Historia dla gimnazjum/Początek II wojny światowej

Pancernik "Schleswig Holstein" ostrzeliwuje Westerplatte z portu w Gdańsku

Adolf Hitler

Położenie jednostek polskich i niemieckich 1 września 1939. Kliknij aby powiększyć.

Atak Niemiec na Polskę. Kampania wrześniowa

Agresja III Rzeszy na Polskę nastąpiła dnia 1 września 1939 roku o godzinie 4.45. Formalnym pretekstem do ataku była sfingowana przez SS napaść na radiostację w Gliwicach 31 sierpnia 1939 roku. Ataki zaczęły się nalotami na miasta polskie, jednak pierwsze strzały padły na Westerplatte gdzie pancernik Schlezwik-Holstein ostrzelał polską placówkę wojskową. Od tej chwili zaczęła się II wojna światowa.

Polska była pierwszym państwem, które stawiło opór hitlerowskim Niemcom. Kraj bronił się przez cały wrzesień a okres ten w historii zwykło się nazywać kampanią wrześniową. Walki rozgrywały się w trzech fazach. Pierwsza faza liczona jest od 1 do 6 września. Walki odbywały się na granicy zachodniej, na południu oraz od strony Morza Bałtyckiego. Pomimo mniejszej armii Polacy stawili zacięty opór, a do walki włączyła się również ludność cywilna. Jednostki polskie walczyły w Gdańsku, Gdyni, na Helu, Westerplatte, broniło się południe kraju Częstochowa, Kraków i wiele innych miejsc gdzie dotarł w tych dniach agresor. Westerplatte powstrzymywało wroga siedem dni mając zaledwie 126 osób załogi, jednak z braku amunicji i żywności poddało się a załoga trafiła do niewoli. W Gdańsku broniła się Poczta Polska jednak nie była w stanie sprostać przewadze Niemiec. Bohaterscy obrońcy zostali rozstrzelani. Padają kolejne miasta Bydgoszcz, Kraków, Poznań.Każda obrona był okupiona krwią wielu tysięcy Polaków. Polska się broniła nadal, jednak nie była w stanie sprostać przeważającej sile wroga, a konsekwencją była decyzja o przesunięciu obrony na linię Wisły i Sanu 6 września 1939 roku. Tym samym kończyła się pierwsza część kampanii wrześniowej wojna graniczna a walki i front przesunął się wgłąb terytorium Polski.

Od 7 do 17 września następuje drugi etap walk w obronie Polski. Niemcy widząc, że Polacy się cofają zmienili swoje plany i postanowili nie dopuścić cofających się oddziałów do przeprawy za Wisłę. Obawiali się połączenia polskich armii na wschodzie kraju. Zakładali, że ostateczne rozstrzygnięcie z wojskami polskimi nastąpi na Podlasiu i Lubelszczyźnie. W centralnych częściach kraju rozbite armie cofają się do Warszawy. 8 września wojska niemieckie podchodzą pod Warszawę chcąc zdobyć ją z marszu jednak pierwsze natarcia zostają odbite przez walczącą ludność cywilną i pozostałości niektórych armii. Sytuacja walczącej Polski pogarsza się gdy zostają rozbite armie walczące na skrzydłach kraju, a czarę goryczy przechyla fakt, że Naczelne Dowództwo opuszcza walczące jednostki i udaje się za granicę do Rumuni gdzie zostaje internowane. Żołnierz polski broni się coraz bardziej rozpaczliwie i bez żadnego planu działania. Dnia 17 września mają miejsce wielkie wydarzenia w kampanii wrześniowej. Jest to heroiczna próba powstrzymania wojsk hitlerowskich w ich marszu na Warszawę. Nad rzeką Bzurą połączone armie "Poznań" i "Pomorze" wydają bitwę wojskom niemieckim. Walki trwają od 17 do 20 września jednak armia niemiecka rozbija walczące jednostki polskie, dziesiątkuje je, a żołnierzy bierze do niewoli. Rozbite jednostki przedostają się do Warszawy lub w innych kierunkach. W Tych dniach toczyły się również ostatnie walki na Pomorzu. Pada kępa Oksywska, Gdynia oraz dzielnie broniący się Hel. To kończy drugi okres walk w kampanii wrześniowej.

Trzeci okres otwiera agresja ZSRR na Polskę. Z początku mówi się, że Armia Czerwona wkracza w granice Polski w celu utrzymania pokoju. Dlatego rząd polski wydał do oddziałów Wojska Polskiego odezwę aby nie podejmować walk z sowietami, ale wycofać się na granicę z Węgrami i Rumunią. Jednak rozporządzenie nie dociera do wszystkich jednostek z powodu zerwanej łączności, a co za tym idzie dochodzi do starć walczących Polaków z Armią radziecką. pierwszy uderzył Korpus Ochrony Pogranicza ale został bardzo szybko rozbity. Podobnie inne próby oporu zostają szybko zgładzone przez sowietów. Nadal trwają walki z hitlerowcami. Po 18 września nadal walczył Hel, Warszawa oraz twierdza Modlin, jednak duch w walczących upada sojusznicy nie okazują chęci pomocy. Warszawa zostaje zdobyta 26 września tak samo twierdza Modlin. Hel po heroicznej obronie również musi uznać wyższość wroga. Ostatnią bitwą kampanii wrześniowej była bitwa pod Kockiem. Wojskiem dowodził gen Kleeberg jednak i on skapitulował wobec potęgi ZSRR i III Rzeszy. Poddał się 6 października. Ta bitwa kończyła 36 dniowy opór Polski wobec dwóch agresorów. Od tego momenty walka z okupantem toczyła się w podziemiu lub w partyzantce.

Podboje ZSRR w latach 1939 - 1940

Wojna zimowa

Finlandia, wchodząca niegdyś w skład Imperium Rosyjskiego uzyskała niepodległość w 1917 roku (uznano ją dopiero rok później). Napięte stosunki pomiędzy nią a ZSRR panowały przez całe dwudziestolecie międzywojenne, kraj ten ponadto znalazł się w strefie wpływów Sowietów po podpisaniu paktu Ribbentrop-Mołotow. Moment kulminacyjny stosunków radziecko-fińskich nastąpił w 1939 roku, gdy Stalin wysunął wobec Finlandii roszczenia terytorialne. Odmowa stała się pretekstem do wojny (tzw. wojny zimowej), która wybuchła w listopadzie tegoż roku. Mimo ogromnej przewagi wojska ZSRR Skandynawowie stawiali zacięty opór za siecią umocnień, zwaną Linią Mannerheima. Konflikt zakończył się w marcu 1940 roku zwycięstwem Sowietów, którzy jednak nie zdołali zająć Finlandii, a jedynie 1/10 jej terytorium, a ponadto ich oddziały doznały ogromnych strat (około 200 tysięcy żołnierzy, podczas gdy strona przeciwna straciła około 23 tysiące). Wojna zimowa ukazała słabe przygotowanie bojowe armii sowieckiej.

Zajęcie państw nadbałtyckich i rozbiór Rumunii

Kolejnym celem Stalina było zajęcie państw nadbałtyckich: Litwy, Łotwy i Estonii, które podobnie jak Polska czy Finlandia odzyskały niepodległość (wcześniej należały do Imperium Rosyjskiego) po I wojnie światowej. Z jego polecenia władzę w tychże państwach przejęli komuniści, którzy szybko zwrócili się do ZSRR z prośbą o wchłonięcie ich krajów. Równocześnie, na początku w 1940 roku wojska sowieckie napadły na Rumunię, której odebrały Bukowinę i Besarabię.

Wojna na zachodzie

Zajęcie Danii i Norwegii

Hitler po podpisaniu paktu Ribbentrop-Mołotow zrezygnował tymczasowo z planów, dotyczących wojny na Wschodzie, postanowił natomiast zwrócić się przeciwko państwom Europy Zachodniej. Podczas zimy 1939/1940 roku Niemcy uzupełniły straty, poniesione podczas wojny z Polską, równocześnie podpisując kolejny pakt z ZSRR, zwany Paktem Stalowym, który na nowo podzielił Europę Środkową i Wschodnią na strefy wpływów obu państw. Wiosną 1940 roku armia niemiecka napadła na Danię, która poddała się praktycznie bez stawiania żadnego oporu, Norwegia broniła się natomiast z pomocą innych państw alianckich dwa miesiące.

Atak na Francję

Jeszcze przed zakończeniem kampanii norweskiej, 10 maja 1940 roku wojska III Rzeszy zaatakowały obszary Belgii, Holandii i Francji, której ochronę przed Hitlerem miała zapewnić linia zabezpieczeń, zwana Linią Maginota [czyt.: mażino], Niemcy jednak obeszli fortyfikacje i umocnienia, wdzierając się na zaplecze sił francuskich, co spowodowało całkowitą dezorganizację obrony. Na pomoc Francji ruszyły wojska angielskie, które wspólnie z Francuzami wzięły udział w bitwie pod Dunkierką. Wobec grożącemu Anglikom oskrzydleniu przez wroga, ci musieli pospiesznie wycofać się na Wyspy Brytyjskie, pozostawiając całe swoje uzbrojenie i ekwipunek (kilkaset czołgów, około 2000 dział, 45000 samochodów). Wszystko do przeszło w ręce Niemców. Ostatecznie marszałek Phillippe Pétain [czyt.: filip petę] 22 czerwca 1940 roku podpisał w imieniu Francji akt kapitulacji. Północno-zachodnia część państwa dostała się pod niemiecką okupację, na południu natomiast powstało tzw. Państwo Francuskie, marionetkowy kraj, rządzony przez kolaborantów z Pétainem na czele. Z powodu, iż jego stałą siedzibą stała się miejscowość Vichy, państwo to nazywane jest potocznie Francją Vichy.

Nieudany atak na Anglię

W 1940 roku praktycznie wszyscy głównie wrogowie Hitlera w Europie, prócz Anglii i ZSRR zostali pokonani. Führer obawiał się, że w przypadku ataku na Związek Radziecki od zachodu napadną na niego Anglicy, dlatego obawiając się wojny na dwóch frontach latem 1940 roku postanowił pierwszy napaść na Wielką Brytanię i pokonać ją. 8 sierpnia 1940 roku niemieckie lotnictwo, Luftwaffe rozpoczęło zmasowany atak na przeciwnika, doprowadzając do wybuchu tzw. bitwy o Anglię, trwającej aż do 31 października 1940 roku. Podczas niej flota powietrzna Rzeszy w liczbie 2600 bombowców i myśliwców nieustannie atakowała miasta, wsie, porty., szlaki komunikacyjne i fabryki angielskie. Bitwa o Anglię zakończyła się porażką Luftwaffe, a tym samym pierwszą przegraną kampanią Niemiec podczas II wojny światowej. W związku z klęską Hitler rozpoczął tzw. bitwę o Atlantyk, podczas której celem Rzeszy było odcięcie Anglii od dostaw z Ameryki i kolonii brytyjskich. Bitwa trwała do końca wojny i ostatecznie zakończyła się zwycięstwem Aliantów.

Ekspansja Włoch i Japonii

Sprzymierzone z Hitlerem Włochy, rządzone przez faszystę Benito Mussoliniego, który marzył o odbudowie Imperium Rzymskiego, po zajęciu Albanii w kwietniu 1939 roku we wrześniu 1940 roku zaatakowały Egipt, a w październiku Grecję, gdzie jednak zaczęły ponosić poważne klęski. Hitler chcąc uchronić sojusznika od porażki zaatakował równocześnie Grecję i Jugosławię i po kilku tygodniach podbił oba te państwa. Doprowadziło to do opóźnienia planowanego ataku na ZSRR. W maju 1941 roku Rzesza opanowała Kretę.
We wrześniu 1940 roku Niemcy i Włochy podpisały z Japonią Pakt Trzech (tzw. oś Berlin - Rzym - Tokio, wokół której obracać się miała reszta świata). Japończycy zaakceptowali podział Europy pomiędzy Hitlera i Mussoliniego, otrzymując w zamian wolną rękę w Azji Wschodniej. Wszystkie trzy państwa zobowiązały się do wzajemnej pomocy. Kiedy w 1941 roku Hitler napadł na ZSRR, Japonia zaatakowała innego potężnego przeciwnika - USA, napadając na amerykańską bazę marynarki wojennej w Pearl Harbor [czyt.: perl harber] na Hawajach, do skutkowało przystąpieniem Stanów Zjednoczonych do wojny po stronie Aliantów. Japonii udało się do maja 1942 roku opanować zamorskie posiadłości Wielkiej Brytanii, Holandii i USA, m.in. Hongkong, Singapur, Indonezję, Birmę, Malaje, Filipiny i Guam na Pacyfiku. Pod jej okupacją znalazł się obszar o powierzchni, znacznie przekraczającej 1 mln km².