Wikipedysta:Zyx/Wypracowania/Recenzja

Cechy recenzji

Recenzja jest formą wypowiedzi, której nadrzędnym celem jest ocena dowolnego dzieła lub pracy naukowej. Autor recenzji, po zapoznaniu się z dziełem, przedstawia w nim swoje wrażenia, zauważone zalety i wady w sposób możliwie jak najprzyjaźniejszy dla czytelnika, zazwyczaj czerpiącego właśnie stąd informacje o dziele. Recenzja jest zawsze subiektywnym spojrzeniem na dzieło, "skażonym" gustami oraz odczuciami piszącego. Nie istnieje coś takiego, jak czysto obiektywna recenzja.

Proporcje między subiektywizmem, a obiektywizmem zależą od przyjętej przez nas konwencji. Należy jednak pamiętać, że zbyt mocne skierowanie się w jedną ze stron może wpłynąć ujemnie na wartości informacyjne tekstu.

Od strony technicznej recenzja składa się z dwóch części:

• Część informacyjna - zawiera wprowadzenie do tematu lub prezentację dzieła oraz jego twórcy. Mogą się tu pojawić nawiązania do pokrewnych dzieł, będące zwykle punktem wyjścia do rozpoczęcia właściwej oceny.
• Ocena - musi być ona przynajmniej dwa razy dłuższa od części informacyjnej. Tutaj dokonujemy właściwej oceny dzieła, zaczynając od zalet i przechodząc do wad.

Recenzję zamyka podsumowanie, w którym wydajemy ostateczny werdykt.

Recenzja w świecie współczesnym przyjmuje różne formy: od krótkich notek prasowych do wielostronicowych esejów.

Rodzaje recenzji

Recenzja artystyczna

Recenzja artystyczna zajmuje się oceną dzieła artystycznego (filmu, książki, przedstawienia itd.) zgodnie lub niezgodnie z przyjętymi kryteriami wartości artystycznych i poznawczych. Pisana jest najczęściej przez zawodowych recenzentów, lecz zdarza się, że piszą je sami artyści, oceniając nawzajem swoje dzieła. Recenzja artystyczna ukazuje się zawsze po opublikowaniu dzieła i ma duży wpływ na jego popularność. Zdarzają się jednak przypadki, iż dzieło staje się szeroko znane mimo negatywnych recenzji.

Recenzja naukowa

Recenzja naukowa jest pisemną oceną utworu naukowego. Koncentruje się na jego wartości naukowej, niedociągnięciach lub napotkanych interesujących wnioskach. Pisze się ją przeważnie przed opublikowaniem dzieła i dlatego jest ona kluczowym elementem mechanizmu przyjmowania tekstu do druku w czasopismach naukowych. W krajach anglosaskich taki system nazywa się "peer-review".

Przykładowa recenzja

Praktyczną stronę tematu prześledzimy na przykładzie pisania recenzji fikcyjnej gry komputerowej Super wyścigi 2. Zaczynamy od określenia konwencji tekstu. Musimy odpowiedzieć sobie na kilka pytań:

• Do kogo adresowana będzie recenzja? Młodzież, ludzie dorośli?
• Jaki profil tekstu jest od nas oczekiwany?
• Na których elementach gry skupimy się najbardziej?

Od odpowiedzi na pierwsze dwa pytania zależy wybór odpowiedniego stylu i języka. Teksty adresowane do ludzi młodych, publikowane w czasopismach rozrywkowych, mogą pozwolić sobie na operowanie kolokwializmami, zawierać żarty i dowcipne komentarze. W recenzjach skierowanych do odbiorcy dorosłego powinien dominować bardziej oficjalny styl, operujący wyższym językiem bez kolokwializmów. Pytanie trzecie ma nam pomóc w rozplanowaniu samej recenzji.

Możemy teraz przejść do stworzenia wstępu do części informacyjnej, która sama w sobie nie powinna być zbyt rozwlekła. Inaczej możemy mieć problemy z rozbudową opisu, aby zmieścić się w przyjętych proporcjach tej formy wypowiedzi.

Wprowadzenie, zwykle drukowane pogrubioną czcionką, przeznaczone jest dla czytelnika, który przegląda magazyn w poszukiwaniu czegoś ciekawego do czytania. Kiedy już udało nam się go przekonać, że powinien zatrzymać się właśnie na tych stronach, przechodzimy do dalszego opisu gry oraz jej twórców.

Ocenę dzieła możemy rozpocząć na kilka sposobów. W jakiś sposób musimy zapewnić ciągłość tekstu, tj. wprowadzić powiązania między tekstem oceniającym, a częścią informacyjną, aby czytelnik nie odczuwał podświadomie, że nagle zaczyna czytać zupełnie inny artykuł. Napisany przez nas wstęp recenzji gry komputerowej nadaje się nieźle do płynnego przejścia dalej. Zobaczmy, jak możemy sobie poradzić z tym zadaniem.

W przytoczonym fragmencie skorzystaliśmy z poczynionego już w części informacyjnej nawiązania do pierwszej części gry. Zaznaczyliśmy, że wiele rozwiązań zaczerpnięto z oryginału bez większych modyfikacji. Jednak czy wobec tego czytelnik niezaznajomiony z nim dowie się czegoś konstruktywnego z takiej recenzji? Oczywiście, że tak. Służy temu zdanie Programiści XYZ Software wyszli ze skądinąd słusznego założenia, iż jeśli coś jest dobre i sprawdza się, nie ma potrzeby tego komplikować lub udziwniać. Informujemy w nim, że brak tak wielu zmian spowodowany jest zwyczajnym sprawdzaniem się w praktyce już opracowanych rozwiązań.

Kolejne akapity recenzji są subiektywną oceną recenzenta poszczególnych części składowych gry. Dla przykładu przytoczymy tutaj jeden z nich, poświęcony grafice:

Dla odmiany pokażemy teraz, jak mógłby wyglądać ten akapit, gdyby grafika w grze okazała się poniżej oczekiwań i nie przypadła do gustu recenzentowi.

W obu przypadkach opis oraz ocena nawiązuje do przedpremierowych zapowiedzi. W akapicie pozytywnym recenzent pełen zachwytu potwierdza ich spełnienie, dodatkowo ilustrując wrażenie bogatym w emocje opisem przeżyć podczas jazdy. W wersji krytycznej dla odmiany posłużył się obrazowym porównaniem mającym uświadomić czytelnikowi, co tak naprawdę zrobili programiści. Zauważmy, że w obu fragmentach doszukać się możemy dodatkowych, niekoniecznie związanych z samą grą, nawiązań do stosowanych w branży rozwiązań. Pierwszy z nich mówi, iż opracowywanie własnej technologii jest dosyć czasochłonne, a "Super wyścigi 2" są kolejną grą, do której zwyczajnie zakupiono gotowy engine graficzny, aby zyskać na czasie. W drugim podkreśla, że sam zakup dobrej technologii nie gwarantuje jeszcze analogicznej jakości - innymi słowy, trzeba też umieć wykorzystać to, co się posiada.

Podczas pisania recenzji warto stosować też porównania ocenianego produktu z konkurencyjnymi wyrobami. Dzięki temu czytelnik może wyrobić sobie opinię na temat tego, które elementy są lepsze w którym z produktów, a które gorsze. Ponadto sam recenzent pokazuje w ten sposób, że ma pewne obycie w temacie i, mówiąc prościej, wie co pisze.

Koniec recenzji powinien zawierać podsumowanie oraz ewentualną rekomendację produktu czytelnikowi.

Zwróć uwagę na sposób zarekomendowania gry czytelnikowi poprzez wspomnienie dopisywania jej na szczyt listy zakupów. Końcowe zdanie jeszcze bardziej wzmacnia całą wypowiedź: "jestem grą oczarowany, po prostu aż się chce do niej wracać". Dobra recenzja powinna bowiem nie tylko być zwyczajnym wyliczeniem zalet i wad, ale także robić to w ciekawy sposób, operując porównaniami, metaforami oraz podawaniem niektórych informacji nie-wprost. Oczywiście recenzja ta mogła być zakończona jeszcze na wiele innych sposobów. Jeżeli cały tekst obfitował dodatkowo w porównania z jakąś konkurencyjną grą, wypadałoby zaznaczyć w podsumowaniu, jak ostatecznie na jej tle wypadły "Super wyścigi 2".

Lektury

Aby lepiej poznać techniki stosowane podczas pisania recenzji, najlepiej po prostu przyjrzeć się tekstom pisanym przez zawodowców, z wyrobionym indywidualnym stylem oraz zaprawionych w przelewaniu swych wrażeń na papier. Najbardziej pouczające mogą być recenzje niekonwencjonalne, mogące przybierać nawet formy literackiego opowiadania (np. recenzja gry komputerowej "Polanie 2" przedstawiona w formie rozmowy dwóch krów). Nie spotyka się ich zbyt często, ponieważ dla części czytelników są całkowicie niestrawne, a ponadto ich napisanie wymaga znacznie większego nakładu pracy.

Wielbicielom zabawy konwencjami można polecić książkę "Doskonała próżnia" autorstwa Stanisława Lema. Jest to w rzeczywistości zbiór recenzji książek, ale nie taki zwyczajny. Prawie wszystkie recenzje dotyczą bowiem dzieł, które nigdy nie powstały i są wymysłem autora. Jedyna recenzja oparta na prawdziwej pozycji, poddaje ocenie samą "Doskonałą próżnię" i pełni rolę wstępu.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1: przytoczona w tym rozdziale recenzja fikcyjnej gry "Super wyścigi 2" jest niekompletna. Dopisz brakujące akapity, pozostawiając te zaproponowane przez nas nieruszane. Dostosuj swój styl do pozostałej części recenzji oraz spraw, by twoje fragmenty tworzyły z resztą harmonijną całość.

Ćwiczenie 2: zastanów się, jak mogłaby wyglądać recenzja "Super wyścigów 2", gdyby programiści nie stanęli na wysokości zadania i cała gra nie przypadła recenzentowi do gustu. Napisz negatywną recenzję, odpowiednio przerabiając napisane przez nas oraz przez Ciebie akapity, przy pozostawieniu jednak ich ogólnego schematu oraz kompozycji całości. Jako wzór, możesz posłużyć się dwoma wersjami akapitu dotyczącego grafiki.

Ćwiczenie 3: napisz recenzję swojego ulubionego filmu, książki lub gry komputerowej bazując na własnych wrażeniach i odczuciach. Pamiętaj o zastosowaniu porównań do innych pokrewnych dzieł lub poprzednich części recenzowanego dzieła.

Ćwiczenie 4: spróbuj wcielić się w innego recenzenta. Napisz recenzję swego ulubionego filmu, książki lub gry komputerowej (tej samej, co w poprzednim ćwiczeniu) z punktu widzenia kogoś innego. Zastosuj inną konwencję oraz styl.

Ćwiczenie 5: znajdź w prasie napisaną przez zawodowca recenzję dowolnego filmu, książki lub gry komputerowej. Napisz ją od nowa innymi słowami. Pamiętaj, że twoja recenzja musi jak najwierniej oddawać wrażenia autora oryginału!

Ćwiczenie 6: napisz recenzję niekonwencjonalną dowolnego filmu, książki lub gry komputerowej w formie opowiadania literackiego. Daj ją komuś do przeczytania i sprawdź, czy faktycznie przekazuje ona twoje wrażenia w takim stopniu, w jakim byś chciał.