Historia dla gimnazjum/Ku zjednoczeniu ziem polskich

Polska w XIII wieku

W XIII wieku rozbitej i słabej Polsce zagrażać zaczęli liczni wrogowie: Mongołowie, którzy wielokrotnie napadali i pustoszyli Małopolskę i Śląsk, Krzyżacy oraz Nowa Monarchia. Była to monarchia założona przez margrabiów brandenburskich, którzy wykorzystując osłabienie i rozdrobnienie ziemi polskich zajęli ziemię lubuską i tereny położone na prawym brzegu Odry. Równocześnie Mazowsze, a nawet Małopolskę nękał najazdy pogańskich Litwinów. Mimo to w XIII w. Polska zaczęła rozwijać się gospodarczo, co wiązało się m.in. z licznymi lokacjami wsi, miast i przybywaniem osadników z zachodu. Powstawały także nowe szlaki handlowe, jednak podział kraju na liczne księstwa ograniczał możliwości kupców..

Schyłek XIII wieku

Jednym z pierwszych władców, którzy po zniszczeniu państwa Henryków śląskich podjął próbę zjednoczenia Polski był wnuk zamordowanego w 1241 r. pod Legnicą Henryka PobożnyHenryk Prawy (łacińskie Probus). Udało mu się scalić ziemię krakowską i wrocławską, jednak jego nieoczekiwana śmierć w 1290 r. uniemożliwiła mu sięgnięcie po koronę polską. Henryk Prawy swoje księstwo zapisał w spadku Przemysłowi II, księciu Wielkopolski. Jednak Przemysłowi nie udało się utrzymać ziemi krakowskiej, którą zaraz po śmierci Henryka Prawego zajął król czeski Wacław II z dynastii Przemyślidów. Wkrótce wojska czeskie dokonały podboju terenów, na których władzę sprawował książę Władysław Łokietek, potomek Kazimierza Sprawiedliwego. A były to Kujawy i część Małopolski. Aby usprawnić działanie aparatu władzy Wacław powołał urząd starosty - namiestnika, mającego bardzo rozległe uprawnienia. Zapędy Wacława zahamował Przemysł II, książę ziemi wrocławskiej i Wielkopolski, który objąwszy władzę na Pomorzu Gdańskim na mocy układu z tamtejszym księciem w 1295 r. koronował się na króla Polski, mimo tego, że do jego księstwa nie należała znaczna część kraju, w tym Małopolska. Koronacji dokonał arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka. Zajęciem przez Przemysła Pomorza Gdańskiego i jego dążeniem do zjednoczenia Polski zaniepokojeni byli Brandenburczycy, którzy byli inicjatorami porwania króla w 1296 r. Podczas próby pojmania Przemysł został ciężko ranny, dlatego porywacze, wiedząc, że nim dowiozą go do Brandenburgii - umrze, zabili go w trakcie ucieczki. Po zamordowaniu króla na ziemie jego księstwa wkroczył wygnany ze swoich ziem przez Wacława II Władysław Łokietek. Nie udało mu się utrzymać w całości posiadanego państwa: część odpadła na rzecz Brandenburgii, część zagarnęli sąsiedni władcy. Wkrótce dzielnicę Władysława Łokietka zaatakował i zajął wspierany przez ludność wielkopolską Wacław II. W 1301 r. władający Małopolską, Kujawami, większością Wielkopolski, ziemią sieradzką, łęczycką i Pomorzem Gdańskim Wacław II, król czeski koronował się na króla Polski. Rządy czeskie z czasem przestały zadowalać ludność: król był stale nieobecny, w jego imieniu rządzili zaś starości. Po kilku latach czeskich rządów w Polsce zaczęły się szerzyć bunty, związane także z powrotem wygnanego księcia Władysława Łokietka. Zaraz potem, w 1305 r. Wacław II zmarł, przekazując władzę swemu synowi Wacławowi III. Ale Polacy nie zamierzali po raz kolejny pozwolić, aby Czesi zasiedli na ich tronie. Wacław III zginął zresztą zamordowany w 1306 r. Był ostatnim czeskim władcą z dynastii Przemyślidów. Jego śmierć pogrążyła państwo praskie w chaosie, a także umożliwiła Władysławowi Łokietkowi sięgnięcie po władzę w Polsce.