Ekoogrodnictwo/Płodozmian/Zmianowanie
|
Zasady układania płodozmianów - Uprawa współrzędna - Przykładowe płodozmiany |
Wymagania pokarmowe roślin
edytujJak już wspomniano, w ogrodach można ułożyć zmianowanie roślin w oparciu o wymagania pokarmowe roślin. Dla trzyletniej rotacji wydzielamy trzy kwatery, przy czym każda może się składać z wielu zagonów. W pierwszej kwaterze w roku 1. rosną rośliny najbardziej żarłoczne. Ta kwatera była też silnie nawożona np. kompostem z obornika lub dużą dawką kompostu z odpadów roślinnych. Na drugiej kwaterze miejsce zajmują rośliny o przeciętnych wymaganiach pokarmowych, natomiast kwaterę trzecią stanowią głównie mało wymagające rośliny motylkowate.
| Warzywa o dużych wymaganiach | Warzywa o średnich wymaganiach | Warzywa o małych wymaganiach |
|---|---|---|
kapustne:
|
cebulowe:
|
strączkowe
|
dyniowate:
|
korzeniowe:
|
większość ziół |
|
|
|
* warzywa te na lekkich piaszczystych glebach traktujemy jako bardziej wymagające, np. marchew wczesną jako średnio wymagającą, ziemniaki jako bardzo wymagające.
W ogrodach gdzie stosuje się nawozy mineralne sztucznego pochodzenia ustala się zapotrzebowanie roślin na azot i osobno na fosfor, dzięki czemu można określić dawki nawozów azotowych i fosforowych. W ogrodach biologicznych, gdzie praktycznie wszystkie dozwolone nawozy są nawozami wieloskładnikowymi, ustala się jedynie ogólne zapotrzebowanie roślin na składniki pokarmowe, wydzielając rośliny dużo, średnio i mało wymagające.
Generalnie rośliny bardzo wymagające nawozimy dużą dawką nawozów organicznych, ideałem jest tutaj kompostowany obornik bydlęcy lub pomiot ptasi z dodatkiem mączki np. bazaltowej. Oczywiście wystarczy też zwykły kompost z odpadków roślinnych, ale w dużej dawce co najmniej 4 kg na m² powierzchni (i dodatkowo kilka zabiegów nawożenia pogłównego). Jeżeli stosujemy sam kompost, dobrze byłoby, aby uprawę tych warzyw poprzedzała uprawa roślin z przeznaczeniem na zielony nawóz, najlepiej motylkowatych. Oprócz wymienionych nawozów nadają się tutaj także suszony obornik bydlęcy, śruta rącznikowa lub mieszanka mączki z rogów, krwi i kości. Każdy z tych nawozów warto uzupełnić zawierającą mikroelementy mączką skalną lub popiołem drzewnym. Poza głównym nawożeniem rośliny te wymagają jeszcze przynajmniej 1-3 zabiegów nawożenia pogłównego - w ogrodach biologicznych stosuje się do tego celu gnojówki roślinne, gnojówkę zwierzęce lub w umiarkowanej ilości gnojowicę.
 |
Porada
|
Rośliny o średnich wymaganiach pokarmowych czerpią składniki odżywcze głównie z kompostu, który stosujemy wiosną w ilości około 2 kg na m². W okresie wzrostu niektóre z nich będą wymagały jeszcze jednego zabiegu nawożenia pogłównego.
Rośliny mało wymagające dzięki symbiozie z bakteriami azotowymi mają dostęp do azotu atmosferycznego (dotyczy to roślin strączkowych). Praktycznie nie wymagają dodatkowego nawożenia, wystarcza im to, co pozostało po bardziej wymagających roślinach. W każdym razie bez szkody dla nich możemy zastosować kompost w ilości 0,5 - 0,8 kg na m², a dla takich roślin jak fasola tyczkowa dobrze zrobi dawka popiołu drzewnego lub mączki skalnej, które nie zawierają azotu.
Allelopatia
edytujUkładając płodozmian powinniśmy też zwrócić uwagę na wpływ, jaki mają na siebie poszczególne gatunki roślin. Będzie o tym mowa szerzej w rozdziale Uprawa współrzędna.
Metoda biodynamiczna
edytujIstnieją jeszcze inne możliwości układania płodozmianów, stosowane w jednej z odmian ogrodnictwa ekologicznego, mianowicie w ogrodnictwie biodynamicznym. Zmianowanie składa się tutaj z czterech członów, cykl jest więc czteroletni. Warzywa dzielimy na warzywa liściowe, do których należą: sałata, szpinak, kapusty, kalafior (jego różna znajduje się w strefie liści), endywia, cykoria sałatowa, zioła (których częścią użytkową są liście; warzywa korzeniowe: burak ćwikłowy, marchew, pasternak, pietruszka, czosnek, cebula, por, seler, ziemniak, rzodkiewka, rzepa itp.; warzywa owocowe: ogórek, pomidor, papryka, oberżyna, cukinia, dynia, truskawka, fasola, soja, bób, soczewica, groch oraz warzywa kwiatowe, jak np. słonecznik i rośliny ozdobne (kwiaty niektórych nadają się do spożycia). Wybierając gatunki z poszczególnych grup układamy czteroletni płodozmian.
Dodatkowe zasady
edytujDodatkowymi elementami płodozmianów oprócz plonu głównego są przedplony i poplony (czyli międzyplony), dzięki których stosowaniu można uzyskać dodatkowy plon w ciągu jednego okresu wegetacyjnego. Warzywa o krótkim okresie wegetacji nadają się do zastosowania jako te dodatkowe elementy.
| Warzywa o długim okresie wegetacji (plon główny) | Warzywa o krótkim okresie wegetacji (poplon lub przedplon) |
|---|---|
|
|
- Większość warzyw uprawianych jako plon główny w większości przypadków może powrócić na to samo stanowisko po upływie co najmniej trzech lat, np. fasola, ogórek, sałata, czosnek, seler, marchew i ziemniak.
- W przypadku wystąpienia nicieni, kiły kapusty, raka pomidora lub infekcji głownią cebuli - warzywa te mogą powrócić na poprzednie miejsce po minimum pięciu latach.
- Warzywa takie jak kapustne, rzepowate, pietruszka, burak ćwikłowy i liściowy (boćwina), groch, cykoria, lepiej będą plonować w płodozmianach przynajmniej czteroletnich.
- Dla cebuli, pora, ogórka, sałaty, selera, marchwi i fasoli wystarczający będzie płodozmian dwuletni.
- Zmianowania nie wymagają: pomidor, papryka, bób, kukurydza cukrowa, możemy z powodzeniem uprawiać je corocznie na tym samym stanowisku. Nie zaszkodzi im jednak, jeżeli znajdą się w płodozmianie.
- Przedplonem oraz poplonem dla plonu głównego nie mogą być gatunki z nim spokrewnione.
- Przedplon nie może rosnąć na glebie świeżo nawiezionej; natomiast rośliny o krótkim okresie wzrostu możemy zastosować jako poplon po roślinach żarłocznych, w pierwszym roku po oborniku lub dużej dawce kompostu.
- Na poplon nadają się gatunki roślin przeznaczone na zielony nawóz, bardzo dobre są gatunki ozime; niektóre sklepy oferują specjalne mieszanki tych nawozów przystosowane do konkretnych rodzajów gleby.
- Jeżeli stosujemy płodozmian czteroletni, to w czwartym roku wysiewamy rośliny przeznaczone na nawóz, chociaż nie jest to przymusem.