Historia dla gimnazjum/Rosja w XVIII wieku

Panowanie Iwana IV Groźnego

W roku 1533 rozpoczęło się w Wielkim Księstwie Moskiewskim panowanie Iwana IV Groźnego z dynastii Rurykowiczów. Powiększył on znacznie terytorium Moskwy, podporządkowując jej tatarskie chanaty kazański, astrachański i zachodniosyberyjski. W 1547 roku Iwan przyjął tytułu cara moskiewskiego. Był on władcą okrutnym, bezlitośnie rozprawił się z opozycją bojarów. Bojarzy byli stanem społecznym na Rusi, wywodzącym się spośród książąt i rycerzy. Ogromna ich liczba została zgładzona przez Groźnego. Czas walki z nimi nimi nazywamy opriczniną. Car wydzielił z terytorium państwa moskiewskiego ziemie, z których usunął bojarów i pozostawił je do własnej dyspozycji, ponadto scentralizował władzę oraz ograniczył rolę przybocznej rady, zwanej Dumą Bojarską. Po śmierci Groźnego w Rosji rozpoczął się okres tzw. "wielkiej smuty", o którym przeczytać możesz w tym rozdziale. Był to czas załamania gospodarczego i politycznego Moskwy. Na krótko nawet władzę na Kremlu przejęli Polacy. Ostatecznie chaos opanowali władcy z nowej dynastii - Romanowów, którzy rządzili od 1613 roku.

Reformy Piotra Wielkiego

W 1689 roku władzę w Rosji objął Piotr I. Był on władcą wykształconym, podczas podróży po Europie w młodości nauczył się języka niderlandzkiego (używanego w Holandii) i niemieckiego, poznał zachodnioeuropejską kulturę i sztukę, interesował się wojskowością i techniką, dążył do zreformowania Rosji, przekształcenia jej w europejskie mocarstwo, przyjęcia kultury zachodnioeuropejskiej, wprowadzenia technik używanych na zachodzie, także umocnienia władzy. Wstąpiwszy na tron stworzył stałą armię i marynarkę wojenną, wprowadził pobór rekrutów spośród chłopstwa i mieszczaństwa. Służba w armii nie miała określonego czasu trwania. Powstała tzw. szkoła kadetów, w której szkolono elitarne pułki gwardyjskie, stworzone przez Piotra. Innym dokonaniem cara było podzielenie Rosji na jednostki administracyjne, zwane guberniami. Rozwiązano także Dumę Państwową, która zastąpiona została przez Senat Rządzący, całkowicie uzależniony od władcy. Powstały także ministerstwa, zwane kolegiami, uzależniono ponadto od cara Kościół prawosławny, na którego czele stanął Najświętszy Synod.

Imperium Rosyjskie

Dzięki pokonaniu Szwecji w III wojnie północnej (1700 - 1721) Rosja zyskała dostęp do Morza Bałtyckiego. Piotr Wielki chcąc ułatwić kontakty z Europą Zachodnią postanowił przenieść stolicę z Moskwy do Sankt Petersburga, miasta zbudowanego od podstaw, położonego nad Zatoką Fińską. Do wzniesienia metropolii car wykorzystał ściąganych z całej Rosji chłopów, którzy osuszyli bagna i zbudowali Petersburg. Tysiące z nich ginęło podczas prac z przemęczenia i chorób. W czasach Piotra Wielkiego Rosja stała się prawdziwą nowoczesną europejską potęgą. Zwieńczeniem panowania cara było przyjęcie przez niego tytułu imperatora (cesarza) Wszechrusi.

Katarzyna II cesarzową Rosji

Szczyt potęgi Rosja osiągnęła w czasach rządów Katarzyny II, Niemki, która poślubiwszy cara Piotra III odsunęła go od władzy i pełnię władzy, będąc od 1762 do 1796 roku cesarzową. Była ona bezwzględna i przebiegła, jednak mimo tego uchodziła w Europie Zachodniej za władczynię łagodną, troszczącą się o poddanych, opiekunkę filozofów i artystów. Rzeczywistość była jednak zupełnie inna: Katarzyna była władczynią despotyczną, krwawo tłumiła bunty oraz próby zrzucenia poddaństwa: zlikwidowała autonomię Kozaków, którzy uczynieni zostali chłopami pańszczyźnianymi, brutalnie rozprawiła się z chłopskim buntem pod wodzą Jemieliana Pugaczowa. Caryca rozumiała jednocześnie, że aby Rosja nie utraciła wpływów i potęgi musi się ona reformować i unowocześniać. Dlatego też sprowadzała cudoziemców, przeprowadziła sekularyzację dóbr cerkiewnych, zreformowała administrację, sądownictwo, podjęła próbę zreformowania prawa. W tym celu napisała Insurekcję, w której mówiła o tolerancji religijnej, sprzeciwiała się torturom oraz karze śmierci. Była to jednak tylko propaganda: w rzeczywistości Katarzyna ani myślała o wprowadzeniu postanowień Insurekcji w życie. W Rosji nadal stosowano niezwykle surowe, brutalne kary, nierzadko torturowano więźniów, nie istniała również tolerancja religijna.

Ekspansja Rosji w czasach carycy Katarzyny II

Katarzyna nie przepuszczała każdej okazji na powiększenie swojego państwa: po wielu zwycięskich wojnach z Turcją i Tatarami zajęła chanat krymski i stepy czarnomorskie. Ponadto wspólnie z Austrią i Prusami dokonała rozbiorów Rzeczypospolitej, zajmując m.in. Warszawę. W jej czasach kolonizacja na wschodzie objęła wschodnie krańce Azji, m.in. Kamczatkę, a także Alaskę.