Historia dla gimnazjum/Wojny grecko-perskie

Rozdział
Wojny grecko-perskie

Przyczyny wybuchu konfliktu

Hoplita.
Hoplita. Hoplici stanowili podstawową jednostkę w wojskach greckich. Walczyli w szyku, zwanym falangą

Wybrzeża Azji Mniejszej zamieszkiwane były przez ludność grecką. W połowie VI w. p.n.e. obszary te znalazły się pod panowaniem Perskim. Do tej pory nad tą częścią basenu Morza Śródziemnego zwierzchnictwo rozciągało Królestwo Lidyjskie. Przejście pod perskie panowanie tak naprawdę nie zmieniło wiele w sytuacji zamieszkałych tam Greków. Lidowie akceptowali kulturę Greków, szanowali ich przywiązanie do idei wolności, a nawet ulegali hellenizacji. Rozpoczęcie panowania perskiego oznaczało tylko zmianę władcy. Wolność Greków początkowo była szanowana. Problemy pojawiły się dopiero, gdy zaczęli reorganizować państwo. Hellenów traktowali jako jeden z podbitych ludów. Miasta greckie podporządkowali swojej administracji i nakazali płacić im daniny, co było upokorzeniem dla kształtujących i kultywujących idee wolności Greków. Pod koniec VI wieku Persowie planowali opanować cały świat grecki.

Wybuch i przebieg wojny

Powstanie Jonów

Inwazja Persów na Grecję.
Mapa inwazji perskiej. Niestety, anglojęzyczna

Pierwsze, można powiedzieć, że próbne starcie nastąpiło w 500 r. p.n.e., kiedy to bunt podnieśli mieszkańcy Jonii, a potem całego zachodniego wybrzeża Azji Mniejszej. Początkowo odnosili spektakularne zwycięstwa, ale wiedzieli, że ich siły w porównaniu do potężnej monarchii wschodniej są bardzo małe. Zwrócili się więc o wsparcie do mieszkańców Grecji właściwej. Reakcja jednak była bardzo umiarkowana: jedynie dwa miasta-państwa (Ateny i Eretria) przysłały bardzo skromną pomoc, reszta polis bała się potęgi, jaką niewątpliwie była Persja. W 494 r. p.n.e. powstanie jońskie zostało ostatecznie stłumione.

Bitwa pod Maratonem

W 490 roku p.n.e. do Grecji zostały przysłane wojska perskie w celu ukarania Aten i Eretrii za wsparcie udzielone powstańcom. Najpierw zaatakowano Eretrię, która po krótkim oblężeniu została zniszczona. Wtedy Persowie zaatakowali Ateny. Miltiades, wódz ateński, przekonał radę wojenną, że należy wyjść wojskom króla królów (tytuł perskich władców) naprzeciw. Zadecydowało to o późniejszym zwycięstwie Hellenów. Wojska dowodzone przez Miltiadesa spotkały się z dwuipółkrotnie liczebniejszą armią perską w okolicy miasta Maraton. Dzięki zastosowaniu świetnej taktyki Persowie nie mogli przeprowadzić ataku konnicy ani nie zdążyli wykorzystać ogromnej przewagi - łuczników. Wywiązała się walka wręcz, a w tej świetnie wyszkoleni, lepiej wyposażeni żołnierze greccy nie mieli sobie równych. Zwycięstwo było pełne. Według legendy goniec wysłany do Aten z radosną wiadomością przebiegł ponad 40 kilometrów, które dzieliły go od macierzystego miasta, w pełnym rynsztunku, po czym krzyknął "Zwycięstwo!" i padł z wycieńczenia.

Bitwa pod Termopilami

Jeśli chodzi o znaczenie militarne, to Persowie nic nie stracili. Natomiast dla Greków bitwa ta miała znaczenie symboliczne i propagandowe. Wreszcie uwierzono, że potędze, jaką była Persja można się skutecznie przeciwstawić. Król Kserkses, nowy władca wschodniego mocarstwa, postanowił pomścić wyprawę. Grecy nie mieli co do tego wątpliwości. Przystąpiono więc do wojennych przygotowań. Zbudowano 200 okrętów, które stworzyły silną flotę. Do pierwszego starcia doszło jednak na lądzie, w wąwozie pod Termopilami, gdzie 300 Spartan bohatersko, przez 3 dni bronili się przed siedmioma tysiącami Persów. Dopiero, gdy wojska Leonidasa, spartańskiego wodza, zostały otoczone, stało się jasne, że muszą oni ponieść klęskę. Po tym starciu Attyka została zdobyta i złupiona. Nie oznaczało to jeszcze jednak końca wojny.

Bitwa pod Salaminą

Przełomowym momentem wojny okazała się morska bitwa pod Salaminą (480 rok p.n.e.), gdzie dwukrotnie silniejsza flota perska została zmiażdżona przez Greków. Król Kserkses wycofał się, jednak pozostawił armię, która ciągle zagrażała wolności Hellenów. Ostateczne zwyciestwo odnieśli Grecy w bitwie pod Platejami w 479 roku p.n.e. Hellenowie zawarli Związek Morski pod hegemonią Aten, zobowiązując się do walki z perskim imperium aż do wyzwolenia wszystkich Greków. Stało się to dopiero po 30 latach, gdy na mocy pokoju Persowie wycofali się z zajmowanych przez Greków terenów Azji Mniejszej.

Rola wojen

Dzięki zwycięstwom w wojnach perskich Grecy mogli utrzymać swoją niezależność. Mogli oni swobodnie rozwijać swoją kulturę i sztukę, która położyła podwaliny pod cywilizację europejską. Dla samych Greków największe znaczenie miały bitwy, które tak naprawdę miały małe znaczenie polityczno-militarne: Maraton i Termopile. O odparciu agresji perskiej zdecydowało głównie zwycięstwo w bitwie morskiej pod Salaminą. Ale tak naprawdę to dwa pierwsze starcia obrosły legendą, upodabniając się niemal do mitów. Wszyscy znamy historię o posłańcu spod Maratonu (stąd wziął się bieg maratoński). Opowieści o bohaterstwie Spartan w wąwozie Termopile kształtowało i kształtuje sposób myślenia Europejczyków. Grecy uważali, że w wojnach toczonych niemal pół wieku z Persami starły się europejska idea wolności z atakującym ją azjatyckim despotyzmem. Zmagania te urosły do miana symbolu walki o wolność.