Wikizeszyt historyczny/Początki RON: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
m drob. |
|||
Linia 1:
[[Plik:
▲[[Plik:Altomonte_Election_Diet_in_1697.jpg|mały|''Wolna elekcja 1697'', autorstwa Martino Altomonte|300x300px]]
'''[[Wikizeszyt historyczny]]. VI klasa. Historia. Temat: Początki Rzeczypospolitej Obojga Narodów.'''
'''''Odniesienie do podstawy programowej''''' (''
'''Wybór materiałów do zestawu i opracowanie:''' wikipedysta [[Wikipedysta:Marcelus|Marcelus]] (Grzegorz Dumała), wikipedystka [[Wikipedysta:Klarqa|Klarqa]] ([[Wikipedysta:Klara Sielicka-Baryłka (WMPL)|Klara Sielicka-Baryłka (WMPL)]] ([[Dyskusja wikipedysty:Klara Sielicka-Baryłka (WMPL)|dyskusja]]) 10:16, 12 maj 2020 (CEST))
[[w:Wikiprojekt:Edukacja/Wikizeszyty|Wikizeszyty]] to projekt realizowany od kwietnia 2020 r. przez Wikimedia Polska i wikipedystów
Zobacz także [[wikizeszyt geograficzny]].
== Konfederacja warszawska 1573 roku ==
[[Plik:
W lipcu 1572 zmarł król Zygmunt II August. Nastało bezkrólewie. 28 stycznia 1573 roku na pierwszym sejmie konwokacyjnym (to sejm zwołany w sytuacji funkcjonowania państwa bez władcy) w Warszawie podpisano akt konfederacji warszawskiej, określający zasady funkcjonowania kraju oraz zachowania pokoju i bezpieczeństwa w okresie bezkrólewia. Jednym z zapisanych w dokumencie postanowień było to o zachowaniu pokoju między osobami różnej wiary. Mimo tego, że część szlachty, a także większość biskupów katolickich odrzuciła akt konfederacji, ze względu na zapis o pokoju religijnym, został on włączony do
Chociaż dokument dotyczył jedynie wyznań chrześcijańskich i odnosił się bezpośrednio jedynie do szlachty, dając jej prawo do narzucania religii swoim poddanym, w praktyce stworzył w
Rozwój kontrreformacji, wzmocnienie katolicyzmu, a także wojny z państwami innej wiary, doprowadziły do faworyzowania katolików oraz ograniczania praw innowierców, mimo tego Rzeczpospolita do końca swoich dni pozostała jednym z najbardziej tolerancyjnych krajów Europy.
Linia 22 ⟶ 21:
''Czy wiesz, że''... w 2003 tekst konfederacji warszawskiej został wpisany na listę UNESCO ''Pamięć Świata?''
Więcej informacji i obszerną sekcję źródeł znajdziesz w Wikipedii w artykule na temat [[w:
'''Już niedługo będzie można skorzystać także ze specjalnie przygotowanej wersji audio tego artykułu z Wikipedii!'''
[[Plik:
=== Materiały uzupełniające ===
Akt konfederacji warszawskiej, fragment dotyczący pokoju religijnego:
{{Cytat|2=A iż w Rzeczypospolitej naszej jest różnorodność niemała
Z pełną treścią tego ważnego dokumentu '''możesz zapoznać się w siostrzanym projekcie Wikipedii, [[s:
== Wolna elekcja ==
[[Plik:Plan of the elective camp of Polish Kings in Wola near Warsaw.PNG|mały|403x403px|Plan pola elekcyjnego we wsi Wola pod Warszawą, autorstwa Joachima Lelewela]]
''Electio'' to po łacinie
Jednak w czasie panowania Zygmunta Augusta szlachcie udało się wywalczyć elekcję ''viritim'', to znaczy prawo do oddawaniu głosu przez każdego szlachcica, co w okresie bezkrólewia zostało potwierdzone. Kandydatem mógł być każdy szlachetnie urodzony, także obcokrajowiec. Tę regułę ustrojową nazywamy wolną elekcją.
Linia 40 ⟶ 39:
Pierwsza wolna elekcja odbyła się w 1573 roku we wsi Kamion pod Warszawą. 11 maja wybrano Henryka Walezego, młodszego brata króla Francji, jego najpoważniejszym konkurentem był Ernest, arcyksiążę austriacki i syn cesarza niemieckiego Maksymiliana II. Rozważana była też kandydatura cara Rosji Iwana IV Groźnego.
Kolejne wolne elekcje odbywały się we wsi Wola również pod Warszawą. Dziś jest tam Plac Pole Elekcyjne i pomnik Electio Viritim. Zwróć uwagę, że Warszawa była ważnym centrum politycznym zanim jeszcze król Zygmunt III Waza przeniósł tam swój dwór z Krakowa w 1596 roku!
Wyjątkowe wybory wydarzyły się podczas drugiej, podwójnej, wolnej elekcji. W 1575 cześć szlachty z prymasem ogłosiła królem Polski cesarza Maksymiliana II, na co większość szlachecka odpowiedziała wyborem na króla Polski Anny Jagiellonki, siostry Zygmunta Augusta, a na jej męża, z pełnią praw królewskich, księcia Siedmiogrodu Stefana Batorego.
W czasie ostatniej, jedenastej, wolnej elekcji 12 września 1764 roku królem Polski obwołano Stanisława II Augusta Poniatowskiego. Tem wybór był kontrolowany przez Cesarstwo Rosyjskie.
''Czy wiesz, że...'' na pierwszą wolną elekcję przybyło prawie 50 tysięcy przedstawicieli szlachty?
Więcej informacji i obszerną sekcję źródeł znajdziesz w Wikipedii w artykule na temat [[w:
'''Już niedługo będzie można skorzystać także ze specjalnie przygotowanej wersji audio tego artykułu z Wikipedii!'''
Linia 54 ⟶ 53:
=== Materiały uzupełniające ===
Artykuły henrykowskie, z 20 maja 1573 r., fragment dotyczący organizacji wyboru króla:
{{Cytat|2=
Z pełną treścią tego ważnego dokumentu '''możesz zapoznać się w siostrzanym projekcie Wikipedii, [[s:
== Polityka zewnętrzna Stefana Batorego ==
[[Plik:Dantzigk.jpg|mały|271x271px|Panorama Gdańska ok. 1570 roku]]
Król Stefan Batory prowadził zdecydowaną politykę zagraniczną, dążył do wzmocnienia pozycji
Gdańsk leżący przy ujściu Wisły był głównym polskim portem morskim, przede wszystkim z powodu znaczenia handlu zbożem dla całej ekonomii państwa. Miasto dążyło do niezależności, chciało uzyskać status wolnego miasta, podległego jedynie królowi, nie odpowiadającego przed sejmem. W tym celu Gdańszczanie odmówili uznania koronacji Batorego, dopóki nie spełni on ich żądań. Batory odmówił, postanowił zmusić krnąbrne miasto do podległości siłą i obległ je. Ostatecznie miasto uległo, zgodziło się uznać władzę króla bez dodatkowych warunków oraz zapłacić 200 tysięcy złotych kontrybucji. Król uzyskał swobodę działania i mógł skupić się na walce z Moskwą.
Za panowania poprzedniego króla, Zygmunta Augusta, Rzeczpospolita zaangażowała się w rywalizację w Inflantach (dziś to tereny Estonii, Łotwy), których poprzedni władcy
[[Plik:Wyprawa wojenna piechoty zaciężnej, koniec XVI w., autor nieznany.jpg|mały|266x266px|Piechota gdańska z końca XVI wieku, malowidło z Dworu Artusa]]
''Czy wiesz, że...''1400 km pokonane w czasie kampanii pskowskiej przez wojska hetmana polnego litewskiego Krzysztofa Radziwiłła Pioruna opisał Jan Kochanowski w swoim poemacie ''[[w:
Więcej informacji i obszerną sekcję źródeł znajdziesz w artykułach w Wikipedii na temat [[w:
'''Już niedługo będzie można skorzystać także ze specjalnie przygotowanej wersji audio tego artykułu z Wikipedii!'''
=== Materiały uzupełniające ===
Jan Kochanowski, ''Jezda do Moskwy'', opublikowany w 1583 roku; fragment:
{{Cytat|2=Już się był Król ku Pskowu ruszył z ludźmi swemi,<br />
A po nieprzyjacielskiej strach się szerzył ziemi.<br />
Nie chciałeś i ty długo w Witebsku się bawić,<br />
Aleś wolał coprędzej z wojskiem się wyprawić.<br />
I szedłeś ku Wieliżu pewnemi noclegi,<br />
A stamtądeś przeważne wyprawował szpiegi<br />
W ziemię nieprzyjacielską; drudzy drogi słali,<br />
A w miejscach nieprzebytych przeszcia gotowali.}}
Możesz przeczytać poemat Jana Kochanowskiego ''Jezda do Moskwy''
== Propozycja lekcji/działania na bazie tego wikizeszytu ==
W artykule [[w:
[[Kategoria:Wikizeszyt historyczny]]
[[Kategoria:Historia]]
|