Uciążliwość zapachowa/Zapachowa uciążliwość emitorów – przykłady/Fermy norek: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
drobne techniczne |
sprzątanie |
||
Linia 10:
== Fermy norek ==
[[Plik:American Mink - Silverblue in Cage.jpg|thumb|150px|left|Hodowlana [[w:norka amerykańska|norka amerykańska]] – odmiana silverblue]]
Przemysłowe fermy norek (gatunek hodowlany: [[
Znana wartość wskaźnika emisji zapachowej umożliwia określanie prawdopodobnego zasięgu [[
== Emitowane zanieczyszczenia powietrza ==
Linia 23 ⟶ 22:
| <center>[[Plik:Primary-amine-2D-general.png|100px|primary amine]]</center> || <center> [[Plik:Secondary-amine-2D-general.png|100px|secondary amine]]</center> || <center> [[Plik:Amine-2D-general.png|100px|tertiary amine]]</center>
|}
Główną przyczyną emisji zanieczyszczeń powietrza są naturalne procesy [[w:biodegradacja|biodegradacji]] [[w:biomasa|biomasy]] (roślinnej i zwierzęcej), np. rozkładu [[w:białka|białek]]. Podobne zanieczyszczenia są emitowane z innych instalacji, w których te procesy zachodzą, np. ze składowisk [[w:odpady komunalne|odpadów komunalnych]], [[w:kompost|kompostowni]], [[w:oczyszczalnia ścieków|oczyszczalni ścieków]], wytwórni [[w:mączka rybna|mączki rybnej]] i mięsno−kostnej. W każdym z tych przypadków inne są proporcje składników emitowanych mieszanin, decydujące o rodzaju zapach, ale wszystkie są uznawane za uciążliwe głównie ze względu na jakość zapachu.
{| class="wikitable" style="margin: auto 1em auto 1em" align="left"
! Tiole || Sulfidy || Disulfidy
|-
| <center>[[Plik:Thiol
|}
▲Gazy emitowane z ferm norek zawierają podobne wieloskładnikowe mieszaniny [[zanieczyszczenie powietrza|zanieczyszczeń powietrza]] (odorantów i związków bezwonnych), jak [[Odory z oczyszczalni ścieków komunalnych#Procesy biodegradacji biomasy|gazy z oczyszczalni ścieków]]. Emitowane są liczne, [[jakość hedoniczna|nieprzyjemnie pachnące]] zanieczyszczenia o niskich [[Zapach#Progi wyczuwalności czystych związków chemicznych|progach węchowej wyczuwalności]], np. [[amoniak]], [[siarkowodór]], [[związki siarkoorganiczne]], [[aminy]], [[kwasy tłuszczowe]]. [[Zapach#Próg wyczuwalności zapachu mieszanin|Zapach mieszanin]] jest nieprzewidywalny – badania zmierzające do opracowania [[Zapach#Modele interakcji węchowych|modeli interakcji węchowych]] są mało zaawansowane<ref name="Odory">{{cytuj książkę | autor = J. Kośmider| autor2 = B. Mazur-Chrzanowska | autor3 = B. Wyszyński| tytuł = Odory |url = http://www.ibuk.pl/fiszka.php?id=157| wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa | rok = 2002 |isbn = 978-83-01-14525-5|data dostępu=2011.03.11| język = pl|}}</ref>.
W czasie ocen oddziaływania ferm na środowisko brane są pod uwagę aspekty:
W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego największą wagę przywiązuje się do problemów związanych z emisją amoniaku, który przyczynia się do [[w:zakwaszenie środowiska|zakwaszenia środowiska]] w wyniku [[w:nitryfikacja|nitryfikacji]] i niekorzystnie [[w:Amoniak#Oddziaływanie na organizm ludzki|działa na organizm człowieka]]. Obliczono, że holenderskie fermy norek były w roku 1988 źródłem emisji ok. 200 ton amoniaku<ref>{{cytuj stronę|url=http://www.google.com/books?hl=pl&lr=&id=G0EYUql3_98C&oi=fnd&pg=PA37&dq=emission+factor+mink&ots=k-YUMQntQK&sig=QLXXf6VtdWyeREjDd6-GWoJWa4g#v=onepage&q&f=false|tytuł=Acidification research in the Netherlands: final report of the Dutch priority programme on acidification|nazwisko=Heij|imię=G. |nazwisko2=Schneider|imię2=T.| data=1991|opublikowany=Elsevier| język=en|data dostępu=2011-03-11}}</ref>, jednakże na przestrzeni lat postęp technologiczny w hodowli znacznie ograniczył emisje amoniaku.
[[Plik:MinkFarmWisconsin2007.jpg|thumb|200px|Ferma norek (Mustela vison) w okolicy St. Anna,
[[Plik:Abandoned mink farm, Upper Edge, Fixby, near Elland - geograph.org.uk - 385695.jpg|thumb|200px|Opuszczona ferma norek w okolicy
W
Wartości wskaźników emisji amoniaku są wykorzystywane w czasie obliczeń, czy w powietrzu otoczenia nowej fermy nie będą przekraczane wartości stężenia, wskazane przez odpowiednie urzędy. W Polsce ustalono, że poziom 400µg/m<sup>3</sup> nie powinien być przekraczany częściej niż przez 0,2% czasu roku<ref>{{cytuj stronę|url=http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20100160087|tytuł=Rozporządzenie ministra środowiska z dnia 26 stycznia 2010 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu|data=2010|praca=Dz.U, 2010, nr 16, poz.87|data dostępu=2011-03-11}}</ref>. Spełnienie tego standardu w określonym punkcie otoczenia fermy nie gwarantuje, że nie wystąpi tam uciążliwy zapach.
== Ogólna charakterystyka fermy jako źródła emisji zapachowej ==
Norki są hodowane zwykle w drucianych klatkach, ustawianych szeregami pod zadaszeniem. Pod klatkami jest umieszczana ściółka (np. słoma), która jest okresowo wymieniana. Pawilony nie posiadają ścian bocznych. Poza pawilonami źródłem zanieczyszczeń powietrza, w tym odorantów, są m.in.:
* płyty [[w:obornik|obornikowe]]
* urządzenia do przygotowywania i transportu [[w:pasza (rolnictwo)|karmy]] (np. odpady poubojowe, rybne)
* urządzenia do załadunku i transportu nawozów oraz odpadów przeznaczonych do utylizacji<ref name=pzhipzf-ferma>Polski Związek Hodowców i Producentów Zwierząt Futerkowych – {{cytuj stronę|url=http://www.pzhipzf.pl/ferma-norek/|tytuł=Ferma norek|data dostępu=2010-12-01}}</ref>
Chów jest prowadzony w cyklach rocznych. Cykl obejmuje okresy:
* przygotowanie do rozrodu (listopad - marzec)
* rozrodu (marzec – maj)
* [[w:laktacja|laktacji]] (maj – lipiec)
* odchowu młodzieży (lipiec – październik)
* pozyskiwanie skór (listopad)
Każdy z okresów charakteryzuje inne zapotrzebowanie na paszę. Zalecane są zmiany procentowego udziału [[w:białka|białka]], [[w:tłuszcze|tłuszczu]] i [[w:węglowodany|węglowodanów]]<ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Barański|imię=P.|nazwisko2=Urbanowicz|imię2= J.|tytuł=Żywienie zwierząt futerkowych|wydawca=Wydawnictwo Morpol|miejsce=Lublin|data=1997|}}</ref><ref>{{cytuj książkę|nazwisko=Frindt|imię=A.|tytuł=Hodowla zwierząt futerkowych|wydawca=PWRiL|miejsce=Warszawa|data=1990}}</ref>.
== Wskaźnik emisji zapachowej ==
Ze względu na rozproszenie źródeł emisji odorantów na terenie ferm i ich niezorganizowany charakter nie jest możliwe [[w:Olfaktometria#Pobieranie próbek|pobieranie próbek]] emitowanych gazów i wykonywanie pomiarów olfaktometrycznych [[w:Olfaktometria#Olfaktometria dynamiczna (PN-EN 13725)|metodą dynamiczną]] (zgodnie z PN-EN 13725<ref name = "norma">{{cytuj stronę |nazwisko = Polski Komitet Normalizacyjny, NKP 280|url = https://sklep.pkn.pl/?a=show&m=product&pid=537854&page=1|tytuł = Jakość powietrza. Oznaczanie stężenia zapachowego metodą olfaktometrii dynamicznej▼
|opublikowany= PKN Warszawa, 2007| data dostępu = 2010-09-07|język = pl}}</ref><ref name="Normalizacja 2005">{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.|nazwisko2 = Krajewska |imię2 = B. |tytuł = Normalizacja olfaktometrii dynamicznej. Podstawowe pojęcia i jednostki miar|czasopismo = Normalizacja |wolumin = |numer = 1|strony = 15-22|data = 2005 |język = pl}}</ref>). Pomiary emisji utrudnia też jej zmienność z dnia na dzień i w skali roku. Z tych powodów są wykonywane pomiary długofalowe, obejmujące wszystkie okresy hodowli i różne sytuacje meteorologiczne (zmierzające do określenia średnich wartości wskaźnika emisji). Stosowane są pośrednie metody pomiarów, polegające na oznaczeniach [[w:stężenie zapachowe|stężenia zapachowego]] poza granicą fermy, po stronie zawietrznej (w różnych punktach „smugi zanieczyszczeń”)<ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.| tytuł = Uciążliwość zapachowa. Metodyka terenowych oznaczeń stężenia odorów w powietrzu na przykładzie fermy norek|czasopismo = Archiwum Ochrony Środowiska|wolumin = 24|numer = 2 |strony = 19–32|data = 1998|język = pl}}</ref><ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.|nazwisko2 =Krajewska |imię2 =B.|url = |tytuł = Odor Air Quality Standards and Precision of Odor Intensity Assessments |czasopismo =Polish Journal of Environmental Studies |wolumin = 13|numer =Supplement III |strony = 87–89|data = 2004|język = en}}</ref><ref name="Zdyb 2006">{{cytuj stronę|url=http://www.odory-szczecin.ps.pl/uploads/prezentacje/53._Jacek_Zdyb_eng.zip|tytuł=Odorymetria w zarządzaniu jakością powietrza. Uciążliwość fermy norek – oszacowanie wskaźników emisji zapachowej odorantów na podstawie terenowych badań stężeń przygruntowych|nazwisko=Zdyb|imię=Jacek|nazwisko2=(promotor: J. Kośmider)|data=2006|praca=prezentacja Power Point na Seminarium Instytutu Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska|opublikowany=ZUT w Szczecinie|język=en|data dostępu=2011–03–12}}</ref>.▼
|Plik:Norki progn2.svg|<small>Częstości występowania stężenia odpowiadającego środowiskowemu progowi rozpoznawalności</small><br /><small>[[Standardy zapachowej jakości powietrza|(granice "akceptowalnej uciążliwości")]]<ref name = "prUstawy2008">{{cytuj stronę| url = http://www.zut.edu.pl/fileadmin/pliki/odory/PRAWO/pr_USTAWY_odory_2008.pdf | tytuł = Projekt ustawy o przeciwdziałaniu uciążliwości zapachowej| data dostępu = 2010-11-01| autor = DPE MŚ| data = 2008| język =pl}}</ref></small>▼
▲Ze względu na rozproszenie źródeł emisji odorantów na terenie ferm i ich niezorganizowany charakter nie jest możliwe [[Olfaktometria#Pobieranie próbek|pobieranie próbek]] emitowanych gazów i wykonywanie pomiarów olfaktometrycznych [[Olfaktometria#Olfaktometria dynamiczna (PN-EN 13725)|metodą dynamiczną]] (zgodnie z PN-EN 13725<ref name = "norma">{{cytuj stronę |nazwisko = Polski Komitet Normalizacyjny, NKP 280|url = https://sklep.pkn.pl/?a=show&m=product&pid=537854&page=1|tytuł = Jakość powietrza. Oznaczanie stężenia zapachowego metodą olfaktometrii dynamicznej
▲|opublikowany= PKN Warszawa, 2007| data dostępu = 2010-09-07|język = pl}}</ref><ref name="Normalizacja 2005">{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.|nazwisko2 = Krajewska |imię2 = B. |tytuł = Normalizacja olfaktometrii dynamicznej. Podstawowe pojęcia i jednostki miar|czasopismo = Normalizacja |wolumin = |numer = 1|strony = 15-22|data = 2005 |język = pl}}</ref>). Pomiary emisji utrudnia też jej zmienność z dnia na dzień i w skali roku. Z tych powodów są wykonywane pomiary długofalowe, obejmujące wszystkie okresy hodowli i różne sytuacje meteorologiczne (zmierzające do określenia średnich wartości wskaźnika emisji). Stosowane są pośrednie metody pomiarów, polegające na oznaczeniach [[stężenie zapachowe|stężenia zapachowego]] poza granicą fermy, po stronie zawietrznej (w różnych punktach „smugi zanieczyszczeń”)<ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.| tytuł = Uciążliwość zapachowa. Metodyka terenowych oznaczeń stężenia odorów w powietrzu na przykładzie fermy norek|czasopismo = Archiwum Ochrony Środowiska|wolumin = 24|numer = 2 |strony = 19–32|data = 1998|język = pl}}</ref><ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.|nazwisko2 =Krajewska |imię2 =B.|url = |tytuł = Odor Air Quality Standards and Precision of Odor Intensity Assessments |czasopismo =Polish Journal of Environmental Studies |wolumin = 13|numer =Supplement III |strony = 87–89|data = 2004|język = en}}</ref><ref name="Zdyb 2006">{{cytuj stronę|url=http://www.odory-szczecin.ps.pl/uploads/prezentacje/53._Jacek_Zdyb_eng.zip|tytuł=Odorymetria w zarządzaniu jakością powietrza. Uciążliwość fermy norek – oszacowanie wskaźników emisji zapachowej odorantów na podstawie terenowych badań stężeń przygruntowych|nazwisko=Zdyb|imię=Jacek|nazwisko2=(promotor: J. Kośmider)|data=2006|praca=prezentacja Power Point na Seminarium Instytutu Inżynierii Chemicznej i Procesów Ochrony Środowiska|opublikowany=ZUT w Szczecinie|język=en|data dostępu=2011–03–12}}</ref>.
[[w:Strumień zapachowy|Emisję zapachową]] – łączny strumień zapachowy z powierzchni fermy (q<sub>od</sub> [ou/s]) – wyznacza się metodą „odwróconego” [[Uciążliwość zapachowa/modelowanie dyspersji odorantów|modelowania rozprzestrzeniania się]]. Obliczenia polegają na [[w:iteracja|iteracyjnym]] określaniu, jaka wielkość strumienia emitowanego ze źródła najlepiej odpowiada wartościom stężenia zapachowego, stwierdzanym w otoczeniu tego źródła. Obliczone wartości strumienia dzieli się przez liczbę norek na fermie, uzyskując wartości wskaźnika emisji. Wyznaczone wartości wskaźników emisji mieściły się w zakresie 0,09 – 1,2 ou/s·sztuka (wartość średnia: ok. 0,4 ou/s·sztuka)<ref name="norki 2006">{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = J.|nazwisko2 = Krajewska |imię2 = B. |url =http://baztech.icm.edu.pl/baztech/cgi-bin/btgetdoc.cgi?BPS2-0037-0020 |tytuł = Calculations of emission with a method of backward modelling. Odour nuisance of mink farming |czasopismo = Polish Journal of Chemical Technology |wolumin = 8|numer = 1|strony = 43-53|data = 2006| język = en|data dostępu = 2011.03.11}}</ref>..
Inną metodykę zastosowano w czasie wstępnych badań orientacyjnych. Wykonano serię pomiarów stężenia zapachowego wewnątrz jednego z kilkunastu pawilonów (okres odchowu młodzieży). Emisję pawilonu oszacowano korzystając dodatkowo z założeń dotyczących intensywności przewietrzania pawilonów. Do emisji z pawilonów dodano poprawkę 50% na udział ze źródeł poza pawilonami (szambo, składowisko zużytej ściółki, magazyn pasz). Uzyskano wartości wskaźników emisji mieszczące się w zakresie 0,083 – 0,209 ou/s·sztuka<ref name="Odory"/>.
== Prognozowanie zasięgu uciążliwości zapachowej ==
Iloczyn wskaźnika emisji przez liczbę norek jest w przybliżeniu równy łącznej emisji zapachowej z obszaru fermy. Sporządzenie prognozy zapachowej uciążliwości tej fermy wymaga uwzględnienia statystyki sytuacji meteorologicznych ([[w:róża wiatrów|róży wiatrów]]), czyli informacji o prawdopodobieństwie występowania w danej okolicy różnych kierunków i prędkości wiatru oraz stanów równowagi atmosfery (decydujących o ruchu zanieczyszczonego powietrza w górę). Istotną rolę odgrywa też tzw. szorstkość aerodynamiczna podłoża, np. wysokość zabudowy, stopień zadrzewienia itp. Korzystając z dostępnych programów komputerowych oblicza się stężenie zapachowe w każdym punkcie otoczenia fermy w każdej sytuacji, a następnie prawdopodobieństwo występowania w każdym punkcie stężeń odpowiadających np. progowi wyczuwalności lub rozpoznawalności zapachu w skali sezonu lub roku. Wyniki obliczeń porównuje się ze
<gallery widths=250 heights=250 perrow=2 caption=>
Plik:Norki progn.svg|Stężenia wyższe od środowiskowego progu wyczuwalności przez 8% czasu roku (przy izoliniach – liczba norek)
▲
</gallery>
<noinclude>{{clear}}</noinclude>
<noinclude>{{Przypisy|2}}</noinclude>
<noinclude>----
| |||