Historia dla gimnazjum/Rewolucje rosyjskie w 1917 roku

Niezadowolenie społeczeństwa rosyjskiego na początku XX wieku

Rewolucja z 1905 roku, a wcześniej klęski ponoszone w wojnie z Japonią pogłębiały chaos, jaki panował w państwie i niezadowolenie społeczeństwa. Mimo, że car Mikołaj II Romanow wprowadził nieznaczne reformy oraz zgodził się na zwołanie parlamentu, na który składała się Rada Państwa (izba wyższa), wybierana przez cara oraz Duma (rada niższa), której członkowie byli ogłaszani podczas wyborów. Wzrost niezadowolenia i pogorszenie sytuacji wewnętrznej w Rosji nastąpił, gdy ta zaczęła ponosić kolejne klęski na froncie I wojny światowej. Nasilały się bunty chłopskie, rósł poziom dezercji w armii.

Rewolucja lutowa

Według kalendarza juliańskiego, obowiązującego w Rosji w marcu, a według gregoriańskiego w lutym 1917 roku wybuchła w Rosji skierowana przeciwko władzy carskiej rewolucja (tzw. rewolucja lutowa), podczas której represjonowane społeczeństwo poparł wojsko. Rosyjscy socjaldemokraci powołali Piotrogrodzką Radę Delegatów Robotniczych i Żołnierskich oraz porozumieli się z Komitetem Tymczasowym, wyłonionym z Dumy. W wyniku porozumienia powołano 15 marca 1917 roku Rząd Tymczasowy z premierem księciem Gieorgijem Lwowem na czele. Wkrótce car Mikołaj II abdykował, został internowany i aresztowany. Rząd rozpoczął przygotowania do wyborów powszechnych, aby po zwołaniu zgromadzenia ustawodawczego uchwalić konstytucję.

Bolszewicy i mienszewicy

Jeszcze w pierwszych latach XX wieku zaczął się rysować w Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR) zaczął rysować się konflikt. Powstały dwie grupy o różnych poglądach: bolszewików, komunistów, głoszących ideę równego, bezklasowego społeczeństwa, opowiadali się za przejęciem władzy w wyniku rewolucji, byli przeciwnikami kapitalizmu i władzy monarszej oraz mienszewików, którzy twierdzili, że Rosję należy zmienić poprzez stopniowe reformy. W kwietniu 1917 roku, po rewolucji lutowej i obaleniu caratu bolszewicy nasilili akcję propagandowa. Do Rosji powrócił z emigracji Włodzimierz Lenin, który przygotowując bolszewików do przejęcia władzy ogłosił tzw. tezy kwietniowe, w których przedstawił program przekształcenia rewolucji o charakterze burżuazyjnym, jak określał rewolucję lutową przekształcić w rewolucję socjalistyczną. Bolszewicy szybko stali się liczącą się w państwie siłą polityczną, stanowiącą zagrożenie dla rządu republiki. Podburzali społeczeństwo, wzywali do wspomnianej rewolucji socjalistycznej.

Rewolucja październikowa

Bolszewicy umacniali się w większych miastach, przejęli także od mienszewików Piotrogrodzką Radę Robotniczą, której przewodniczył bliski współpracownik Lenina, Lew Trocki. Wkrótce Rada powołała Komitet Wojskowo-Rewolucyjny, który stał się sztabem przewrotu. Powstały także oddziały tzw. Gwardii Wojskowej - siły zbrojne bolszewików. Wkrótce praktycznie bez oporu zajęli Piotrogród - stolicę Rosji. Większość członków Rządy Tymczasowego, który zarządzał republiką przeszła na stronę rewolucjonistów. Niebawem bolszewicy rozstrzelali internowaną wcześniej rodzinę carską. Mimo zajęcia Piotrogrodu wojna domowa nie zakończyła się. Kontrrewolucjoniści, tzw. biali przy wsparciu wojsk francuskich i brytyjskich walczyły z bolszewikami aż do 1920 roku. Konflikt zakończył się zwycięstwem rewolucjonistów pod wodzą Lenina.

Organizacja państwa przez bolszewików

Bolszewicy organizowali państwo w okresie wojny domowej. Odrzucono demokrację parlamentarną, wprowadzono jednopartyjność, ustrój państwa określano mianem dyktatury proletariat. Wkrótce Socjaldemokratyczna Partia Robtonicza Rosji (SDRR) została przemianowana na partię komunistyczną. Funkcje parlamentu przejęły ogólnorosyjskie zjazdy rad, skąd wzięło się określenie Rosji w owych czasie - "Republika Rad". Podczas II Ogólnorosyjskiego Zjazdu Rad w 1917 roku komuniści zapowiedzieli zawarcie pokoju z Niemcami, co dało im poparcie większości armii oraz pełną nacjonalizację ziemi, czyli przejęcie przez państwo wszystkich prywatnych włości, aby wprowadzić równość pomiędzy obywatelami państwa. W 1917 roku działalność rozpoczęła Czeka - komisja do walki z kontrrewolucjonistami, opozycją i tzw. "pasożytami społecznymi", którą kierował Polak Feliks Dzierżyński. "Wrogów rewolucji" rozstrzeliwano bez sądów lub osadzano ich w obozach pracy, tzw. łagrach. Ostatecznie z Rosji carskiej, po rewolucji lutowej, a potem październikowej, wykształcił się rządzony przez bolszewików Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR), czyli federacja republik związkowych, podporządkowanych centralnej władzy. Był on jednak znacznie mniejszy od dawnego państwa z czasów caratu, podczas wojny domowej odpadły od Rosji bowiem liczne tereny na zachodzie, m.in. Finlandia, Ukraina, Białoruś, Polska.