Historia dla gimnazjum/Późne średniowiecze

Kryzys Europy Zachodniej i Kościoła

Na przełomie XIII i XIV wieku doszło do konfliktu króla francuskiego Filipa IV Pięknego z papieżem Bonifacym VIII o zakres władzy nad Kościołem we Francji. Spór doprowadził do znacznego osłabienia pozycji Stolicy Apostolskiej. Jeszcze bardziej zmniejszyła się potęga papiestwa, gdy jeden z papieży, z pochodzenia Francuz, w 1309 roku przeniósł swą siedzibę z Rzymu do francuskiego miasta Awinion, w skutek czego Kościół w znacznym stopniu uzależnił się od monarchów tego położonego nad Sekwaną państwa. W kolejnym roku, 1310 roku jeszcze bardziej pogłębił się kryzys chrześcijaństwa, spowodowany rozłamem, który doprowadził do wyboru kilku papież, którzy rządzili niezależnie w tym samym czasie. Jedność przywrócono podczas soboru w Konstancji (Niemcy), który odbywał się w latach 1414 - 1418. Jednak kryzys dotknął nie tylko Kościoła: ogarnął całą Zachodnią Europę, powodując wstrząsy gospodarcze, zwłaszcza w rolnictwie i rzemieślnictwie, co pociągnęło za sobą spadek liczby ludności.

Husytyzm

W XV wieku działać zaczął także czeski duchowny i uczony z Pragi Jan Hus, który przede wszystkim domagał się podawania wszystkim eucharystii pod postacią zarówno chleba jak i wina, odebrania Kościołowi dóbr oraz przeciwstawiał się germanizacji Czech i wskazywał na wielkie znaczenie rodzimego języka i kultury. Aby znaleźć stronników oraz obronić swoje tezy Hus przybył na obrady soboru w Konstancji. Tam mimo zapewnienia króla Węgier i Niemiec Zygmunta Luksemburskiego o nietykalności został w 1415 roku osądzony i spalony na stosie. W wyniku podziału na stronników i przeciwników nauk Husa w Czechach doszło do wojny domowej. Ostatecznie, od II połowy XV wieku wpływy tejże herezji zaczęły słabnąć i wkrótce przestała ona istnieć.

Wojna stuletnia

Czarna śmierć.
Mapa, przedstawiająca rozprzestrzenianie się czarnej śmierci. Zwróć uwagę, że zaraza nie objęła większości terenów Polski.

W XIV wieku Europą Zachodnią wstrząsnął wybuch wojny pomiędzy Francją i Anglią, którą później nazwano wojną stuletnią. Przyczyną konfliktu były roszczenia władców angielskich do tronu Francji i wielu ziem tam położonych oraz próby wyparcia Anglików na Wyspy Brytyjskie i zajęcia Flandrii (region ten był szczególnie ważny dla Anglików, ponieważ tamtejsza ludność na wielką skalę handlowała wełną) przez monarchów francuskich. W latach 1337 - 1453, w których toczył się walki w konflikt włączyło się kilkanaście kolejnych państw. Przez pierwsze dekady przewagę miał wojska angielskie, jednak zmieniło się to w I połowie XV wieku, kiedy młoda dziewczyna, córka ubogiego chłopa - Joanna d'Arc (czyt.: Dark) stanęła na czelę wojsk francuskich, przywracając im wolę zwycięstwa. Z nią na czele armia dokonała serii zwycięstw i zaczęła wypierać Anglików. W czasie wojny stuletniej coraz większą rolę zaczęli odgrywać łucznicy oraz wojownicy piesi, malała natomiast rola rycerstwa, co niosło ze sobą powolny zanik systemu feudalnego. Wieloletni konflikt znacznie zwiększył świadomość narodową Anglików i Francuzów, wzmocniła się także władza monarchy i rola zgromadzeń stanowych, decydujących m.in. o wysokości podatków.

Czarna śmierć

W latach 40. XIV wieku do Europy z Azji przyniesiona została epidemia dżumy, która szybko ogarnęła prawie cały kontynent. Straszliwą epidemię nazwano czarną śmiercią. W wyniku zarazy w niektórych rejonach Europy zmarła nawet jedna trzecia populacji. Trwająca w latach 1348 - 1349 epidemia zdziesiątkowała ludność i przyczyniła się do zmiany jej mentalności. Masowe umieranie ludzi zapewniało o kruchości i słabości człowieka oraz jego bezsilności. Powstawać zaczęły dzieła sztuki i literatury o temacie śmierci i przemijania.