Ekoogrodnictwo/Płodozmian/Uprawa współrzędna

<< Kompostowanie - Spis treści - Nawadnianie ogrodu >>

PŁODOZMIAN, ZMIANOWANIE, UPRAWA WSPÓŁRZĘDNA

Zasady układania płodozmianów - Uprawa współrzędna - Przykładowe płodozmiany

Zgodni sąsiedzi

Rośliny sąsiadujące ze sobą, oddziałują na siebie wzajemnie. Mogą sobie obopólnie przeszkadzać lub pomagać w rozmaity sposób, np. wykorzystując optymalnie składniki pokarmowe, czy światło, jedne rośliny mogą być podporą dla innych, mogą stanowić ochronę przed wiatrem itp. Ponadto poszczególne gatunki roślin wpływają na swój rozwój poprzez produkty przemiany materii i inne substancje wydzielane przez ich liście lub korzenie - mówimy wtedy o allelopatii.

Przykład zróżnicowanej uprawy współrzędnej - Capay w Kalifornii.

Warzywa	Zioła poprawiające ich smak
groch	koper ogrodowy
ziemniak	kolendra siewna, kminek zwyczajny, mięta pieprzowa
koper włoski	cząber ogrodowy
sałata głowiasta	cząber ogrodowy
rzodkiewka	rzeżucha ogrodowa
burak ćwikłowy	koper ogrodowy
pomidor	pietruszka
cebula	koper ogrodowy

Zasada uprawy współrzędnej jest więc prosta: należy tak dobrać poszczególne gatunki, aby konkurencja między nimi była jak najmniejsza, a pomoc jak największa. Rośliny uzupełniają się nad i pod ziemią, dopasowane są pod względem wymagań pokarmowych, czasami chronią się wzajemnie przed szkodnikami.

Niestety często jest tak, że dodatnia allelopatia zachodzi tylko w jednym kierunku, czasem nawet jedna z roślin wpływa dodatnio na inną, podczas gdy ta wpływa ujemnie na pierwszą. Innym problemem jest fakt, iż w literaturze dotyczącej tematu często spotyka się rozbieżne zalecenia co do połączeń danych gatunków. Wynika to z faktu, że różni autorzy zalecają jednocześnie np. inną rozstawę roślin, inne terminy sadzenia i siania, ponadto polecają różne odmiany. W dodatku allelopatia może mieć znaczenie lub nie w zależności od stanowiska i warunków klimatycznych. Z tych względów nie należy brać dosłownie tabeli zamieszczonych w tym rozdziale i używać ich jedynie jako wskazówek, sprawdzając każdorazowo jak wypada dana uprawa współrzędna w warunkach naszego ogrodu. Poniższe zestawienia są szczególnie godne wypróbowania:

Ponadto unikajmy takich zestawień:

Konkurencja

Uprawiane gatunki moją zróżnicowane wymagania pokarmowe, na jednym zagonie nie powinny rosnąć gatunki o bardzo dużych wymaganiach z gatunkami o małych wymaganiach, u których wystąpiłoby w takim przypadku ryzyko przenawożenia. Nie ma za to przeciwwskazań w łączeniu roślin o średnich wymaganiach z roślinami o wymaganiach dużych lub roślin o średnich wymaganiach z roślinami o małych. Warto pamiętać, że szczególnie dobrze na wzrost gatunków niemotylkowych wpływają gatunki roślin motylkowych, które dzięki symbiozie z bakteriami brodawkowymi mają dostęp do atmosferycznego azotu, a z nimi także rośliny uprawiane współrzędnie.

Niektóre rośliny mają bardzo zróżnicowane zapotrzebowanie na wodę, dlatego problematyczna może być ich współrzędna uprawa. Przykładem jest tu marchew i cebula, które oprócz takich korzyści jak obopólna ochrona przed szkodnikami nie pasują zbytnio pod tym właśnie względem - cebula ma wymagania nieco mniejsze.

Warzywa zajmują różną powierzchnię, tutaj także należy odpowiednio dobrać rośliny i zostawić im tyle wolnej przestrzeni, ile wymagają.

Duże znaczenie w przypadku uprawy współrzędnej ma głębokość korzenienia się roślin. Łącząc rośliny pobierające składniki z głębszych warstw gleby z roślinami korzeniącymi się płytko można znacznie intensywniej wykorzystać zagony.

Ochrona przed szkodnikami

W ogrodach biologicznych ogranicza się stosowanie chemicznych środków ochrony roślin praktycznie do zera, dlatego uprawy stają się bardziej narażone na ataki szkodników i patogenów. Rozwiązaniem są tutaj uprawy współrzędne uwzględniające wpływ danego gatunku na ograniczenie lub nawet wyeliminowanie szkodliwego czynnika. Przykłady takiego rodzaju allelopatii przedstawia poniższa tabela:

Choroba/szkodnik	Roślinny ochronne	Szczególnie skuteczne kombinacje
Bawełnica korówka, mszyce	nasturcja, lawenda, cząber ogrodowy	nasturcja pod drzewami owocowymi róże i lawenda fasola i cząber ogrodowy
Bielinek kapustnik	koper, szałwia, rozmaryn, tymianek, mięta pieprzowa, bylica, pomidory, seler	kapusta z pomidorami kapusta z selerem kapusta z ziołami na brzegach zagonu
Mączniak prawdziwy	czosnek, szczypiorek	kilka roślin czosnku pod drzewami, krzewami, truskawkami czy różami
Mrówki	lawenda, wrotycz pospolity, roszpunka	róże z lawendą
Muchówki	bazylia, wrotycz pospolity, orzech włoski	orzech włoski w miejscu wypoczynkowym
Myszy, karczowniki	czosnek, szachownica cesarska, wilczomlecz, ułudka ostrzeń, nostrzyk, słonecznik, narcyzy La Riante	nostrzyk w zasięgu korony drzewa, słoneczniki lub narcyzy na brzegach zagonów
Nicienie	aksamitka, nagietek lekarski	wymienione rośliny jako rośliny okrywowe lub na brzegach zagonów
Pchełki ziemne	bylica piołun, mięta pieprzowa, sałata, kwitnące pędy janowca	kapusta z sałatą siewki ogórka i janowiec
Połyśnica marchwianka	cebula, szałwia, rzeżucha	marchew z cebulą lub rzeżuchą
Rdza porzeczkowo-wejmutkowa	bylica piołun	bylica piołun z porzeczką czarną
Ślimaki	gorczyca, cebula, czosnek, nasturcja, szałwia, hyzop, tymianek	skuteczność "względna"
Śmietka cebulanka	marchew	cebula z marchwią
Stonka ziemniaczana	chrzan pospolity, jasnota, wrotycz pospolity, aksamitka	intensywnie pachnące odmiany aksamitek wśród ziemniaków

Szczegółowe informacje dotyczące gatunków oddziałujących korzystnie lub niekorzystnie znajdują się w opisach poszczególnych roślin uprawnych

<<<Zasady układania płodozmianów --- Płodozmian, zmianowanie, uprawa współrzędna --- Przykładowe płodozmiany>>>