Esperanto/Lekcja 4

Zawartość lekcji (Enhavo de leciono)

W tej lekcji przedstawimy:

• odmianę czasowników
• liczebniki główne
• podawanie godziny
• rdzenie: est- ⋆

Odmiana czasownika

Czasownik odmienia się przez trzy czasy	poprzez zmianę końcówki	dając w efekcie
przeszły	-is	Mi estis. - Byłem.
teraźniejszy	-as	Mi estas. - Jestem.
przyszły	-os	Mi estos. - Będę.

Reguła ta działa dla każdego rdzenia który może występować w funkcji czasownika.

• Mi venas. - Ja pochodzę
• Li scipovis. - On umiał.
• Ŝi parolos. - Ona powie / będzie mówić.

Liczebniki

Podstawę nazewnictwa liczb w esperanto tworzą słowa:

Liczba	Nazwa	Posłuchaj przykładu
0	nul
1	unu
2	du
3	tri
4	kvar
5	kvin
6	ses
7	sep
8	ok
9	naŭ
10	dek

Osobne nazwy mają też liczby będące wielokrotnością dziesięciu:

Liczba	Nazwa	Posłuchaj przykładu
100	cent
1000	mil
1 000 000	miliono
1 000 000 000	miliardo

Aby uzyskać pozostałe liczby liczebniki można łączyć:

• 20 – dudek (dosłownie dwa-dziesięć)
• 31 – tridek unu (dosłownie trz-dziesięć jeden)
• 142 – cent kvardek du
• 563 – kvincent sesdek tri
• 1784 – mil sepcent okdek kvar
• 95895 – naŭdek kvin mil okcent naŭdek kvin
• 26 345 566 789 – dudek ses miliardoj tricent kvardek kvin milionoj kvincent sesdek ses mil

Godziny i określenia czasu

• Kioma horo estas? - Która jest godzina?
• Estas la kvina horo. - Jest piąta.

• Kiom da jaroj vi havas? - Ile masz lat?

Na tak postawione pytanie można odpowiedzieć na kilka sposobów. Mogą być one używane zamiennie.

• Mi havas kwardek du jarojn. - Mam czterdzieści dwa lata. (Użyliśmy tutaj czasownika havi - mieć)
• Mi estas kvindektrijara. - Mam pięćdziesiąt trzy lata. (Użyliśmy tutaj czasownika esti - być)
• Mi aĝas sesdek kvar jaroj. - Mam sześćdziesiąt cztery lata. (Użyliśmy tutaj czasownika aĝi - być w jakimś wieku/mieć ileś lat utworzonego z rdzenia aĝ- oznaczającego wiek życia)

Czas możemy określać również mniej precyzyjnie:

• hieraŭ - wczoraj
• hodiaŭ - dziś
• morgaŭ - jutro

Gramatyka (Gramatiko)

Prefiks ek- oznacza początek lub krótkotrwałą czynność:

• dormi - spać
• ekdormi - usnąć/zasnąć
• vidi - widzieć
• ekvidi - zobaczyć/ujrzeć
• krii - krzyczeć
• ekkrii - krzyknąć/wykrzyknąć

Sufiks -obl- oznacza krotność.

• duobla - dwukrotny

Sufiks -on- oznacza ułamek

• triono - jedna trzecia

Sufiks -op- oznacza zbiorowość

• kvarope - we czworo