Historia powszechna/Kryzys Kościoła i schizma wschodnia
Kryzys Kościoła i schizma wschodnia
Na początku średniowiecza Kościół miał bardzo słabą pozycję. Był podatny na wpływy władców świeckich. Uległ także feudalizacji, co wiązało się z hołdem lennym właśnie dla władców świeckich. Pod koniec X wieku narodził się w Cluny we Francji ruch reformatorski, który miał walczyć z demoralizacją kleru, gromadzeniem dóbr materialnych przez duchownych, a także z zaniedbywaniem ich obowiązków. Z ich inicjatywy powstała idea treuga Dei - pokoju bożego, czyli powstrzymania się od wojen prywatnych.
W 1054 doszło do tak zwanej schizmy wschodniej. Różnica interesów, różnice doktrynalne między kościołem wschodnim i zachodnim, zarzuty ortodoksji ze strony Rzymu wobec Konstantynopolu wreszcie dwie różne głowy kościołów doprowadziły do obrzucenia się nawzajem klątwami i zerwały wszelką współpracę. Konflikt o inwestyturę. W 1073 papieżem został Grzegorz VII. Chciał on uniezależnić Kościół od władców świeckich. Dwa lata po wstąpieniu na Tron Piotrowy wydał Dictatus Papae. Dokument w którym zakazywał przyjmowanie urzędów duchownych od władcy świeckich. Zastrzegał sobie w nim także zwierzchność władzy duchownej nad świecką (między innymi prawo mianowania i usuwania cesarza).
Król Henryk IV stawił czoła papieżowi i nadal nadawał duchowne urzędy. Zyskał sobie przy tym poparcie części społeczeństwa. Na synodzie w Wormacji zakwestionował legalność władzy Grzegorza VII. Papież ekskomunikował Henryka i zwolnił ludzi z obowiązku posłuszeństwa. Henryk stracił poparcie feudałów niemieckich i w 1077 ukorzył się przez następcą świętego Piotra na zamku w Canossie. Papież zdjął klątwę. Henryk powrócił do Niemiec, odbudował władzę i wykonał kontruderzenie. Zajął Rzym i wygnał Grzegorza VII. Osadził na tronie swojego kandydata, który koronował go na cesarza w 1084. Spór toczył się ze zmiennym szczęściem. Pozycja papiestwa została wzmocniona na synodzie w Clermont, gdzie Urban II wezwał do wypraw krzyżowych. Poza tym zakazała składania przysięgi na wierność władcy świeckiemu. Konflikt zakończył się na synodzie w Wormacji w 1122 roku. Cesarz Henryk V zrzekł się prawa do inwestytury. Od tej pory biskupów mianował papież, a cesarz nadawał beneficja i odbierał przysięgę wierności. Pozycja papiestwa wzmacniała się. Sprzyjał temu konflikt między Gwelfami (popierali papiestwo) i Hohenstaufami. Mimo porażki cesarza Fryderyka Barbarossy pod Legnano w 1176 z ligą lombardzką, cesarstwo utrzymało przewagę nad papiestwem. Sobór laterański IV w 1215 utwierdził władzę absolutną papieża. Narzędziem którego bardzo bali się władcy europejscy stała się klątwa. Za Innocentego III papiestwo zdobyło panowanie nad całym chrześcijaństwem.
Polska podczas spory o inwestyturę opowiedziała się po stronie papieża. Syn Kazimierza Odnowiciela - (wstąpił na tron w 1058) Bolesław Śmiały odniósł kilka znacznych sukcesów w polityce zagranicznej: zaprzestał płacenia trybutu ze Śląska Czechom, zawarł sojusz z Węgrami. Tam też wyprawił się by osadzić tam swoich zauszników. W Kijowie osadził księcia Izysława. W 1076 koronował się na króla. Dzięki poparciu papieża w sporze o inwestyturę Polska zyskała na powrót arcybiskupstwo w Gnieźnie. Przeciw silnej władzy króla zawiązał się spisek pod przewodnictwem Stanisława ze Szczepanowa. Po wykryciu spisku biskup został skazany na śmierć przez obcięcie członków. Bolesław nie zdołał pokonać opozycji i musiał uciekać na Węgry w 1079.