Materiały do nauk administracyjnych/Merkantylizm

Spis treści

Merkantylizm

edytuj

Administracja publiczna w XVIII wieku znajdowała się pod wpływem dwóch doktryn ekonomicznych: merkantylizmu i fizjokratyzmu. Dlatego też należy im poświęcić kilka słów.

Merkantylizmem nazywamy doktrynę ekonomiczną zakładającą (w uproszczeniu), iż ten kraj jest bogatszy, który posiada więcej złota.

Koncepcja ta łączyła się z postępującym wzmocnieniem władzy monarszej i uzyskaniem suwerenności politycznej. Do najważniejszych postulatów merkantylistów należały hasła:

  • przewagi eksportu nad importem,
  • dodatniego bilansu handlowego,
  • rozwoju przemysłu (zakładania manufaktur państwowych, udzielania przywilejów podatkowych i celnych dla wytwórni prywatnych, popierania nowych gałęzi przemysłu, ściągania cudzoziemskich techników i majstrów, wysyłania własnych obywateli na studia zagraniczne),
  • rozbudowy infrastruktury,
  • zniesienia ceł wewnętrznych i podwyższenia ceł zewnętrznych,
  • uproszczenia i wprowadzenie racjonalnych miar i wag,
  • reformy podatków,
  • popierania wzrostu demograficznego,
  • rozwoju handlu zamorskiego i zdobywania kolonii,
  • popierania nauki i techniki.

Merkantyliści jednakże nie doceniali wagi rolnictwa i pomijali negatywne skutki obniżania cen płodów rolnych dla całości życia gospodarczego. Wczesny merkantylizm, kształtujący się w Europie już w XV i XVI w. nazwano bulionizmem. Natomiast francuską odmianę merkantylizmu określano mianem kolbertyzmu.

Merkantyliści

edytuj

Przedstawicielami merkantylizmu we Francji byli m.in.

Maximilien de Béthune de Sully (1560-1641)

Francuski polityk, hugenota, zwolennik i przyjaciel króla Henryka IV. Walczył w jego armii, a gdy Henryk objął tron, został w 1596 r. zarządcą finansów królestwa, a potem ministrem skarbu i zwierzchnikiem administracji. Zreorganizował finanse, rozwinął gospodarkę, popierał rozwój rolnictwa, przebudował sieć dróg i fortyfikacji. W polityce zagranicznej był przeciwnikiem Habsburgów. Po zamordowaniu Henryka IV wycofał się z życia publicznego. Maximilien de Béthune de Sully na Wikipedii...


Tekst źródłowy

edytuj
Jean-Baptiste Colbert (1619 - 1683)

Francuski polityk, minister Ludwika XIV, zasłużony reformator polityczny i gospodarczy, propagator merkantylizmu, zwolennik monarchii absolutnej. Jean-Baptiste Colbert na Wikipedii...


Memoriał J.B. Colberta z 3 sierpnia 1664 r.

(...) różnice co do wielkości i potęgi poszczególnych państw wynikają z różnej ilości znajdującego się w ich granicach pieniądza. Wychodząc z tego założenia należy stwierdzić, że corocznie wywozi się z granic naszego królestwa ilość produktów wyrabianych z naszego surowca, a przeznaczonych na zbyt za granicą (jak to: wino, wódka, ocet, żelazo, owoce, papier, płótno, taczki metalowe, jedwab, wstążki), wartości 12 - 18 liwrów. Oto są szańce naszego królestwa, nad ustrzeżeniem których trzeba nam wytężyć wszystkie siły.

Holendrzy i inni cudzoziemcy prowadzą przeciw nam ustawiczną wojnę i jak dotąd z takim sukcesem, że zamiast, by suma ta dostawała się do naszego państwa w gotówce i w następstwie powodowała ogromne bogactwo, przynoszą nam ją w różnych towarach bądź ich wyrobu, bądź sprowadzanych z zagranicy. (...)

Przemyślność ich, a nasza nieroztropność doszła tak daleko, że przy pomocy faktorów swych komisarzy, których mają prawo osadzać po wszystkich portach królestwa, opanowali cały handel morski i wyznaczają ceny na wszystkie towary, które kupują i sprzedają.

Łatwo stąd wywnioskować, że o ile zdołamy znieść zyski Holendrów wyciągane z poddanych naszego króla i udaremnić zbyt towarów, które nam przywożą, o tyle pomnożymy ilość gotówki, którą winniśmy siągać na granice królestwa dzięki wywozowi naszych produktów i o tyle powiększymy potęgę, wielkość i bogactwo państwa.

Te same następstwa będziemy mogli wyciągnąć co do towarów składowych, tj. takich, które moglibyśmy sprowadzać z Indii Wschodnich i Zachodnich, by wywozić je następnie na północ, a stamtąd przywozić nam samym materiały, niezbędne do budowy okrętów: oto inne źródło wielkości i potęgi państwa.

Historia administracji. Wybór źródeł, red. J. Malec, Kraków 2002; Historia powszechna. Czasy nowożytne 1640 - 1870. Wybór tekstów źródłowych, cz. I, red. K. Krauze, Warszawa 1951; Teksty źródłowe do nauki historii..., zesz. 38, Kraków 1923.

Literatura

edytuj
  • Górski J., Poglądy merkantylistyczne, wyd. 1958.
  • Merkantylizm i początki szkoły klasycznej, wyd. 1958.
  • Merkantylistyczna myśl ekonomiczna w Polsce..., wyd. 1958.

Powrót do spisu treści