Mi salutas vin

Zawartość lekcji (Enhavo de leciono) edytuj

W tej lekcji przedstawimy:

  • podstawowe zwroty grzecznościowe;
  • końcówki poszczególnych części mowy i liczby mnogiej;
  • podstawowe czasowniki;
  • zaimki osobowe
  • rdzenie: salut- ⋆ fart- ⋆ bon- ⋆ dank- ⋆ help- ⋆ pardon- ⋆ ir- ⋆ tag- ⋆ profesor- ⋆ ven- ⋆ nom- ⋆ voli- ⋆ prunt- ⋆ loĝ- ⋆ pol- ⋆ student- ⋆ amik- ⋆ vegetar- ⋆ kor- ⋆ skrib-

Podstawowe zwroty edytuj

Dialog 1.1 (Dialogo 1.1) edytuj

Lidia (esp. Lidja), młoda studentka z Łodzi, napotyka przypadkiem swojego znajomego z Niemiec, Karla, który pomagał jej w nauce esperanto.

 
Esperanto
 
Dialog
DialogoSaluton!
Lidja: Saluton, Karlo! Kiel vi fartas?

Karlo: Bonan tagon! Mi fartas bone, kaj vi?
Lidja: Mi ankaŭ fartas bone. Dankon por la helpo!
Karlo: Nedankinde. Pardonu, mi nun devas iri.
Lidja: Adiaŭ, Karlo.

Karlo: Adiaŭ, ĝis morgaŭ.

lub pełniej:

  • [par.ˈdo.nu ˈmin] Pardonu min! – Wybacz mi!
  • Mi nun devas iri. – Właśnie muszę iść.
  • adiaŭ – żegnaj, bywaj
  • ĝis morgaŭ – do jutra
  • ĝis revido – do zobaczenia
  • ĝis poste – do potem

Zwróć uwagę na fragment:

 
Esperanto
 
Dialog
DialogoSaluton!
Lidja: Saluton, Karlo! Kiel vi fartas?
Karlo: Bonan tagon! Mi fartas bone, kaj vi?

Użyliśmy tu rdzenia:

  • fart – miewać się

w czasie teraźniejszym:

  • far+as

W odpowiedzi użyliśmy rdzenia:

  • bon

z końcówką przysłówka

  • bon+e – dobrze

W tym dialogu użyliśmy również dwóch pierwszych zaimków osobowych:

  • mi – ja
  • vi – ty, wy

Czasownik nie zmienia się podczas odmiany przez osoby

  • mi faras... – (ja) miewam się...
  • vi faras... – (ty) miewasz się...

Pozostałe zaimki osobowe to:

  • li – on
  • ŝi – ona
  • ĝi – ono
  • ni – my
  • ili – oni, one


Dialog 1.2 (Dialogo 1.2) edytuj

Lidia odwiedza swojego nowego profesora, by pożyczyć od niego książkę. Profesor okazał się być esperantystą.

 
Esperanto
 
Dialog
DialogoBonvenon!
Lidja: Bonan tagon, profesoro.

Profesoro: Kiu vi estas?
Lidja: Mi estas Lidja.
Profesoro: Kio vi estas?
Lidja: Mi estas nova studentino.
Profesoro: Bonvenon! Gratulon! Mi nomiĝas Tadeo Brudziński. Mi alvenis hieraŭ el Varsovio. Kio okazas?
Lidja: Mi volas prunti libron.

Profesoro: Bone! Mi pruntos iun!
  • bon.ˈve.non bonvenon – witaj
  • profesoro – profesor
  • Kiu vi estas? – Kim jesteś? (dosłownie 'kto jesteś')
  • Kio vi estas? – Kim jesteś? (dosłownie 'co jesteś')
  • Mi estas ... – Jestem ...
  • [ɡra.ˈtu.lon] Gratulon! – Gratulacje!
  • Mi nomiĝas ... – Nazywam się ...
  • Mi alvenis el ... – Przybyłem z ...
  • hieraŭ – wczoraj
  • Varsovio – Warszawa
  • Moskvo – Moskwa
  • Berlino – Berlin
  • Kio okazas? – Co się dzieje?
  • Mi volas prunti libron. – Chcę pożyczyć książkę.
  • Mi pruntos iun! – Pożyczę jakąś!

Tekst (Teksto) edytuj

Lidia koresponduje ze swoją nową koleżanką Marią z Litwy, którą poznała przez internet.

 
Esperanto
 
Tekst
Tekstoletero
Saluton, Maria!

Mi nomiĝas Lidja. Kiel vi fartas? Mi venas el Pollando. Mi loĝas en Lodzo. Mi estas polino kaj studentino. Ĉu vi estas studentino? Ĉu ni estos amikoj? Mi ne estas vegetarano kiel vi.

Kore,
Lidja
  • Mi venas el ... – Pochodzę z ...
  • Mi loĝas en ... – Mieszkam w ...
  • Pollando – Polska
  • Litovio – Litwa
  • Lodzo – Łódź (miasto)
  • polo – polak
  • polino – polka
  • studento – student
  • studentino – studentka
  • Ĉu vi estas ... ? – Czy ty jesteś ... ?
  • Ĉu ni estos ... ? – Czy my będziemy ... ?
  • Mi ne estas ... – Ja nie jestem ...
  • amiko – przyjaciel
  • amikoj – przyjaciele
  • vegetarano – wegetarianin
  • kiel vi – jak ty
  • kore – serdecznie (dodawane na końcu listu)
  • amike – przyjacielsko (dodawane na końcu listu)

Gramatyka (Gramatiko) edytuj

Końcówki (Finaĵoj) edytuj

W esperanto każda część mowy otrzymuje odpowiednią dla siebie końcówkę. W niektórych słownikach podane są same rdzenie wraz z najbardziej typowym tłumaczeniem, na przykład:

  • skrib – pisać

Czasem fakt, że został podany rdzeń jest zaznaczony dodatkowym symbolem:

  • skrib* – pisać
Końcówka Przykład Polskie znaczenie
Rzeczownik -o skribo pismo
Przymiotnik -a skriba pisemny
Przysłówek -e skribe pisemnie
Czasownik (w bezokoliczniku) -i skribi pisać
Czasownik w czasie przeszłym -is mi skribis pisać
Czasownik w czasie teraźniejszym -as mi skribas piszę
Czasownik w czasie przyszłym -os skribos będę pisać
Czasownik w trybie rozkazującym -u vi skribu pisz
Czasownik w trybie przypuszczającym -us mi skribus pisałbym
Czasownik w trybie przypuszczającym -us mi skribus pisałbym
Liczba mnoga -j skriboj pisma

Dodanie innej końcówki do rdzenia wyrazowego zmienia jego znaczenie. Dzięki temu wystarczy, że nauczysz się tylko tych rdzeni i funkcji końcówek, by być w stanie porozumiewać się płynnie w języku.

Niektóre słowa nie posiadają w ogóle końcówek (esp. senfinaĵaj vortoj). Głównie są to przyimki, spójniki i niektóre przysłówki. Kończą się one zazwyczaj spółgłoską bądź dwugłoską -aŭ. W pewnych okolicznościach można do nich dodać odpowiednią końcówkę, o czym dokładniej będzie później.

  • kontraŭ – przeciw, naprzeciwko
  • kontraŭa – przeciwny
  • krom – oprócz
  • krome – poza tym, co więcej

Ćwiczenia (Ekzercoj) edytuj

Ćwiczenie 1.1 edytuj

Dodaj odpowiednie końcówki w puste miejsca.

1  

Mi fartas bon

!

2  

Mi nun est

en Brazilo.

3  

Vi estas bon

amiko.