski{{cytuj Komitetpismo Normalizacyjny,|url NKP= 280. [httpshttp://sklepwww.pkn.pl/index.php?a=show&m=productkatalog&pidid=537854&page=1''|tytuł = PN–EN 13725:2007: Jakość powietrza. Oznaczanie stężenia zapachowego metodą olfaktometrii dynamicznej'''] (pol.).|czasopismo = PKN Warszawa, |wolumin = 2007 |data dostępu = 2012-01-30|język = pl}}</ref>
Rozwiązywanie problemów związanych z uciążliwością zapachową umożliwiają techniki olfaktometryczne. [[w:Olfaktometria#Olfaktometria w inżynierii środowiska|Olfaktometria techniczna i środowiskowa]] jest działem [[w:analiza sensoryczna|analizy sensorycznej]]
<ref>{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.|autor link = Joanna, Kośmider|nazwisko2 = Krajewska |imię2 Beata:= B. |tytuł = ''Normalizacja olfaktometrii dynamicznej. Podstawowe pojęcia i jednostki miar''.|czasopismo „Normalizacja”= Normalizacja |numer = 1,|strony = 15-22,|data = 2005|język = pl}}</ref>
<ref>Baryłko-Pikielna, Nina: ''Zarys analizy sensorycznej żywności''. Warszawa, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 1975</ref>, który obejmuje różne techniki ocen subiektywnych (np. skalowanie uciążliwości zapachu, jego intensywności i [[w:jakość hedoniczna|jakości hedonicznej]]) oraz techniki obiektywnego i ilościowego oznaczania [[w:stężenie zapachowe|zapachowego stężenia]] zanieczyszczeń (wszystkich [[w:odorantów|odorantów]] łącznie). Zgodnie z normą ”Jakość powietrza. Oznaczanie stężenia zapachowego metodą rozcieńczeń dynamicznych”<ref name="Norma">Polski Komitet Normalizacyjny, NKP 280. [https://sklep.pkn.pl/?a=show&m=product&pid=537854&page=1''Jakość powietrza. Oznaczanie stężenia zapachowego metodą olfaktometrii dynamicznej'''] (pol.). PKN Warszawa, 2007</ref>
stężenie odorantów w powietrzu lub w odlotowych gazach przemysłowych ([[w:stężenie zapachowe|stężenie zapachowe]], c<sub>od</sub>) wyraża się w [[w:europejska jednostka zapachowa|europejskich jednostkach zapachowych]] w metrze sześciennym (ou<sub>E</sub>/m³). Pomiary olfaktometryczne wykonuje się z użyciem [[w:olfaktometr|olfaktometrów]] dynamicznych i zespołu ludzi o kontrolowanym węchu, odgrywających rolę czujnika. Liczbową miarą stężenia zapachowego jest taki stopień rozcieńczenia próbki, po którym jest osiągany zespołowy próg wyczuwalności zapachu (c<sub>od,th</sub> = 1 ou<sub>E</sub>/m<sup>3</sup>³). Wynikiem obiektywnych i ilościowych olfaktometrycznych badań gazów odlotowych są liczbowe wielkości [[w:strumień zapachowy|emisji zapachowej]] oraz skuteczności instalacji [[w:dezodoryzacja|dezodoryzujących]].
<ref>Kośmider Joanna, Krajewska Beata: ''Normalizacja olfaktometrii dynamicznej. Podstawowe pojęcia i jednostki miar''. „Normalizacja” 1, 15-22, 2005</ref>
stężenie odorantów w powietrzu lub w odlotowych gazach przemysłowych ([[w:stężenie zapachowe|stężenie zapachowe]], c<sub>od</sub>) wyraża się w [[w:europejska jednostka zapachowa|europejskich jednostkach zapachowych]] w metrze sześciennym (ou<sub>E</sub>/m³). Pomiary olfaktometryczne wykonuje się z użyciem [[w:olfaktometr|olfaktometrów]] dynamicznych i zespołu ludzi o kontrolowanym węchu, odgrywających rolę czujnika. Liczbową miarą stężenia zapachowego jest taki stopień rozcieńczenia próbki, po którym jest osiągany zespołowy próg wyczuwalności zapachu (c<sub>od,th</sub> = 1 ou<sub>E</sub>/m<sup>3</sup>). Wynikiem obiektywnych i ilościowych olfaktometrycznych badań gazów odlotowych są liczbowe wielkości [[w:strumień zapachowy|emisji zapachowej]] oraz skuteczności instalacji [[w:dezodoryzacja|dezodoryzujących]].
----
[[Plik:Crystal Clear app kdict.png|left|40px]]
''Techniki pomiarów olfaktometrycznych zamierzam opisać w rozdziale „[[Uciążliwość zapachowa/Olfaktometria technicznainżynierska|Olfaktometria techniczna]]”.''
----
[[Plik:Oczyszcz rok.svg|right|150px]]
Linia 54 ⟶ 53:
----
[[Plik:Crystal Clear app kdict.png|left|40px]]
''Najbardziej popularne techniki dezodoryzacji gazów – w miarę możliwości z informacjami o ich skuteczności – zamierzam przedstawić w rozdziałach: „[[Uciążliwość zapachowa/Metody dezodoryzacji gazów|Metody dezodoryzacji gazów]]”'' i „[[Uciążliwość zapachowa/Metody oceny skuteczności dezodoryzacji/|Metody oceny skuteczności dezodoryzacji]]''.
 
''Dodatkowo mam w planie opracowanie dodatkowego rozdziału: „[[Uciążliwość zapachowa/Obliczenia olfaktometryczne – przykłady|Obliczenia olfaktometryczne – przykłady]]”.''