Wikizeszyt historyczny/RON i sąsiedzi: Różnice pomiędzy wersjami

Usunięta treść Dodana treść
Klarqa (dyskusja | edycje)
Nie podano opisu zmian
Klarqa (dyskusja | edycje)
Nie podano opisu zmian
Linia 9:
== Oblężenie Smoleńska ==
[[Plik:Polish plan of Moscow 1610.PNG|mały|302x302px|Plan Moskwy stworzony przez Polaków okupujących miasto w 1610 roku. Widoczny jest w lewym górnym rogu herb Rzeczypospolitej, zawierający w sobie herb dynastii Wazów]]
Po śmierci cara Fiodora I w 1598 roku, syna Iwana Groźnego, Rosja popadła w kryzys, rządząca krajem od wieków dynastia Rurykowiczów wymarła. Rozpoczęła się rywalizacja różnych stronnictw o to kto ma zasiąść na tronie. W walki o koronę carską włączyli się polscy magnaci, którzy poparli człowieka podającego się za Dymitra, zmarłego drugiego syna cara Iwana Groźnego, i osadzili go na tronie rosyjskim. Po jego śmierci poparli kolejnego samozwańca, lecz ten również nie potrafił zdobyć władzy na dłużej. Wyprawy te nazywane [[w:Dymitriady|Dymitriadami]] odbywały się w latach 1604-1610 i nie były oficjalnie popierane przez Rzeczpospolitą. Wojska polsko-litewskie zaatakowały Rosję dopiero w 1609 roku, kiedy ta podpisała sojusz ze Szwecją, z którą Polska była w stanie wojny. Wyprawa była wielkim sukcesem. Zaczęła się od zdobycia wielkiej fortecy w Smoleńsku pod dwuletnim oblężeniu, a następnie wielkim zwycięstwem w bitwie pod Kłuszynem, po tym sukcesie wojska polsko-litewskie wkroczyły do Moskwy. Rzeczpospolita kontrolowała sytuację, a król Zygmunt szykował się do objęcia tronu rosyjskiego przez siebie lub swojego syna Władysława. Ta sytuacja nie trwała długo, w Rosji wybuchło powstanie przeciw polskim wojskom, które musiały opuścić Moskwę. Jednak w wyniku pokoju podpisanego w 1618 roku Rzeczpospolita odzyskała ziemię smoleńską i czernichowską, które Litwa utraciła w poprzednim wieku.
[[Plik:Schmolenska 1610 (126998172) (cropped).jpg|mały|299x299px|Twierdza Smoleńska w 1610 r. (grafika ze zbiorów Biblioteki Narodowej)]]
[[Plik:Capitulation of Russian garrison of Smolensk before Vladislaus IV Vasa of Poland 1634.png|mały|302x302px|Kapitulacja dowódcy wojsk rosyjskich przed królem Władysławem IV pod Smoleńskiem]]
Linia 28:
Z pełną treścią listu '''możesz zapoznać się w siostrzanym projekcie Wikipedii, [[s:List Stanisława Żółkiewskiego do Zygmunta III Wazy opisujący zwycięstwo pod Kłuszynem (5 lipca 1610)|Wikiźródłach]].'''
 
== Wojny ze Szwecją i inwazja z Rosji ==
== Potop szwedzki ==
[[Plik:Rzeczpospolita_Potop.png|mały|302x302px|Ziemie Rzeczpospolitej okupowane przez Szwecję i Rosję w 1655]]
[[Plik:Stefan Czarniecki by Brodero Matthiesen.PNG|mały|318x318px|Stefan Czarniecki, dowódca wojsk polskich walczących ze Szwedami. Autor obrazu: Brodero Matthiesen|alt=]]
Linia 35:
W tym momencie sytuacja się jednak odwróciła. Rosja i Szwecja popadły w konflikt. Obrona klasztoru na Jasnej Górze dodała otuchy resztkom polskich wojsk. Armia zaczęła gromadzić się w niezdobytym Lwowie, a wojska pod wodzą Stefana Czarnieckiego atakowały siły szwedzkie od tyłu, stosując metodę partyzancką. Udało się odzyskać Warszawę. W tym momencie Rzeczpospolitą najechał od południa nowy sojusznik Szwedów, władca Siedmiogrodu Jerzy Rakoczy, Warszawa została ponownie utracona. Sytuacja znów była tragiczna. Rzeczpospolitą wsparły jednak wojska tatarskie i cesarskie, wojnę Szwecji wypowiedziała Dania. Rakoczy został rozbity i zmuszony zapłacić wielką kontrybucję. Wojska szwedzkie również były stopniowo wypierane z kraju. Podpisano pokój w 1660 roku. Szwecja przegrała, ale Polska była doszczętnie zniszczona, ponadto Prusy przestały być polskim lennem, co miało tragiczne skutki w przyszłości.
 
Wojska polskie skierowały się następnie przeciwko Rosji, w toku kilku kampanii udało się wyprzeć Rosjan z terytorium Rzeczpospolitej. Jednak osłabiony kraj nie był w stanie prowadzić wojen dłużej, Polska zmuszona była podpisać rozejm w 1667 roku. Rzeczpospolita utraciła wszystkie wcześniejsze zdobycze, a także połowę Ukrainy z Kijowem. Bilans potopu był tragiczny, Rzeczpospolita była krajem zniszczonym i wyludnionym.
 
 
W XVII wieku było wiele wojen, ale najgorzej ludność i kraj zniosła właśnie VI wojnę polsko-szwedzką (1655–1660) znaną jako ''potop szwedzki''. Bilans potopu był tragiczny, Rzeczpospolita była krajem zniszczonym i wyludnionym. W wyniku działań wojennych ludność Warszawy zmniejszyła się aż o 90%. Do dziś nie odzyskano zagrabionych przez Szwedów wszystkich dóbr kultury polskiej, m.in. zrabowane z Zamku Królewskiego w Warszawie, dwa brązowe lwy zdobią siedzibę królewską w Sztokholmie
 
''Czy wiesz, że''... potop szwedzki rozpoczął się we wsi Siemczyno, w gminie Czaplinek, 21 lipca 1655 r.? Tego dnia 17 tysięczna armia przy dźwiękach trąb i kotłów przekroczyła granicę branderbursko-polską.
 
Więcej informacji i obszerną '''[[w:Potop_szwedzki#Przypisy|sekcję źródeł]]''' znajdziesz w Wikipedii w artykule na temat [[w:Potop_szwedzki|potopu szwedzkiego]].
 
'''Już niedługo będzie można skorzystać także ze specjalnie przygotowanej wersji audio tego artykułu z Wikipedii!'''
 
== Bitwa pod Wiedniem ==
Linia 59 ⟶ 57:
 
Więcej informacji i obszerną '''[[w:Bitwa_pod_Wiedniem#Przypisy|sekcję źródeł]]''' znajdziesz w Wikipedii w artykule na temat [[w:Bitwa_pod_Wiedniem|Bitwy pod Wiedniem]].
 
'''Już niedługo będzie można skorzystać także ze specjalnie przygotowanej wersji audio tego artykułu z Wikipedii!'''
 
=== Materiały uzupełniające ===