Historia dla gimnazjum/Początki człowieka rozumnego

Koń namalowany przez paleolitycznych ludzi w jaskini Lascaux (czyt.: Lasko) we Francji.

Pożegnanie z Afryką

Ok. 200 tysięcy lat temu w Afryce pojawił się młodszy brat neandertalczyka, pochodzący od Homo erectus Homo sapiens - człowiek rozumny. Człowiek ten obdarzony był mową i inteligencją związaną z myśleniem symbolicznym. Mowa odegrała bardzo dużą rolę w kształtowaniu się kultury i cywilizacji, umożliwiła bowiem ludziom komunikację. Między 130 000 a 90 000 lat temu człowiek współczesny rozpoczął wędrówkę na północ, zasiedlając początkowo tereny Izraela. Kolejne grupy Homo sapiens opuściły Afrykę między 70 000 a 50 000 lat temu i zasiedliły początkowo Bliski Wschód, następnie zaś pozostałe części Azji. OK. 50 000 lat temu azjatyckie plemiona przepłynęły do Indonezji, Australii oraz zasiedliły Oceanię, 40 000 lat temu ludzie z Bliskiego Wschodu wyruszyli do Europy, a 30 000 - 15 000 lat temu mieszkańcy północnej Azji przez Półwysep Czukocki i Alaskę, które były wówczas połączone wyruszyli do Ameryki, dając początek przodkom Indian. Pierwsi Europejczycy, zwani kromaniończykami napotkali w Europie neandertalczyków, których liczba zmniejszała się. Ocieplający się klimat oraz być może wojny z Homo sapiens doprowadziły do wymarcia Homo neanderthalensis, jednak wielu naukowców przypuszcza, że ludzie współcześni krzyżowali się z neandertalczykami.

Łowcy i zbieracze

Pierwsi ludzie rozumni podobnie jak wszyscy ich przodkowie byli koczownikami: wędrowali przez nieznane im tereny, żyjąc z łowiectwa i zbieractwa. Istniał już wtedy podział na rolę: mężczyźni polowali, kobiety zaś opiekowały się dziećmi i zajmowały się zbieractwem. Zbierano m.in. owoce, bulwy, jaja, łapano bezkręgowce, pisklęta. Mężczyźni zaś polowali na grubego zwierza. Człowiek jest jednak istotą zbyt powolną i słabą, by móc upolować często dużo większe zwierzę, dlatego organizowano zbiorowe polowania i doskonalono broń. Warunki sprzyjały ludziom zwłaszcza pod koniec epoki paleolitu.

Krajobraz epoki lodowcowej. W tamtym okresie lądolód pokrywał znaczną część Europy, a stada mamutów - wielkich, długowłosych słoni przemierzały bezkresne pustkowia.

Wielkie stada mamutów - gęsto owłosionych słoni, reniferów, jeleni, koni, bizonów wędrowały po bezkresnych równinach ówczesnego świata, stając się łatwym celem dla myśliwych. W paleolicie rozwijała się sztuka: tworzono pierwsze rzeźby, naskalne malowidła, np. w Lascaux (czyt.: Lasko). Tematem malowideł były zazwyczaj zwierzęta oraz polowania. Powstawały również paleolityczne religie. Ocieplenie się klimatu oraz koniec epoki lodowcowej (15 000 - 10 000 lat temu) spowodowały upadek kultur łowców paleolitycznych. Znaczna część potomków twórców malowideł naskalnych powędrowała na północ za wielkimi stadami dzikich zwierząt. Najnowsze badania pokazują, że duża część mieszkańców współczesnej Europy Środkowej jest potomkami ludności paleolitycznej.