Uciążliwość zapachowa/Wprowadzenie: Różnice pomiędzy wersjami

Usunięta treść Dodana treść
m Usunięcie odwołania do pliku Thermal-oxidizer-megtec-systems.jpg, ponieważ użytkownik Denniss skasował go z Commons
podwójne parametry
Linia 11:
[[Plik:Olfactory system.svg|right|150px]]
=== Węch ===
[[w:Węch|Węch]] odbiera i przetwarza [[w:bodziec (fizjologia)|bodźce chemiczne]], jakimi są obecne w powietrzu cząsteczki niektórych [[w:związek chemiczny|związków chemicznych]] ([[w:odorant|odorantów]]). Drugim z chemicznych [[w:zmysł|zmysłów]] człowieka jest [[w:smak (fizjologia)|smak]], niemal nierozłącznie związany z węchem (oba rodzaje wrażeń są odbierane równocześnie). Zasady działania [[w:wzrok|wzroku]], [[w:słuchu|słuchu]], smaku i innych [[w:zmysł|zmysłów]] są znane od dawna. Węch jest bardziej złożony, co wynika z najdłuższej historii [[w:ewolucja|ewolucji]] tego sposobu „obserwacji” otoczenia przez [[w:organizm|organizmy]] żywe. Dzięki wielkiemu postępowi wiedzy w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych (np. [[w:biochemia|biochemia]], [[w:biofizyka|biofizyka]], elektrofizjologia, [[w:genetyka|genetyka]], [[w:inżynieria genetyczna|inżynieria genetyczna]]) działanie tego zmysłu jest w XXI w. znacznie mniej tajemnicze niż jeszcze w połowie wieku XX<ref>{{cytuj stronę|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/axel-lecture.pdf|tytuł=Scents and Sensibility: A Molecular Logic of Olfactory Perception|nazwisko=Axel|imię=Richard|data=2004-12-08|opublikowany=The Nobel Foundation|data dostępu=2012-01-30|język=en}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/buck-lecture.pdf|tytuł=Unraveling the Sense of Smell|nazwisko=Buck|imię=Linda B.|data=2004|opublikowany=The Nobel Foundation |język=en|data dostępu=2012-01-30|język=en}}</ref><ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Białaczewski |imię =Leszek |tytuł = Nagroda Nobla za rok 2004: odkrycie genów receptorów węchowych |url = http://www.mediton.eu/library/orl_volume-4_issue-4_article-500.pdf |czasopismo = Otorynolaryngologia |wolumin = 4|wydanie = 4|strony = 163–168 |rok = 2005|data dostępu=2012-01-30|język=pl}}</ref><ref name = "Skangiel-Kramska">{{cytuj pismo |nazwisko = Skangiel-Kramska |imię = Jolanta |autor = |nazwisko2 = Rogozińska |imię2 = Karolina | tytuł = Zmysł węchu — kodowanie zapachów — Nagroda Nobla z fizjologii lub medycyny w 2004 roku|url = http://kosmos.icm.edu.pl/PDF/2005/149.pdf |czasopismo = Kosmos. Problemy nauk biologicznych |wolumin = 54|wydanie = 2–3 (267–268) |strony = 149–154 |rok = 2005 |data dostępu=2012-01-30|język = pl}}</ref><ref name = "Potargowicz">{{cytuj pismo |nazwisko = Potargowicz |imię = Elżbieta |tytuł = Węch – niedoceniany zmysł człowieka|url = http://www.phmd.pl/fulltxthtml.php?ICID=834265 |czasopismo = Postepy Hig Med Dosw. |wolumin = 62 |strony = 87–93|rok = 2008|data dostępu=2012-01-30|język = pl}}</ref><ref name="Obrębowski">{{cytuj pismo|nazwisko=Obrębowski|imię=Andrzej |tytuł=Nagroda Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny za rok 2004|czasopismo =Medycyna Praktyczna|rok = 2005 | wydanie=03|odpowiedzialność = Uniwersytet Adama Kopernika, Wydział Informatyki, Katedra i Klinika Foniatrii i Audiologii AM im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu|język=pl|data=2005-04-11|url=http://www.mp.pl/artykuly/index.php?aid=26055&_tc=126CC645AB454EB8B32F2AE28CDF673B|data dostępu=2012-01-30|język = pl}}</ref>, jednak nadal wciąż nie w pełni wyjaśnione. Uniemożliwia to rozwiązywanie problemów uciążliwości zapachowej na podstawie wyników chemicznej analizy składu zanieczyszczonego powietrza. Konieczne jest odwoływanie się do opisu wrażeń węchowych odbieranych przez ludzi.
 
Zapachy niepożądane są zwykle nieprzyjemne (smród, fetor, odór), jednak uciążliwe bywają również zapachy przyjemne, lecz obce w danym środowisku – świadczące o obecności zanieczyszczeń powietrza (również takie są nazywane ''odorami''). Przyczyną uciążliwości są zwykle wieloskładnikowe mieszaniny [[w:zanieczyszczenie powietrza|zanieczyszczeń powietrza]] (odorantów i związków bezwonnych). Poszczególne składniki mieszanin – [[w:związek chemiczny|związki chemiczne]] – znacznie różnią się rodzajem zapachu, wysokością [[w:próg węchowej wyczuwalności|progu węchowej wyczuwalności]], szybkością zmian intensywności zapachu wraz ze zmianami [[w:stężenie (chemia)|stężenia]] itp. Szczególnie intensywny nieprzyjemny zapach wykazują np. [[w:siarkowodór|siarkowodór]], [[w:siarczek dimetylu|DMS]] i inne [[w:tioetery|sulfidy]], [[w:tiole|tiole]] i inne [[w:związki siarkoorganiczne|związki siarkoorganiczne]], [[w:aminy|aminy]], [[w:alkohole|alkohole]], [[w:aldehydy|aldehydy]], [[w:ketony|ketony]], [[w:estry]] i [[w:kwasy tłuszczowe]]. Chemicy identyfikują zwykle tylko część składników rzeczywistych mieszanin odorantów, przy czym nie jest możliwe wykazanie, że są to związki decydujące o zapachu zanieczyszczonego powietrza. Interpretację wyników [[w:analiza chemiczna|analizy chemicznej]] – jakościowej i ilościowej – utrudnia też wspomniany brak pełnej wiedzy o zależności [[w:wrażenie|wrażeń]] zmysłowych od [[w:bodziec (fizjologia)|bodźców]] ([[w:psychofizjologia|psychologia]], [[w:psychofizyka|psychofizyka]])<ref name="Odory">{{cytuj książkę | autor = Joanna Kośmider| autor2 = Barbara Mazur-Chrzanowska | autor3 = Bartosz Wyszyński| tytuł = Odory |url = http://www.ibuk.pl/fiszka.php?id=157| wydanie = 1 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa |rok = 2002 |isbn = 978-83-01-14525-5|data dostępu = 2012-01-30|język = pl|}}</ref>. W niektórych wypadkach istnieje możliwość wykorzystania przyrządów pomiarowych nazywanych [[w:elektroniczny nos|elektronicznymi nosami]], których konstrukcja jest wzorowana na działaniu węchu biologicznego. Ludzki nabłonek węchowy jest zastępowany "polem czujników" – zestawem wielu zróżnicowanych detektorów. Identyfikacja zapachu polega na stwierdzeniu podobieństwa rozkładu pobudzeń czujników pod wpływem badanej próbki i wzorca zapachowego<ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = Joanna| nazwisko2 = Wyszyński|imię2 = Bartosz|tytuł = Artificial olfaction |czasopismo = Chemia Analityczna |wolumin = 45|strony = 483-500|data = 2000| język = en}}</ref><ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = Joanna|nazwisko2 = Zamelczyk-Pajewska |imię2 = Małgorzata| nazwisko3 = Krajewska |imię3 = Beata|tytuł = Intensywność zapachu gazów przemysłowych. Możliwość pomiarów instrumentalnych|czasopismo =Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów |numer = 2|strony = 54-61|data = 2004|język = pl}}</ref>.