Wikizeszyt historyczny/Początki RON: Różnice pomiędzy wersjami

Usunięta treść Dodana treść
Marcelus (dyskusja | edycje)
Marcelus (dyskusja | edycje)
Linia 34:
== Wolna elekcja ==
[[Plik:Plan of the elective camp of Polish Kings in Wola near Warsaw.PNG|mały|403x403px|Plan pola elekcyjnego we wsi Wola pod Warszawą, autorstwa Joachima Lelewela]]
''Electio'' to po łacinie 'wybór'. Możliwość swobodnej elekcji władcy była od dawna celem politycznym polskiej szlachty. W Polsce królów wybierano od dawna, wszyscy władcy z dynastii Jagiellonów zostali wybrani na to stanowisku. Wybór ten jednak ograniczał się do przedstawicieli tej rodziny, dokonywany był też w rzeczywistości przez senatorów, najpotężniejszych magnatów, a posłowie szlacheccy po prostu zatwierdzali ten wybór. Co więcej tron na Litwie był dziedziczny, co ograniczało możliwości wyboru w Polsce, jeśli chciano podtrzymać związek obu państw.
''Electio'' to po łacinie 'wybór'. I właśnie w II połowie XVI wieku władców zaczęto wybierać spośród różnych kandydatów, zamiast kierować się dynastią i potomkami w danym rodzie. Pierwsza wolna elekcja, czyli wybory króla Polski przez zwołaną szlachtę, odbyła się w 1573 r. we wsi Kamion pod Warszawą. 11 maja wybrano wówczas Henryka Walezego - jego konkurentem był m.in. Iwan IV Groźny.
 
Jednak w czasie panowania Zygmunta Augusta szlachcie udało się wywalczyć elekcję ''viritim'', to znaczy prawo do oddawaniu głosu przez każdego szlachcica, co w okresie bezkrólewia zostało potwierdzone. Kandydatem mógł być każdy szlachetnie urodzony, także obcokrajowiec. Tę regułę ustrojową nazywamy wolną elekcją.
 
Pierwsza wolna elekcja odbyła się w 1573 roku we wsi Kamion pod Warszawą. 11 maja wybrano Henryka Walezego, młodszego brata króla Francji, jego najpoważniejszym konkurentem był Ernest, arcyksiążę austriacki i syn cesarza niemieckiego Maksymiliana II. Rozważana była też kandydatura cara Rosji Iwana IV Groźnego.
 
Kolejne wolne elekcje odbywały się we wsi Wola również pod Warszawą. Dziś jest tam Plac Pole Elekcyjne i pomnik Electio Viritim. Zwróć uwagę, że Warszawa była ważnym centrum politycznym zanim jeszcze król Zygmunt III Waza przeniósł tam swój dwór z Krakowa w 1596 roku!
 
Wyjątkowe wybory wydarzyły się podczas drugiej, tzw. podwójnej, wolnej elekcji:. W 1575 cześć szlachty z prymasem ogłosiła królem Polski cesarza Maksymiliana II, na co większość szlachecka odpowiedziała wyborem na króla Polski wybranoAnny AnnęJagiellonki, Jagiellonkęsiostry Zygmunta Augusta, a na jej męża, z pełnią praw królewskich, księcia Siedmiogrodu Stefana Batorego.
 
W czasie ostatniej, jedenastej, wolnej elekcji dnia 12 września 1764 roku królem Polski obwołano Stanisława II AugustAugusta Poniatowskiego. TeTem wyborywybór byłybył kontrolowanekontrolowany przez Cesarstwo Rosyjskie.
 
''Czy wiesz, że...'' na pierwszą wolną elekcję przybyło prawie 50 tysięcy przedstawicieli szlachty?