Esperanto/Lekcja 2

Zawartość lekcji (Enhavo de leciono)

W tej lekcji przedstawimy:

• rdzenie: lingv- ⋆ parol- ⋆ land-
• afiksy: -uj- ⋆ -an-
• nazwy krajów, narodowości i języków

Dialog

Esperanto Dialog Dialogo – De kie vi estas?

Lidja: Saluton. Mi estas Lidja. Paŭlo: Saluton. Mi estas Paŭlo. De kie vi estas? Lidja: Mi estas el Pollando. Kaj vi? Paŭlo: Mi venas el Hispanio. Kiujn lingvojn vi scipovas? Lidja: En mia lando parolas pole. Mi ankaŭ konas anglan kaj germanan lingvon. Paŭlo: Mi parolas hispane kaj portugale. Pardonu, mi devas iri. Lidja: Ĝis revido Paŭlo: Ĝis

• De kie vi estas? – Skąd jesteś?
• De kie vi venas? – Skąd pochodzisz?
• Kiujn lingvojn vi scipovas? – Jakie znasz języki?
• En kiu lingvo oni parolas en via lando? – Jakim językiem mówi się w twoim kraju?
• Kiun lingvon oni parolas en via lando? – Jakim językiem mówi się w twoim kraju?

Te dwa ostatnie pytania różnią się gramatycznie

• en - w
• kiu - kto, który - jest to jeden z korelatywów i tłumaczenie na "kto" jest tylko orientacyjnie. Jest to pytanie o osobę lub podmiot. Nie myl z kioma czyli pytaniem o ilość

Na obie konstrukcje możesz odpowiedzieć:

• En mia lando parolas pole. - W moim kraju mówi się po polsku.

Kraje i narodowości

Mapa europy z esperanckimi nazwami krajów

W esperanto nazwa polski składa się z dwóch rdzeni:

• Pol+lando - Polska

Mamy tu rdzeń pol- oznaczające narodowość i lando - kraj

Możemy więc utworzyć z tego przymiotnik:

• pola - polski (np. pola lingvo - polski język)

oraz rzeczownik oznaczający mieszkańca kraju:

• polo - Polak

W ten sam sposób zachowują się przykładowo nazwy państw:

• Finnlando - Finlandia
• Svislando - Szwecja

Podobnie zachowują się nazwy krajów takich jak:

• Germanio - Niemcy
• Ĉeĥio - Czechy
• Rusio - Rosja

gdzie mamy cząstkę -i- jednak wciąż możemy używać:

• germana - niemiecki
• germano - Niemiec

Cząstka -i- bywa zastępowana cząstką -uj- (która generalnie oznacza zawierający, noszący, pojemnik, roślinę wydającą dany owoc) dając:

• Germanujo - Niemcy
• Ĉeĥujo - Czechy
• Rusujo - Rosja

Której z trzech form nazw krajów użyć to kwestia zwyczajowa. Jednak użycie innej nie jest błędem więc możesz powiedzieć Pollando, Polujo lub Polio.

Nazwy mieszkańców krajów od nazwy kraju możesz też utworzyć używając sufiksu -an-:

• Kanado - Kanada
• kanadano - Kanadyjczyk
• pollandano - polak

Gramatyka (Gramatiko)

Sufiks:

• -uj-

służy do tworzenia nazw:

• pojemników
• drzew i krzewów
• państw

Może też występować samodzielnie:

• ujo - pojemnik

Sufiks:

• -an-

służy do tworzenia nazw członków zbiorowości, mieszkańców krajów, miast, kontynentów wyznawców religii, zwolenników idei

• klub – klub
• klubano – klubowicz
• Usono -Stany Zjednoczone
• usonano - Amerykanin
• Eŭropo - Europa
• eŭropano - Europejczyk
• Berlino - Berlin
• berlinano - berlińczyk
• Kristo - Chrystus
• Kristano - chrześcijanin
• respubliko - republika
• respublikano - republikanin

Może też występować samodzielnie:

• ano - członek

Korelatywy:

• kiu
• kie

Biernik -n

• Mi konas anglan lingvon. - Znam język angielski.
• Li havas libron - On ma książkę.
• Ŝi skribas leteron - Ona pisze list.

Mimo użycia biernika w tekście esperanckim w tłumaczeniu na polski może pojawić się inny przypadek:

• Mi ne konas anglan lingvon. - Nie znam języka angielskiego. (Po polsku używamy dopełniacza.)

Linki zewnętrzne

• Rekomendowana przez Akademio de Esperanto lista nazw krajów.