Wikibooks

Wikizeszyt geograficzny/Geografia Europy: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie
← poprzednia edycjanastępna edycja →
Usunięta treść Dodana treść
WizualnieWikikod
Klarqa (dyskusja | edycje)
237 edycji
Korekty i dodatki.
Linia 1:
[[Plik:Europe.jpg|mały|252x252px|Europa - zdjęcie z satelity]]'''Wikizeszyty geograficzne. VI klasa. Geografia. Temat: Geografia Europy. ''Odniesienie do podstawy programowej''''' ''(fragment)'': dz. VII, pkt 9 Uczeń: określa podobieństwa i różnice między wielkimi miastami Europy: Londynem i Paryżem; porównuje cechy rolnictwa Danii i Węgier
 
'''Wybór materiałów do zestawu:''' Tadeusz Rudzki, (wikipedysta [[Wikipedysta:TR|TR]]). Redakcja i opracowanie: wikipedystka [[Wikipedysta:Klarqa|Klarqa]] ([[Wikipedysta:Klara Sielicka-Baryłka (WMPL)|Klara Sielicka-Baryłka (WMPL)]] ([[Dyskusja wikipedysty:Klara Sielicka-Baryłka (WMPL)|dyskusja]]) 10:42, 12 maj 2020 (CEST)).
 
[[w:Wikiprojekt:Edukacja/Wikizeszyty|Wikizeszyty]] to projekt realizowany od kwietnia 2020 r. przez Wikimedia Polska i wikipedystów -– wolontariuszy. Utwórz książkę na Wikibooks z naszych materiałów i używaj jej podczas nauki lub nauczania innych!
 
== Rolnictwo Danii i Węgier ==
[[Plik:Arable land percent world.png|mały|275x275px|Udział gruntów ornych w powierzchni państw na świecie - grafika z 2006 r.]]
Rolnictwo – obok przemysłu i usług – jest jednym z trzech podstawowych sektorów gospodarki. Ze wszystkich trzech jest najbardziej uzależnione od lokalnych uwarunkowań (jak to wkrótce zobaczymy). Dlatego porównanie wyglądu rolnictwa w różnych państwach może być wartościowym doświadczeniem dla każdego, kto pragnie zrozumieć świat. Nauczymy się dziś tego na przykładzie Danii i Węgier. Są to kraje o wiele mniejsze od Polski: powierzchnia Danii wynosi około 43 098 km², a powierzchnia Węgier to w przybliżeniu 93 030 km².
Dania i Węgry są krajami o wiele mniejszymi od Polski: powierzchnia Danii wynosi 43 098,31 km², a powierzchnia Węgier to 93 030 km².
 
''Do przemyślenia'': czy lepiej jest żyć w małym, czy w dużym państwie? Jeżeli jedna z tych możliwości ma wyraźną przewagę nad drugą, dlaczego nie wszystkie państwa są podobnych rozmiarów?
W obu krajach uprawia się dużo różnych odmian owoców i warzyw. Na północy Europy, gdzie znajduje się Dania, pola uprawne leżą często niedaleko brzegu morza, a temperatury jakie tam panują (w Danii jest klimat umiarkowany ciepły typu morskiego) pozwalają na uprawę zbóż, ziemniaków, buraków, złocistego rzepaku. Z kolei Węgry (klimat umiarkowany ciepły, ale z cechami kontynentalnego) oprócz zbóż, buraków i słoneczników mogą chwalić się papryką - ciepłe temperatury umożliwiają uprawę tego 'narodowego' warzywa na dużą skalę, tak samo jak winogron. Winnice węgierskie są słynne na całym świecie! ▼
 
▲W obu krajach uprawia się dużorozmaite różnych odmiangatunki owoców i warzyw. Na północy Europy, gdzie znajduje się Dania, pola uprawne leżą często niedaleko brzegu morza,. aZ temperaturybliskości jakieOceanu tamAtlantyckiego panują (w Danii jestwynika klimat umiarkowany ciepły typu morskiego), charakteryzujący się łagodnymi zimami, dosyć chłodnymi latami i znaczną wilgocią. Takie warunki pozwalają na uprawę zbóż, ziemniaków, buraków, złocistego rzepaku. Z kolei Węgry (klimat umiarkowany ciepły, ale z cechami kontynentalnego: gorące lata, niekiedy surowe zimy, niewielkie opady) oprócz zbóż, buraków i słoneczników mogą chwalić się papryką -– ciepłewysokie temperatury umożliwiają uprawę tego 'narodowego'„narodowego” warzywa na dużą skalę,. takTo samo jakdotyczy winogron. Winnicei dlatego winnice węgierskie są słynne na całym świecie!. Tokaj to cenna odmiana wina, podawana na wykwintnych przyjęciach i opisywana w książkach. Jest on wytwarzany właśnie na Węgrzech.
Ponieważ Dania już w 1973 została członkiem Wspólnot Europejskich (obecnie UE), korzysta też z dotacji: wsparcie finansowe dla rolnictwa jest o wiele wyższe niż na Węgrzech, które dopiero od 2004 korzystają z dotacji. Ponadto od zakończenia II wojny światowej Węgry pozostawały w tzw. Bloku Wschodnim, czyli w grupie państw politycznie i gospodarczo związanych z ZSRR, które rozwijały się wolniej niż państwa Europy Zachodniej. Skutki tej sytuacji są widoczne m.in. w zaawansowaniu maszyn używanych w rolnictwie, stopniu przechodzenia na energię wiatrową, a także w badaniach naukowych dotyczących lepszych, bardziej ekologicznych upraw.▼
 
''Praca z mapą'': obejrzyj ilustrację po prawej stronie, znajdź na niej Danię i Węgry. Jakie wspólne cechy, według mapy, ma rolnictwo w tych dwóch państwach? O czym może to świadczyć? Znajdź i nazwij inne państwa należące do tej samej grupy.
''Czy wiesz, że''...w węgierskiej miejscowości Kalocsa co roku odbywa się Festiwal Papryki? ▼
 
▲Ponieważ Dania już w 1973 została członkiem WspólnotWspólnoty EuropejskichEuropejskiej (obecnieod UE),roku korzysta1992 teżUnia z dotacji:Europejska), wsparcietamtejsze finansowerolnictwo dlauzyskało rolnictwałącznie jestznacznie owiększą wielepomoc wyższefinansową niż na Węgrzech, które dołączyły do Unii dopiero odw 2004 korzystająroku (równocześnie z dotacjiPolską). Ponadto od zakończenia II wojny światowej Węgry pozostawały w tzw.tak zwanym Bloku Wschodnim, czyli w grupie państw politycznie i gospodarczo związanych z ZSRR. W tych krajach istniały rządy autorytarne, któresprawujące centralną kontrolę nad gospodarką, i dlatego rozwijały się one wolniej niż państwa Europy Zachodniej. Skutki tejtakiej sytuacji sąodbijają widocznesię m.in.między innymi w zaawansowaniu maszyn używanych w rolnictwie, stopniuwykorzystaniu przechodzeniaenergii na energię wiatrowąodnawialnej, a także w badaniachrozwoju badań naukowych dotyczących lepszych,nad bardziejsposobami ekologicznychprowadzenia upraw.
Więcej informacji i obszerną sekcję źródeł znajdziesz w Wikipedii w artykule na temat [[w:Dania#Gospodarka|gospodarki Danii]] i [[w:Gospodarka_Węgier|gospodarki na Węgrzech]]. ▼
 
▲''Czy wiesz, że''...… w węgierskiej miejscowości Kalocsa co roku odbywa się Festiwal Papryki?
 
▲Więcej informacji i obszerną sekcję źródeł znajdziesz w Wikipedii w artykuleartykułach na temato [[w:Dania#Gospodarka|gospodarkigospodarce Danii]] i [[w:Gospodarka_Węgier|gospodarkigospodarce na Węgrzech]].
 
=== Materiały uzupełniające ===
Linia 26 ⟶ 30:
Plik:Agriculture, colorful, threshing machine, harvest Fortepan 27253-2.jpg|Żniwa na Węgrzech,1938 r.
</gallery>
Zobacz więcej zdjęć związanych z rolnictwem [[c:Category:Agriculture_in_Denmark|w Danii]] i [[c:Category:Agriculture_in_Hungary|na Węgrzech]] -– '''znajdziesz je''' '''w siostrzanym projekcie Wikipedii, Wikimedia Commons!<br />'''
 
== Wielkie miasta Europy: Londyn i Paryż ==
[[Plik:Parliament at Sunset.JPG|mały|Pałac Westminsterski w Londynie (siedziba parlamentu)|227x227px]]
Inaczej niż uprawy rolne, wielkie miasta są zwykle podobne jedno do drugiego. I tu jednak badania porównawcze mogą doprowadzić do ciekawych wniosków. Spójrzmy na Londyn (stolicę Wielkiej Brytanii) i Paryż (stolicę Francji). Co łączy te dwa miasta? Oba są wielkimi stolicami państw i oba leżą nad dużymi rzekami: Londyn nad Tamizą, Paryż nad Sekwaną. Oba są znanymi atrakcjami turystycznymi. W obu jest rozbudowana komunikacja miejscamiejska charakterystyczna dla dużych miast: wiele linii metra, różnego rodzaju pociągi podmiejskie oprócz autobusów (wpowszechnie Londyniekojarzone sąz znaneLondynem są czerwone, dwupiętrowe autobusy!). W obu miastach znajdziemy też dziesiątki muzeów (w Londynie jest ich więcej) ze wspaniałymi kolekcjami sztuki, zbiorami etnograficznymi itpi podobnymi. Słynny obraz 'Słoneczniki' „Słoneczniki” autorstwa Vincenta van Gogha? Londyn. Znana wszędziewszystkim 'Mona„Mona Lisa'Lisa”? Paryż.
 
''Przypomnij sobie lub wymyśl'': dlaczego wielkie miasta zazwyczaj są położone nad rzekami? Czy potrafisz przytoczyć wyjątki?
 
Jeśli chcemy znaleźć różnice między Londynem a Paryżem, tozwróćmy uwagę, oprócz różnych języków oficjalnych (angielski- – francuski), zwróćmy uwagę na ruch uliczny: w Londynie, jestpodobnie jak w całej Wielkiej Brytanii, obowiązuje ruch lewostronny!. Londyn uważa się w większym stopniu za centrum finansowe Europy, a Paryż -– za centrum kulturalne, modowe, wypoczynkowe. Poza tym, w Londynie jest więcej lotnisk, a mieszkańców jest ponad 7 milionów więcej niż w Paryżu!▼
 
''Czy wiesz, że''…
 
1) … w Paryżu tworzyli swoje dzieła wybitni Polacy: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Fryderyk Chopin, Krzysztof Kieślowski, Olga Boznańska?
 
2) … w Londynie natomiast od roku 1940 do 1990 działał Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie?
▲Jeśli chcemy znaleźć różnice między Londynem a Paryżem, to oprócz różnych języków oficjalnych (angielski-francuski), zwróćmy uwagę na ruch uliczny: w Londynie jest ruch lewostronny! Londyn uważa się w większym stopniu za centrum finansowe Europy, a Paryż - za kulturalne, modowe, wypoczynkowe. Poza tym, w Londynie jest więcej lotnisk, a mieszkańców jest ponad 7 milionów więcej niż w Paryżu!
 
''Czy wiesz, że''... 1) ... w Paryżu tworzyli swoje dzieła wybitni Polacy: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Fryderyk Chopin, Krzysztof Kieślowski, Olga Boznańska? 2) ...to w Londynie od roku 1940 do 1990 działał Rząd Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie?[[Plik:British Museum from NE 2.JPG|mały|British Museum w Londynie]]Więcej informacji i obszerną sekcję źródeł znajdziesz w Wikipedii w artykule na temat [[w:Londyn|Londynu]] i w artykule [[w:Paryż|o Paryżu]].
[[Plik:Concorde Assemblée Nationale.jpg|mały|Pałac Bourbonów w Paryżu (siedziba Zgromadzenia Narodowego)]]
'''Już niedługo będzie można skorzystać także ze specjalnie przygotowanej wersji audio tych artykułów z Wikipedii!'''
Linia 46 ⟶ 58:
Więcej słynnych cytatów na temat [[q:Londyn|Londynu]] i [[q:Paryż|Paryża]] '''znajdziesz w siostrzanym projekcie Wikipedii, Wikicytatach!'''
 
== Propozycja lekcji/działania na bazie wikizeszytu ==
Przeczytaj opis wyścigów konnych w Paryżu w XIX wieku, autorstwa Henryka Sienkiewicza. Znajdziesz go w [[s:Listy_Litwosa_z_Paryża/II|Wikiźródłach]]. Czy da sięSpróbuj opisać atmosferę, jaka wtedy panowała? podczas tego wydarzenia sportowego. Czy znajdziesz fragmenty pokazujące, jak ważna dla ówczesnych bogaczy była kwestia mody? wCzy ówczesnymuważasz, świecieże paryskichrozrywki gości?tego Ktotypu znanymiały przybyłkorzystny wpływ na wyścigi i jak sięrozwój prezentowałspołeczeństwa? Początek tego ''Listu Litwosa z Paryża'' („Litwos” – pseudonim używany przez autora) brzmi taknastępująco:
 
{{Cytat|2= Jeśli wyścigi w naszej skromnej Warszawie są uroczystością wielkiego świata, łatwo możecie zrozumieć, jaką rolę grają w Paryżu, a zwłaszcza, jaką odegrały w tym roku, w którymi wystawa zgromadziła setki tysięcy cudzoziemców ze wszystkich stron świata.}}
Źródło: „https://pl.wikibooks.org/wiki/Wikizeszyt_geograficzny/Geografia_Europy”