Historia dla gimnazjum/Odrodzenie w Europie

W XIV wieku we Włoszech powstała nowa epoka w historii - renesans (zwany również jako odrodzenie). Artyści i naukowcy tej epoki odkryli różne dzieła sztuki i karty z rozprawami naukowymi pochodzące z antyku. Nie kwestionowano wartości religijnych (Boga traktowano jako równego sobie), zaś większy nacisk położono na wartość człowieka. To właśnie człowiek inspirował artystów (głównie malarzy i rzeźbiarzy). Aby o wiele lepiej pokazać człowieka na płótnie czy też w gipsie rozpoczęto badania anatomiczne. Prawdziwy rozwój mógł nastąpić dzięki wynalezieniu druku przez Jana Gutenberga. Spadek cen książek spowodowały, iż wiele nowych osób mogło je nabyć.

Najważniejszym nurtem filozoficznym i kulturalnym tej epoki był humanizm. Kierował uwagę na osobę i sprawy ludzkie: godność, poczucie wolności, wszechstronny rozwój oraz harmonię w społeczeństwie. Terencjusz: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce - naczelne hasło humanizmu zaczerpnięte z antyku. Antropocentryzm stawiał człowieka w środku świata, który uznawany był za równego z Bogiem. Kolejny nurt ideowy to predestynacja- nieodwracalność losu. Wywodził się z Kalwinizm. Kalwiniści uważali, że człowiek bez względu na swoje czyny dostąpi zbawienia albo nie. Nikt nie może uniknąć przeznaczenia, człowiek idzie wytyczoną drogą.

Kiedy się rozpoczęła?

Nie ma pewności, kiedy zapoczątkowano renesans. Większość publikacji historycznych podaje, iż ta epoka rozpoczęła się w 1492 roku, kiedy to hiszpański żeglarz (z pochodzenia Włoch) Krzysztof Kolumb odkrył Karaiby (Ameryka Środkowa) . Za inna datę uznaje się rok 1455, kiedy to Jan Gutenberg odkrył druk. Jeszcze inną datą jest rok 1453 rok, kiedy Turcy Osmańscy przejęli Konstantynopol.

Kolebka odrodzenia

Kultura odrodzenia zaczęła się kształtować najpierw we Włoszech, ponieważ to właśnie tam przetrwały widoczne ślady antyku po panowaniu Rzymian: antyczne budowle przerobione na świątyni, ruiny, koloseum. Natomiast po upadku Konstantynopola wiele uczonych z Bizancjum przeniosło się od Włoszech. Przenieśli ze sobą wiedzę o kulturze starożytnych Greków i natrafili na dobry grunt. Makiawelizm Niccolò Machiavelli - pisarz polityczny, zafascynowany dziejami historycznymi historyk, poeta. Jego największym dziełem jest Książę, w którym opisał władzę taką jaka jest, pozbawiona skrupułów. Władca musi postępować albo jak lew(silny) albo jak lis(sprytny). Stworzył makiawelizm- doktrynę polityczną, w której najważniejszym celem w polityce jest racja stanu. Utopia Tomasz Morus- poseł parlamentu angielskiego i kanclerz Królestwa Anglii. Autor "Utopi". Książki, w której opisał idealny i wyidealizowany ustrój. Ludzie żyliby zgodnie z naturą, w spokoju i bez pieniędzy.

Renesans w Polsce

W Polsce trwający od XVI wieku do 30. lat XVII w, w czasie Złotego wieku kultury polskiej(panowanie Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta). Duży wpływ na wprowadzenie renesansu do Polski był ślub Zygmunta Starego z Boną, która pochodziła z rodu włoskiego. Sprowadzała potrawy ojczystego kraju oraz stroje. Wybitnym przedstawicielem literatury odrodzenia był Jak Kochanowski- autor trenów, fraszek oraz Odprawy posłów greckich. Utwór został napisany na zamówienie Jana Zamoyskiego z okazji ślubu z Krystyną Radziwiłłówną w 1578 r. Słynni literaci: Andrzej Frycz Modrzejewski, Piotr Skarga, Mikołaj Rej, Mikołaj Szarzyński. Ogromnym przełomem było odkrycie dokonane przez Mikołaja Kopernika. Obalił teorię Ptolemeusza tzw, system geocentryczny i stworzył system heliocentryczny, który opublikował w dziele O obrotach ciał niebieskich. Przez 300 lat było to surowo potępiane przez kościół. Dopiero po zastosowaniu teleskopu udowodniono teorię Kopernika, który popełnił niektóre błędy m.in uważał,że planety krążą po orbitach w kształcie koła.

Słynni ludzie renesansu

Leonardo da Vinci - autoportret

• Leonardo da Vinci - najwybitniejszy człowiek tej epoki, pochodzący z Włoch będący: malarzem, anatomem, technikiem, zoologiem, uczonym, geologiem, naukowcem oraz autorem ponad 7 000 prac, szkiców i rysunków.
• Michał Anioł - słynny malarz z Włoch, autor fresków w Bazylice św. Piotra (Kaplica Sykstyńska).
• Rafael (właść. Raffaello Santi) - włoski malarz.
• Jan Gutenberg - niemiecki wynalazca druku.
• Erazm z Rotterdamu - holenderski filozof, jako pierwszy odważnie krytykował kościół, jednakże nie odciął się od niego.

Słynne dzieła

• Mona Lisa - obraz Leonarda da Vinci, powstały w latach 1503-1506.
• Ostatnia Wieczerza - malowidło ścienne Leonarda da Vinci, obecnie prawie zniszczone.
• Dawid - słynna rzeźba Michała Anioła.
• Madonna ze szczygłem - obraz Rafael`a Santi.
• Stworzenie Adama - fragment malowidła na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiej autorstwa Michała Anioła.
• Narodziny Wenus - malowidło Sandro Botticelli.
• Pochwała głupoty - książka Erazm`a z Rotterdam.

.==Ważne daty==

• 1498 - Leonardo da Vinci ukończył malowanie Ostatniej Wieczerzy.
• 1453 - zdobycie Konstantynopola przez Turków, upadek cesarstwa wschodniorzymskiego.
• 1517 - ogłoszenie 95 tez przez Marcina Lutra.

Ćwiczenia

• Omów dokonania słynnych postaci z renesansu.
• Wyjaśnij, jakie dzieła cytowali i czytali ludzie renesansu.
• Podaj trzy daty, które symbolicznie rozpoczęły renesans i powiedz, co się wtedy wydarzyło.