|
Jak wiadomo historii z kosmosu nie wymyślono. Pewnego razu nie usiadł pewien człowiek i nie napisał dziejów wszystkich państw ot tak sobie. Tych ludzi było więcej. O wiele. I proces tworzenia historii wcale nie odbył się podczas jednego dnia. Trwał wieki. I trwa nadal. Poza tym nikt jej nie wymyśla. Tworzą ją ludzie. AUtrwalone faktyi dotyczącezachowane życiapozostałości różnychmyśli, ludzidziałania, wieluczy wydarzeńw sąogóle zawszeżycia udokumentowane.ludzkiego, Inazywamy oźródłami tym właśnie będziehistorycznymi. OŹródła źródłachte historycznychmogą pisanych.być Bo chyba wiadomo jakie są tezarówno niepisane. To wszelkiego rodzaju przedmioty, którejak informująi nas o sposobie życia, modzie, zajęciach, sztuce ówczesnych ludzipisane.
{|border=1|
Przejdźmy jednak do tematu. Źródła historyczne oprócz tego, że dzielą sie na pisane i niepisane, posiadają także podział wewnętrzny, to znaczy, ze wśród źródeł pisanych rozróżniamy:
* źródła aktowe
* źródła narracyjne
* literaturę piękną
* źródła kartograficzne
* źródła ikonograficzne
* źródła statystyczne
|-
Postaram się omówić każdy z rodzajów, aby czytelnik miał jak najlepsze pojęcie o tym, skąd ci wszyscy mądrzy ludzie wiedzą tyle o historii.
|'''Niepisane'''
|'''Pisane'''
|-
|Materialne
domostwa,
odzież,
narzędzia,
broń,
ozdoby,
pieniądze
|Źródła opisowe
kroniki,
roczniki,
pamiętniki,
dzieła naukowe
|-
|Sztuka
malarstwo,
grafika,
plakat,
rzeźba,
film,
muzyka
|Źródła aktowe
kodeksy praw,
konstytucje,
nadania,
dekrety,
traktaty międzynarodowe,
regulaminy i statuty,
umowy
|-
|Architektura
|Źródła listowe
korespondencja urzędowa,
korespondencja prywatna
|-
|Obyczaje
tańce,przyśpiewki, obyczaje ludowe,
rytuały np. postrzyżyny,
ceremonie np. koronacyjna, ślubna,
|Prasa
prasa periodyczna,
prasa tematyczna
|-
|Przekaz audio-wizualny
filmy dokumentalne,
audycje radiowe,
przemówienia,
relacje z wydarzeń i uroczystości
|Pisma "ulotne"
ulotki np. wyborcze,
broszury,
etykiety,
instrukcje,
rachunki np. kasowe,
blankiety
|}
Odtwarzając wydarzenia z przeszłości, trzeba dotrzeć do jak największej liczby źródeł. Należy ocenić ich przydatność, odczytać znaczenie, sprawdzić wiarygodność, porównać ze sobą. Dopiero po takim badaniu, często żmudnym i pracochłonnym, można przystąpić do odtwarzania i wyjaśniania wydarzeń historycznych.
Tak więc (wiem, ze nie zaczyna się zdania od "tak więc", ale już mi w nałóg weszło) zacznijmy od źródeł aktowych. Wiadomo: są to wszelkiego rodzaju dokumenty zawierające jakąś decyzję. Co do nich zaliczamy? Na pewno akty prawne, dekrety, ustawy, sojusz, akty wypowiedzenia wojny, konstytucje, pakty, unie, przymierza, etc. Niekoniecznie władze w państwie mogą wydawać dokumenty zaliczające się do tych źródeł. Dużą rolę tu ma też biurokracja kościelna, która przecież wypisuje wszelkie akty chrztu, akty zawarcia małżeństwa i wiele innych. Nawet umowy spisywane przez osoby cywilne mają dla nas jakąś wartość historyczną.
Przejdźmy teraz do źródeł narracyjnych. Zaliczymy do nich wszelkiego rodzaju roczniki, kroniki (między obiema formami jest subtelna różnica, głównie graficzna: w rocznikach data wydarzeń opisywanych znajduje się przed tekstem, w kronikach natomiast daty wplecione są w tekście), dzienniki, pamiętniki (również należy podkreślić odmienność obu form: w dzienniku opisany jest każdy kolejny dzień, czego nie musi przestrzegać autor pamiętnika), listy (chociaż nie zawsze: kiedyś władcy zawierali wiele różnych paktów właśnie w listach, są to wówczas źródła aktowe), to także prasa, o ile nie ma w niej żadnych dokumentów podlegających pod pierwszy typ źródeł. W każdym razie źródła narracyjne charakteryzują się podstawową cechą: opisują podjętą decyzję.
Uwaga! Często trudno odróżnić nam dokumenty ze źródeł aktowych i narracyjnych. Głównie chodzi o wszelkie akty ze średniowiecza, gdyż już później różnica zaczynała się coraz bardziej wyostrzać. Jednakże czytając chociażby edykt mediolański można by było mieć wielkie wątpliwości, czy to aby na pewno nie jest źródło narracyjne.
Co tam dalej...? A tak, literatura piękna, z której dowiadujemy się o obrzędach, warunkach i stylu życia ludzi z dawnych epok. Jednakże literatura piękna rzadko brana jest przez historyków za wiarygodne źródło historyczne, gdyż autor pisząc powieść czy wiersz może wymyślić sobie, co tylko mu przyjdzie do głowy. Dlatego nie wolno traktować wszystkiego jak niepodważalne fakty, a każdej postaci jako na pewno żyjącej niegdyś osoby. Wiele z nich może być wytworem wyobraźni autora. Aby dowiedzieć się, czy dana osoba istniała kiedyś i czy wydarzyło sie to wszystko w jej życiu, o czym zapewnia nas pisarz, należy skorzystać czasem ze słowników czy encyklopedii. Tam na fikcję literacką miejsca nie ma. Jednak często literatura piękna jest jedynym źródłem wiedzy o jakimś wydarzeniu, uczestniczących w nim ludziach. Najlepszym przykładem są dzieła Homera: "Iliada" i "Odyseja".
Kolejne trzy typy źródeł są bardzo proste w rozpoznaniu i zdecydowanie łatwiejsze w odczytywaniu od tych wyżej przedstawionych.
Źródła kartograficzne to wszystkie mapy. Jednak mapa z XVII wieku będzie się znacznie różniła od tej sporządzonej pod koniec XX wieku. Patrząc na nieaktualną mapę możemy jednak dowiedzieć się wielu interesujących rzeczy. Na przykład jaki był stan wiedzy geograficznej ówczesnych ludzi, podział polityczny w kolejnych wiekach, jakie lądy już poznali, a jakie okrywały się jeszcze tajemnicą czekając na odkrywców późniejszych epok.
Źródła ikonograficzne to nie tylko obrazy, chociaż one stanowią podstawę. To także wszelkiego rodzaju plakaty, afisze, karykatury, rysunki, szkice. Na nich widzimy ludzi z dawnych czasów, ich stroje, otaczające ich przedmioty, krajobrazy. Zobaczymy przede wszystkim człowieka - w danej chwili, w danych realiach. Poprzez różnorodność technik malarskich dowiemy się o mentalności ludzi, przemianie sposobów malowania.
Ostatnim źródłem są źródła statystyczne. Cóż o nich? Są to tabele, wykresy, etc. zawierające dane liczbowe dotyczące danego zagadnienia, na przykład: powierzchnia państwa polskiego w kolejnych wiekach, siły zbrojne Polski i Niemiec (III Rzeszy) przed kampanią wrześniową.
Jak widzimy każda kartka papieru może mieć wartość historyczną. Jeśli jeszcze nie dla nas, to dla późniejszych pokoleń.
|
