Fizyka dla liceum/Drgania i fale mechaniczne

Ruch harmoniczny, definicje

edytuj

1. Ruch w którym siła wprawiająca ciało w ruch jest proporcjonalna do wychylenia i ma zwrot przeciwny do wychylenia

 

k - współczynnik charakteryzujący oscylator

x - wychylenie z położenia równowagi

2. Ruch, w którym wychylenia z położenia równowagi zmieniają się zgodnie ze zmianą funkcji sinus, czyli są sinusoidalnie zmienne

 

 

A - amplituda

  - częstość kołowa

  - faza początkowa ruchu (kąt wychylenia z położenia równowagi w chwili rozpoczęcia pomiaru czasu)

Równania ruchu oscylatora harmonicznego

edytuj
  • oznaczenia :

x - wychylenie ze stanu równowagi ( położenia zero )
A - amplituda drgań ( maksymalne wychylenie )
T - okres, jednostka [s]
  - częstość drgań, jednostka [Hz,1/s]
  - przesunięcie fazowe

  • związki :

 

ponieważ   jest wyrażone w radianach.

Ponadto nie powinno używać się do opisu częstości kołowej jednostki Hz (chociaż jest to poprawne). Preferowany zapis:  

  • położenie (przemieszczenie)

 

  • prędkość

 

 

  • prędkość ( skąd to się bierze  ;)

Prędkość jest pochodną położenia po czasie , więc :
 

  • przyspieszenie (zwrot siły wypadkowej)

 

 

Związki dla ciężarka drgającego na sprężynie

edytuj

 

 

 

Siła, prędkość, przyspieszenie w ruchu harmonicznym

edytuj

 

  to tzw. faza

 

 

Opis zmian siły, prędkości, przyspieszenia

edytuj

 

 

 

czas xFV a
000 0
   0 
 00 0
   0 
 00 0

Wahadło matematyczne

edytuj

Definicja

edytuj

Wahadło matematyczne - wahadło drgające z małą amplitudą.

Wahadło matematyczne jest traktowane jako oscylator harmoniczny.

Wzory opisujące wahadło matematyczne

edytuj

 

 

 

 

 

 

Łączenie sprężyn

edytuj

Gdy pomijamy masy sprężyn.

  • szeregowe

 

  • równoległe

 

Energia oscylatora

edytuj

 

W amplitudzie:  

W położeniu równowagi:  

Całkowita energia oscylatora harmonicznego:

 

Rezonans mechaniczny

edytuj

Częstość drgań własnych - częstość z jaką drga swobodnie oscylator wytrącony z położenia równowagi.

Rezonans mechaniczny - wzajemne pobudzanie do drgań dwóch oscylatorów mających tę samą częstość drgań własnych.


Opis i cechy fali mechanicznej

edytuj

W ośrodku sprężystym rozchodzi się fala mechaniczna, jeśli element ośrodka jest wytrącany cyklicznie z położenia równowagi.

Cechy fali biegnącej

długość - odległość jaką przebywa fala w danym okresie

częstotliwość i okres - są równe częstotliwości i okresowi źródła drgań wytwarzającemu fale


Jeżeli źródło fali jest oscylatorem harmonicznym to powstaje fala sinusoidalna.


amplituda - maksymalne wychylenie cząsteczki fali z położenia równowagi

prędkość - jest cechą ośrodka


Rodzaje fal:

  • poprzeczne
  • podłużne
  • koliste
  • płaskie
  • kuliste

Równania opisujące falę biegnącą

edytuj

 

t - chwila czasu, w której określono wychylenie z położenia równowagi

x - odległość danego punktu od początku układu współrzędnych

  - długość fali

 

Faza fali biegnącej: argument funkcji sinus.

Fale dźwiękowe

edytuj

Dźwięki wydawane są przez ciała drgające z częstotliwością od 16 Hz do 20 kHz.

Żeby fala taka została odebrana przez człowieka musi posiadać odpowiednią częstotliwość(wysokość) oraz odpowiednio wielkie natężenie.

Efekt Dopplera

edytuj

Częstotliwość dźwięku odbieranego od obserwatora jest wyższa od dźwięku wydawanego przez źródło, gdy źródło zbliża się do obserwatora i niższa niż dźwięku wydawanego przez źródło, gdy źródło oddala się od obserwatora.

  • obserwator nieruchomy, źródło ruchome
    • zbliżanie

 

    • oddalanie

 

  • obserwator ruchomy, źródło nieruchome
    • zbliżanie

 

    • oddalanie

 

Dyfrakcja i interferencja fal mechanicznych. Fale stojące

edytuj

Dyfrakcja fali - ugięcie fali na krawędziach przeszkody

obrazek - dyfrakcja częściowa

obrazek2 - dyfrakcja całkowita


Dyfrakcja na pojedynczej szczelinie jest dyfrakcją całkowitą jeżeli szerokość szczeliny jest mniejsza od długości fali.

Interferencja - nakładanie (sumowanie) fal

W miejscu nałożenia się dwóch fal nastąpi:

  • wzmocnienie - jeżeli spotykają się fale o zgodnych fazach
  • wygaszenie - jeżeli spotykają się fale o przeciwnych fazach

Nakładanie się fal o jednakowych amplitudach i częstotliwościach biegnących wzdłuż tego samego kierunku: obrazek. Nakładanie się fal o jednakowych amplitudach i częstotliwościach biegnących w różne strony: obrazek.

Efektem nałożenia się takich fal może być tzw. fala stojąca

amplituda strzałki - amplituda A + amplituda B

węzeł - miejsce fali, w którym nie występują żadne drgania

strzałka - miejsce fali, w którym występują drgania maksymalne

Amplituda fali stojącej równa jest dwukrotności amplitudt fali składowych.

Dźwiękowe fale stojące na strunach, prętach i rurach.

 

a)

 

  częstotliwość pierwszej harmonicznej

b)

 

 

c) pręt zamocowany w środku

 

 

Rury:

  • jednostronnie otwarta

 

 

 

 

  • dwustronnie zamknięta

 

 


  • dwustronnie otwarta

 

 

Energia fali, natężenie dźwięku

edytuj

Fala biegnąca niesie energię uzyskaną ze źródła wytwarzającego fale.

moc źródła - ilość pracy wykonywanej podczas wytwarzania fali w źródle w jednostce czasu

Natężenie fali w danym jej punkcie

edytuj

 

Moc przypadająca na jednostkę powierzchni czoła fali.

Aby dźwięk mógł zostać odebrany musi mieć minimalną częstotliwość oraz minimalne natężenie tzw. natężenie progowe.

 

Poziom natężenia dźwięków (głośności) określa związek

 

 

J - dźwięk wydawany  - próg słyszalności

Jednostka: bell.