Uciążliwość zapachowa/Wprowadzenie: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
m Usunięcie odwołania do pliku Thermal-oxidizer-megtec-systems.jpg, ponieważ użytkownik Denniss skasował go z Commons |
podwójne parametry |
||
Linia 11:
[[Plik:Olfactory system.svg|right|150px]]
=== Węch ===
[[w:Węch|Węch]] odbiera i przetwarza [[w:bodziec (fizjologia)|bodźce chemiczne]], jakimi są obecne w powietrzu cząsteczki niektórych [[w:związek chemiczny|związków chemicznych]] ([[w:odorant|odorantów]]). Drugim z chemicznych [[w:zmysł|zmysłów]] człowieka jest [[w:smak (fizjologia)|smak]], niemal nierozłącznie związany z węchem (oba rodzaje wrażeń są odbierane równocześnie). Zasady działania [[w:wzrok|wzroku]], [[w:słuchu|słuchu]], smaku i innych [[w:zmysł|zmysłów]] są znane od dawna. Węch jest bardziej złożony, co wynika z najdłuższej historii [[w:ewolucja|ewolucji]] tego sposobu „obserwacji” otoczenia przez [[w:organizm|organizmy]] żywe. Dzięki wielkiemu postępowi wiedzy w dziedzinie nauk ścisłych i przyrodniczych (np. [[w:biochemia|biochemia]], [[w:biofizyka|biofizyka]], elektrofizjologia, [[w:genetyka|genetyka]], [[w:inżynieria genetyczna|inżynieria genetyczna]]) działanie tego zmysłu jest w XXI w. znacznie mniej tajemnicze niż jeszcze w połowie wieku XX<ref>{{cytuj stronę|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/axel-lecture.pdf|tytuł=Scents and Sensibility: A Molecular Logic of Olfactory Perception|nazwisko=Axel|imię=Richard|data=2004-12-08|opublikowany=The Nobel Foundation|data dostępu=2012-01-30|język=en}}</ref><ref>{{cytuj stronę|url=http://nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/2004/buck-lecture.pdf|tytuł=Unraveling the Sense of Smell|nazwisko=Buck|imię=Linda B.|data=2004|opublikowany=The Nobel Foundation |język=en|data dostępu=2012-01-30
Zapachy niepożądane są zwykle nieprzyjemne (smród, fetor, odór), jednak uciążliwe bywają również zapachy przyjemne, lecz obce w danym środowisku – świadczące o obecności zanieczyszczeń powietrza (również takie są nazywane ''odorami''). Przyczyną uciążliwości są zwykle wieloskładnikowe mieszaniny [[w:zanieczyszczenie powietrza|zanieczyszczeń powietrza]] (odorantów i związków bezwonnych). Poszczególne składniki mieszanin – [[w:związek chemiczny|związki chemiczne]] – znacznie różnią się rodzajem zapachu, wysokością [[w:próg węchowej wyczuwalności|progu węchowej wyczuwalności]], szybkością zmian intensywności zapachu wraz ze zmianami [[w:stężenie (chemia)|stężenia]] itp. Szczególnie intensywny nieprzyjemny zapach wykazują np. [[w:siarkowodór|siarkowodór]], [[w:siarczek dimetylu|DMS]] i inne [[w:tioetery|sulfidy]], [[w:tiole|tiole]] i inne [[w:związki siarkoorganiczne|związki siarkoorganiczne]], [[w:aminy|aminy]], [[w:alkohole|alkohole]], [[w:aldehydy|aldehydy]], [[w:ketony|ketony]], [[w:estry]] i [[w:kwasy tłuszczowe]]. Chemicy identyfikują zwykle tylko część składników rzeczywistych mieszanin odorantów, przy czym nie jest możliwe wykazanie, że są to związki decydujące o zapachu zanieczyszczonego powietrza. Interpretację wyników [[w:analiza chemiczna|analizy chemicznej]] – jakościowej i ilościowej – utrudnia też wspomniany brak pełnej wiedzy o zależności [[w:wrażenie|wrażeń]] zmysłowych od [[w:bodziec (fizjologia)|bodźców]] ([[w:psychofizjologia|psychologia]], [[w:psychofizyka|psychofizyka]])<ref name="Odory">{{cytuj książkę | autor = Joanna Kośmider| autor2 = Barbara Mazur-Chrzanowska | autor3 = Bartosz Wyszyński| tytuł = Odory |url = http://www.ibuk.pl/fiszka.php?id=157| wydanie = 1 | wydawca = Wydawnictwo Naukowe PWN | miejsce = Warszawa |rok = 2002 |isbn = 978-83-01-14525-5|data dostępu = 2012-01-30|język = pl|}}</ref>. W niektórych wypadkach istnieje możliwość wykorzystania przyrządów pomiarowych nazywanych [[w:elektroniczny nos|elektronicznymi nosami]], których konstrukcja jest wzorowana na działaniu węchu biologicznego. Ludzki nabłonek węchowy jest zastępowany "polem czujników" – zestawem wielu zróżnicowanych detektorów. Identyfikacja zapachu polega na stwierdzeniu podobieństwa rozkładu pobudzeń czujników pod wpływem badanej próbki i wzorca zapachowego<ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = Joanna| nazwisko2 = Wyszyński|imię2 = Bartosz|tytuł = Artificial olfaction |czasopismo = Chemia Analityczna |wolumin = 45|strony = 483-500|data = 2000| język = en}}</ref><ref>{{cytuj pismo |nazwisko = Kośmider |imię = Joanna|nazwisko2 = Zamelczyk-Pajewska |imię2 = Małgorzata| nazwisko3 = Krajewska |imię3 = Beata|tytuł = Intensywność zapachu gazów przemysłowych. Możliwość pomiarów instrumentalnych|czasopismo =Ochrona Powietrza i Problemy Odpadów |numer = 2|strony = 54-61|data = 2004|język = pl}}</ref>.
|