Dyskusja:Historia dla gimnazjum/Aleksander Wielki

Gimnazja Kiedy zaczynała się epoka hellenistyczna powstawały gimnazja. Wówczas wyglądały zupełnie inaczej niż te, w których się uczysz. W tamtym czasie były to ośrodki ćwiczeń gimnastycznych. Nazwa gimnazjum wzięła się ze względu na to, iż uczniowie w szkole ćwiczyli nago (gymnos to z greckiego nagi). Początkowo składały się z prostego boiska i bieżni pod gołym niebem w miejscach cienistych, poza murami miasta. Najstarsze gimnazja znajdowały się w Sparcie. Zarządzał nim tzw. sofronista. Gimnazja były dla wszystkich Greków. Najczęściej ćwiczyli w nich trenujący zawodnicy, efebowie (osiemnastoletni i dziewiętnastoletni chłopcy odbywający służbę wojska). Praktycznie jednak trenowali tutaj uczniowie, którzy mieli bogatych rodziców sponsorujących ich naukę.

Gimnazjony istniały na długo przed epoką hellenistyczną (datowaną gdzieś od połowy IV BC). Wspomina o nich jako powszechnie dostępnych dla wolnych Ateńczyków dzieło "Ustrój Aten" anonimowego autora zwanego Starym Oligarchą albo Pseudo-Ksenofontem, datowane na 430-424 BC, na sto lat przed epoką hellenistyczną. Ów Oligarcha (op. cit. II,10) pisał o tym z przyganą, uważając że sport winien być rozrywką dla elit. Bogaci mieli własne gimnazjony aby się nie mieszać z "pospólstwem" (tamże). Miasto mogło nałożyć na kogoś zamożnego "liturgię" (leitourgía 'służba publiczna'; leit- z leōs, laós 'lud; naród'; -ourgia z érgon 'praca' wg Słownika Wyrazów Obcych W. Kopalińskiego) polegającą np. na pokryciu kosztów utrzymania gimnazjonu, dostępnego "dla ludu" jak nazwa wskazuje (Jerzy Łanowski "500 zagadek antycznych" rdz 17 "Demokracja antyczna w praktyce"). Efebowie w Atenach byli w czasach przed epoką hellenistyczną instytucją powszechnej służby młodzieży męskiej (vide "Ustrój Aten" Arystotelesa ze Stagiry napisany ok. 324 BC; gdyby była tylko dla bogatych byłby o tym wspomniał) po ukończeniu której zyskiwali pełnię praw obywatelskich. Miasto płaciło nauczycielom na utrzymanie po drachmie i samym efebom 4 obole dziennie.¹ (1 drachma = 6 oboli). Broń efeb otrzymywał od miasta ("Ustrój" Arystotelesa rozdział 42). Efebowie i ich nauczyciele byli zatem na utrzymaniu miasta. (Arystoteles pomija dane kiedy ustanowiono w Atenach instytucję Efebii, ale przypis do wydania "Ustroju" z 2002 r uznaje za możliwe że istniała już w 403 BC, na którym to roku kończy się historyczna część tego dzieła.) Dopiero po śmierci Aleksandra Wielkiego i upadku demokracji w Atenach - jak podaje "Słownik kultury antycznej" pod red. Lidii Winniczuk - efebia stała się nadobowiązkowa i w praktyce dla bogatych. Gimnazjonem kierował gimnazjarcha (γυμνασίαρχος, od αρχο archo - być na czele). Sofronista (σωφρονιστής) był opiekunem efebów, dbał o ich "dobre prowadzenie". Ta nazwa pochodzi od sōphrōn 'roztropny; umiarkowany' (sōs 'zdrów' i phrēn kilka znaczeń m.in. 'rozum').

¹Dla porównania dieta za udział w Zgromadzeniu wynosiła 6 oboli za 'zwykłe' i 9 za 'główne' posiedzenie, dieta sędziego 3 obole (rdz 62), zasiłek teatralny 2 obole (rdz 43), zasiłek dla ubogich (rdz 49). Pilot Pirx (dyskusja) 20:28, 29 paź 2014 (CET)