Tatry/Informacje geologiczne

Tatry są górami fałdowymi orogenezy alpejskiej, dlatego charakteryzuje je tzw. młoda rzeźba terenu. Zostały wydźwignięte w okresie kredy górnej, zalane płytkim morzem w eocenie. Ostatecznie wypiętrzone w oligocenie. Masyw zbudowany jest z paleozoicznego (karbońskiego) trzonu krystalicznego i skał osadowych w partiach reglowych i wierchowych. Trzon Tatr Wysokich składa się głównie z granitoidów (zwłaszcza z granitów i diorytów), Tatr Zachodnich z gnejsów, podrzędnie z granitów. W skałach osadowych dominują wapienie, dolomity, piaskowce, mułowców oraz łupków ilastych.

Lotnicze zdjęcie Tatr Zachodnich

Najstarszymi skałami, powstałymi w erze paleozoicznej są gnejsy. Towarzyszą im migmatyty, amfibolity, łupki łyszczykowe, pegmatyty, żyły kwarcowe. W czasie orogenezy waryscyjskiej nastąpiła intruzja granitu. Zastygał on powoli w głębi ziemi. Po wypiętrzeniu terenu i erozji skał, które przykrywały granit, na jego zwietrzłej powierzchni zaczęły powstawać skały osadowe. Najstarszym osadem jest permski zlepieniec koperszadzki znaleziony na zboczu Jagnięcego Wierchu w Tatrach Słowackich. W triasie, jurze i kredzie następowała sedymentacja skał osadowych, przy czym była ona zróżnicowana. Serie wierchowe i reglowe różnią się charakterem osadów, co było spowodowane różną głębokością morza i odległością od brzegu. W górnej kredzie serie skalne zostały zafałdowane i przemieszczone ku północy o wiele kilometrów. Tak powstała płaszczowinowa budowa Tatr. W eocenie część Tatr została przykryta morzem w którym powstały zlepieńce, wapienie numulitowe, piaskowce, mułowce i łupki pokrywające północne stoki Regli oraz wypełniające Kotlinę Zakopiańską i Pasmo Gubałowskie.

Rzeźba gór jest wynikiem działania lodowców, erozji wywołanej wodami i wietrzenia. W epoce lodowcowej Tatry uległy zlodowaceniu 3 lub 4 razy. Ostatnie lodowce ustąpiły ok. 10 000 lat temu. Typowymi dolinami polodowcowymi są U-kształtne doliny, takie jak Dolina Białej Wody, ale działaniu lodowców Tatry zawdzięczają też inne formy skalne, takie jak cyrki lodowcowe i mutony. Wody płynące wyrzeźbiły doliny V-kształtne (Dolina za Bramką). Często występują w Tatrach doliny wiszące, jak Buczynowa Dolinka zawieszona nad Doliną Roztoki. Wymodelowane przez lodowiec misy w dnach dolin i progi. Woda wypełniła je, tworząc jeziora tatrzańskie, wody spadające z progów utworzyły liczne wodospady. Mało odporne utwory osadowe uległy zjawiskom krasowienia. W efekcie powstały systemy jaskiń.