Historia dla gimnazjum/Stany społeczne

Rycerstwo

Święty Jerzy, był patronem rycerstwa europejskiego. Najczęściej przedstawiano go ze smokiem w tle, który symbolizował zło.

Głównym celem rycerza było wojowanie. Najważniejszą ceremonią by zostać rycerzem było pasowanie, ale za nim młodzieniec do takiej doszedł musiał spełnić wiele kryteriów. Wyróżniane są trzy szczeble kariery rycerza: paź, giermek i rycerz. Młodych chłopców w wieku około 7 lat, pochodzących z rycerskiego domu, wysyłano do pomocy prawdziwym rycerzom. Jego obowiązkiem była nauka sztuk walki, jazdy konnej oraz udowodnienie swojej odwagi. Towarzyszyli oni rycerzom podczas uczt, turniejów rycerskich, polowań, a także treningów i nauki lepszego władania bronią. W dorosłym życiu mężczyźnie największą sławę przynosiła walka w obronie wiary chrześcijańskiej i ojczyzny, obrona słabszych a także stawanie w obronie wybranki serca. Każdego rycerza obowiązywał kodeks, czyli zbiór praw to co rycerz musi i powinien czynić, np. wierność królowi, pomoc innym, stawianie w obronie słabszych, uczciwość, sprawiedliwość, okazywanie miłosierdzia, szacunek wobec kobiet, a także nieprzywiązywanie wagi do rzeczy materialnych. Największą hańbą okładano tchórzy oraz zdrajców. O najdzielniejszych rycerzach w średniowieczu pisano a także tworzono pieśni, w Polsce takim przykładem był Zawisza Czarny- bohater z bitwy pod Grunwaldem.

Pasowanie na rycerza

Po przygotowaniu wszystkiego, po ewangelii uroczystej mszy, król zaprowadził giermka przed kardynała, wypowiadając te słowa: Waszej Wielebności, ojcze świętobliwy, przedstawiam tego wybornego giermka, prosząc najpokorniej Waszą Wielebność o przyjęcie jego pobożnego ślubowania, aby godnie mógł wejść w nasze grono rycerzy. Pan zaś kardynał, ubrany w pontyfikalny, wytłumaczył owemu giermkowi (...), co to jest rycerz: Każdy kto chce być rycerzem, musi być wielkodusznym, wolnie urodzonym, szczodrym, doskonałym i mężnym (...) Zanim jednakże uczynisz ślubowanie swego stanu, wysłuchasz z należną rozwagą zasady reguły. Taka jest zaś reguła stanu rycerskiego: przede wszystkim słuchać codziennie mszy z pobożnym rozpamiętywaniem Męki Pańskiej:; odważnie walczyć w obronie wiary; (...) święty Kościół wraz z jego sługami uwalniać od jakichkolwiek napastników; wdowy i sieroty wspierać ich w potrzebie, unikać wojen niesprawiedliwych, nie domagać się niesłusznego żołdu, stoczyć pojedynek w obronie każdego niewinnego; uczęszczać na turnieje tylko dla ćwiczeń rycerskich; cesarzowi rzymskiemu albo jego patrycjuszowi z czcią okazywać posłuszeństwo w sprawach świeckich (...); dóbr feudalnych królewskich lub cesarskich wcale nie sprzedawać i żyć nienagannie wobec Boga i ludzi na tym świecie. Jeżeli zaś będziesz przestrzegać tych zasad rycerskiej reguły (...), osiągniesz doczesną cześć na ziemi, a po tym życiu spokój wieczny w niebiesiech.

Po dokonaniu zaś tego kardynał pan położył ręce owego giermka złączone ze sobą na mszale, gdzie czytano ewangelie, mówiąc: Czy pragniesz więc przyjąć rycerski stan w imię Pana i spełnić wedle twojej możności regułę, wyjaśnioną wedle jej tekstu?

Giermek odparł:Chcę. Pan zaś kardynał przełożył poniższy tekst wyznania giermkowi, który go wobec wszystkich (...) odczytał:

Ja, Wilhelm, holenderskiego rycerstwa książę, świętego rycerstwa wolny wasal, przysięga zobowiązuje się przestrzegać regułę rycerską w obecności pana mego Piotra (...) kardynała i legata apostolskiego na tą przenajświętszą ewangelię, którą dotykam.

Odpowiedział mu kardynał:To pobożne wyznanie, aby było prawdziwym odpuszczeniem twoich grzechów. Amen.

Po tych słowach król (...) uderzył w kark giermka, mówiąc: Mianuję cię rycerzem na cześć wszechmocnego Boga i przyjmuję łaskawie do naszego grona

Jan Długosz "Kronika Polska" (fragmenty)

Duchowieństwo

Wojciech z Brudzewa, profesor Akademii Krakowskiej, wybitny matematyk, astronom, filozof i teolog. Opracował tablice do obliczania położenia planet.

Był to najbardziej wykształcony stan w średniowieczu. Potrafili pisać i biegle czytać w języku łacińskim, którym to posługiwali się wszyscy wykształceni ludzie w Europie. Głównymi ośrodkami życia umysłowego i kulturalnego w średniowieczu były kapłańskie klasztory, w których zakonnicy studiowali między innymi historię oraz filozofię. To właśnie one były pierwszymi miejscami, które zaczęły rozwijać działalność kulturalną i naukową. Duchowni wykładali również w szkołach wyższych. W Polsce jedyną taką uczelnią była Akademia Krakowska, która w zyskiwała coraz większą sławę i znaczenie. Studiowali tam między innymi: Jan Długosz (historyk), Mikołaj Kopernik (astronom), Paweł Włodkowic (prawnik). Profesor Jakub Parkoszowic napisał właśnie tam pierwszy traktat bo polskiej ortografii. Sława uczelni była coraz większa, zaczęli do niej sprowadzać uczniowie z różnych stron Polski a nawet krajów sąsiednich.

Chłopi

Ludność chłopska, pozostała w zasadzie pogańska, chodzi tu właściwie o wyobrażenia i obyczaje, ale także o temat materialny. Chłopi chociaż formalnie przyjęli nową wiarę, jeszcze długo zamieszczali stare treści i wątki w religii chrześcijańskiej. Ośrodkiem życia kulturalnego oraz religijnego wsi był kościół parafialny, chociaż nie wszyscy do takiego mieli dostęp ponieważ, kościoły były związane i dopasowywane tylko do bogatych dworów, siedzib biskupstw oraz klasztorów. Przy kościołach tworzono małe kaplice w których chłopi mogli nauczyć się katechizmu oraz służenia do mszy. W kościołach ludność wiejska mogła także mieć kontakt ze sztuką (obrazy i rzeźby). Na kulturę chłopską składały się różnego rodzaju legendy, pieśni oraz obrzędy (np. noc kupały, topieniu marzanny). Najwięcej zabytków pozostało w rzeźbie, tkactwie, malarstwie i rzemiośle artystycznym, a także fragmenty w muzyce.

Mieszczanie

W miastach bogaci kupcy i członkowie rady budowali okazałe kamienice, których położenie jak najbliżej rynku świadczyło o stanowisku właściciela w społeczeństwie. Był to stan uczony, potrafili czytać, pisać i rachować co było im potrzebne w codziennej pracy. W ubiorach, wystrojach domów itp. próbowali naśladować właścicieli bogatych zamków. Własne zasady i prawa posiadali rzemieślnicy. Zakładali oni cechy (organizacje zawodowe np. szewców, piekarzy), których zasady nakazywały w jaki sposób należy wykonać pracę itd. Członkowie cechów razem uczestniczyli w nabożeństwach oraz zabawach. Spośród rodziny i przyjaciół którzy byli członkami cechów wybierano rodziców chrzestnych albo świadków na ślub. O miejscach w społeczeństwie decydowała hierarchia zawodowa. Największy autorytet posiadali mistrzowie, potem czeladnicy a na końcu uczniowie którzy dopiero zdobywali umiejętności.