|
Rozdział
Królestwo Mali
Dzieje Mali do początków XIV w.
edytuj
O początkach leżącego w Afryce Zachodniej królestwa Mali wiadomo bardzo mało, głównie z powodu oddzielającej je od Europy i Azji Sahary. Jedynie Al-Jakubi w IX w. i Al-Bakri w XI w., historycy arabscy, wspominają, że w głębi lądu, ok. tydzień drogi od Senegalu położonej jest królestwo, gdzie władają monarchowie, noszący tytuł do, wojska zaś składają się głównie z łuczników. Al-Bakri stwierdza ponadto, że mieszkańcy opisywanego kraju przyjęli islam. Więcej informacji o Mali pojawia się w XIII w. Pierwszym znanym władcą był panujący w latach 1200 - 1218 Magan z rodu Keita, którego ziemie rozciągały się w dolnym biegu Nigru, w okolicach istniejących obecnie wiosek: Niani, utożsamianej ze stolicą kraju, oraz Kangaba. Ok. 1230 r. na tron wstąpił Sundżata Keita, który w 1235 r. nieopodal wioski Kulikoro pokonał wojska państwa Soso, którymi dowodził sam władca Soso Sumanguru Kante. Klęska Soso otworzyła Mali drogę do opanowania handlowych szlaków transsaharyjskich, a podbój podupadłego królestwa Ghany ok. 1240 r. doprowadził do przejęcia złóż złota i kopalni soli. Monarchą, panującym po Sundżacie był Uali (Mansa Wali Keita), który niedługo po wstąpieniu na tron w 1255 r., odbył pielgrzymkę do Mekki, o czym napisał w kronice Ibn Chaldun. Wraz ze śmiercią Ualiego w kraju zapanował chaos dynastyczny, który opanował dopiero w 1310 Abu Bakr II. Władca ten w 1312 r. chcąc dowiedzieć się co jest po drugiej stronie Oceanu Atlantyckiego wybrał się w podróż morską, podczas której jego flota utonęła, on sam zaś zginął.
Po śmierci Abu Bakra II panowanie rozpoczął Musa I, za którego rządków Mali podbiło miasta takie jak Tademekka i Kukia we wschodniej części Songhaju czy słynące z bogactw Timbuktu oraz Dżenne. Ustalono wtedy także wewnętrzny porządek państw, co opisuje podrozdział "Wewnętrzny porządek Mali". W 1324 r. Musa I rozpoczął trwającą 2 lata pielgrzymkę do Mekki, która swoim przepychem przyćmiła wszystkie poprzednie pielgrzymki władców Mali do tegoż miasta. Kiedy wielka karawana dotarła do Egiptu sam sułtan Malik an-Nasir przyjął Musę. Wartość złota w kraju piramid gwałtownie wtedy spadła, a to z powodu wiezionego przez pielgrzymów z Mali w ogromnych ilościach złota. Powracając do ojczyzny Musa szerzył islam i wznosił liczne meczety, m.in. w leżących nad Nigrem Timbuktu i Gao, wyprawa jednak zubożyła budżet Mali, co zmusiło monarchę do zapożyczania się u kupców. W 1337 r., kiedy Musa I zmarł sytuacja ekonomiczna kraju nie była najlepsza, co wykorzystali władcy podległemu Mali Songhaju i zaprzestali składania danin.
Na początku XV w. obszar Mali znacznie się skurczył, a jego pozycja na arenie międzynarodowej gwałtownie się osłabiła, co było związane m.in. z wcześniejszym usamodzielnieniem się Songahju. W 1433 r. poważnie osłabiło Mali zajęcie przez koczowniczy lud Tuaregów Timbuktu i Walaty - dwóch ważnych ośrodków handlowych, pozwalających kontrolować szlaki transsaharyjskie i na kontakty z północnoafrykańskimi i arabskimi państwami muzułmańskimi. Kolejne części królestwa, m.in. Dżenne i Diara stawały się coraz bardziej samodzielne, z czasem stając się niezależnymi państwami. W XVI w. potężna niegdyś monarchia była jednym z kilku małych państewek na wybrzeżu Atlantyku, które nierzadko musiały płacić okup potężnym sąsiadom.
Wewnętrzny porządek Mali
edytuj
Najważniejszą osobą w królestwie był władca (mansa). Podczas audiencji w imieniu władcy mówił lub przekazywał mu prośby poddanych urzędnik, zwany duga. Każdy mieszkaniec królestwa, który stawał przed monarchą musiał upaść na twarz i posypać sobie głowę piaskiem. Podczas nieobecności władcy zastępował go kongoro-sigui, który musiał liczyć się z wolą jego pierwszej żony oraz opinią drugiej. Wymiar sprawiedliwości opierał się na lokalnych prawach, choć w miastach wpływ na jego decyzję mielli ulemowie oraz najwyższy sędzia muzułmański kadi. Wokół dworu skupieni byli również głosiciele chwały dynastii i jej dziejów, grioci.
|
