Historia dla gimnazjum/Koniec I wojny światowej

Włączenie się USA do wojny

Już na przełomie 1916 i 1917 roku w Europie zaczęto odczuwać zmęczenie niekończącą się wojną. Prezydent USA Thomas Woodrow Wilson podjął próbę mediacji, czyli pośrednictwa w konflikcie w celu zaprowadzenia pokoju. Jednakże inicjatywa ta pozostała bez echa. W 1917 roku Wilson przedstawił Kongresowi nowe cele polityki zagranicznej Stanów Zjednoczonych, na podstawie których USA mogła wypowiedzieć Niemcom wojnę. Wkrótce doszło do tego. W ten sposób Ameryka przestała być w izolacji politycznej, Ententa natomiast zyskała potężnego sojusznika, dysponującego zasobami ludzkimi, surowcowymi i wysoko rozwiniętym przemysłem.

Klęska państw centralnych

Po przystąpieniu do wojny USA, Niemcy postanowili pokonać Ententę w Europie, za nim zza Atlantyku przybędą żołnierze amerykańscy. Rozpoczęto masową mobilizację rzeszy ludzi, w tym nawet uczniów ostatnich klas gimnazjów. Wojska niemieckie mogły ruszyć na zachód, bowiem w międzyczasie podpisany został pokój z bolszewicką Rosją. Ofensywa ruszyła i dotarła aż do rzeki Marny w zachodniej Francji, jednak po klęsce nad nią (17/18 lipca 1918) Niemcy musieli się wycofać. W sierpniu wojska Ententy pod dowództwem marszałka Ferdinanda Focha przeszły do kontrofensywy, wkrótce zostały wsparte przez oddziały z USA. Ostatecznie przekreśliło to marzenia Niemców o zwycięstwie. Ostatecznie resztki armii niemieckiej poszły w rozsypkę, gdy wybuchła w kraju rewolucja.
W 1917 roku na wschodzie armia niemiecka wkroczyła wgłąb terytorium ogarniętej chaosem Rosji. Rosjanie, ponoszący kolejne klęski chcieli szybkiego zakończenia wojny z Niemcami. Pokój podpisano 3 marca 1918 roku w Brześciu Litewskim.
Tymczasem na Bałkanach w październiku 1918 roku wojska Ententy zajęły Bułgarię, odcinając tym samym od Niemiec i Austro-Węgier sprzymierzoną z nimi Turcję. Równocześnie, 3 listopada doszło do kapitulacji armii austriackiej.

Zakończenie I wojny światowej. Rozpad Austro-Węgier i rewolucja w Niemczech

Wraz z końcem I wojny światowej dobiegły kresu rządy Romanowów w Rosji, Hohenzollernów w Niemczech i Habsburgów w Austro-Węgrzech. Wojna zakończyła się 11 listopada 1918 roku, gdy delegacja niemiecka w wagonie kolejowym marszałka Focha pod Paryżem podpisała akt kapitulacji. W Europie powstawały nowe państwa lub odbudowywane były te, które niegdyś utraciły niepodległość. W wyniku rozpadu Austro-Węgier pojawił się kraje takie jak Zjednoczone Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS), Republika Austrii, Czechosłowacja czy Zachodnioukraińska Republika Ludowa. W Europie zaczęło dochodzić do buntów, wybuchały nawet rewolucje. Jedna z nich ogarnęła Niemcy, a jej skutkiem było powołanie socjaldemokratycznego rządu z Friedrichem Ebertem na czele i proklamowanie republiki.

Skutki materialne i psychologiczne I wojny światowej

W wyniku 4 lat ciężkich walk Europa była spustoszona, gospodarka została zrujnowana, zginęło ponad 10 mln ludzi, w tym blisko 400 tys. Polaków, trwale okaleczonych zostało natomiast około 8 mln, a 22 mln odniosło rany. Trwałym zmianom uległa kultura i sposób myślenia ludzi. Wojna odniosła też destrukcyjny wpływ na psychikę żołnierzy, młodych ludzi, których codziennością było zabijanie. Upadły dla nich wszelkie autorytety, zmieniła się ich orientacja, nie mogli zdobyć wykształcenia. Z tego powodu mówiło się o "straconym pokoleniu". Coraz większe znaczenie podczas walk miała tzw. wojna psychologiczna. Polegała ona na osłabianiu ducha żołnierzy przeciwnika, poprzez głoszenie haseł propagandowych.

Orędzie prezydenta USA Wilsona

Pierwszą propozycją przebudowy ładu w Europie przedstawił prezydent USA Wilson, który w styczniu 1918 roku wygłosił orędzie, czyli uroczyste oświadczenie do Kongresu, w którym przedstawił w 14 punktach program uregulowania stosunków międzynarodowych po wojnie. Wśród nich znajdowały się propozycje dotyczące jawności wszelkich zawieranych traktatów, powszechnego rozbrojenia i wolności żeglugi. Prezydent też był za odbudową państwa polskiego oraz utworzeniem międzynarodowej organizacji, mającej zapewnić pokój na świecie.